1918-1939 yillarda Germaniya - История - Презентации

1918-1939 yillarda Germaniya

Загружено в:

28.01.2024

Скачано:

0

Размер:

2504.1962890625 KB

1918-1939 yillarda Germaniya

Reja: 1. Birinchi jahon urushining Germaniya uchun oqibatlari. 2. Veymar Respublikasi 3. “ Daues rejasi” 4. Fashizmning hokimiyat tepasiga kelishi 5. Fashistlarning ichki siyosati

Germaniya va uning ittifoqchilari Birinchi jahon urushida mag'lubiyatga uchradi. Germaniya urushda 2 mln . dan ortiq qurbon berdi. Yarador bo'lganlar, asirlar va bedarak yo'qolganlarni qo'shganda, jami yo'qotish 7,5 mln . kishini tashkil etdi. Ayni paytda hukmron doiralar, monopoliya egalari urushdan juda katta foyda ko'rdilar. (Masalan, birgina Krupp konsernining daromadi 15 baravar ortdi). Natijada yirik mulkdorlar mamlakat hayotida qudratli ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy kuchga aylandilar va hukumat siyosatiga katta ta'sir ko'rsata boshladilar.

Germaniya inqilobi 1918-yil 3-noyabr kuni boshlandi. Shu kuni Kil shahrida joylashgan harbiy dengizchilar urush davom etishiga qarshi qo'zg'olon ko'tardilar. Kil ishchilari esa qo'zg'olonni qo'llab-quvvatladilar va umumiy ish tashlash e'lon qildilar. Shaharda ishchilar va soldatlar Sovetlari tashkil etildi. Inqilob to'lqini 9- noyabrda Berlingacha yetib keldi va u butun Germaniyaga yoyildi. Qo'rqib ketgan imperator Vilgelm II mamlakatdan qochib ketdi. Shu tariqa Germaniyada monarxiya quladi. Mamlakatda hokimiyat xalq vakillari Soveti qo'liga o’tdi.

10-noyabrda tuzilgan yangi hukumatga Germaniya sotsial- demokratik partiyasi ning yirik arboblaridan biri — F. Ebert rahbarlik qilgan. Bu hukumat Germaniyani Respublika deb e'lon qildi va u 11-noyabr kuni Antanta bilan dastlabki yarash bitimi imzoladi. Ayni paytda hukumat demobilizatsiya qilingan soldatlarni, ishsizlarni ish bilan ta'minlash va ijtimoiy himoya qilish tadbirlarni ko'ra boshladi. 15-noyabrda Kasaba uyushmalari bilan ish beruvchilar o'rtasida kelishuvga erishildi. Unga ko'ra, Kasaba uyushmalari, ularning jamoaviy shartnoma tuzish va korxonalarda ishchi nazoratini olib boruvchi qo'mitalar tuza olish huquqlari tan olindi.

Germaniyada eng ommaviy va nufuzli partiya Germaniya sotsial-demokratik partiyasi (GSDP) edi. Biroq bu partiyada hech qachon yagona birlik bo'lmagan. Partiya amalda o'nglar, markazchilar va so'llar deb atalgan 3 oqimga bo'lingan edi. O'ng oqim (yirik namoyandalari F. Ebert, Sheydeman, Bernshteyn, Noskelar)ning maqsadi burjua tartiblarini saqlab qolish, islohotlar o'tkazib, aholini ijtimoiy himoya qilish va mamlakatda parlament respublikasini to'la qaror toptirish edi.

So'llar esa (yirik namoyandalari K. Libknext va R. Lyuksemburg) monarxiyaga inqilobiy yo'l bilan to'la barham berish, Rossiyadagidek sotsialistik jamiyat qurish uchun kurashdilar. So'llar «spartakchilar» degan guruhga birlashganlar. Keyinchalik shu guruh asosida Germaniya kommunistik partiyasi tuzildi. Markazchilar (yirik namoyandalari K. Kautskiy va Gaaze) 1917-yilning bahorida Germaniya mustaqil sotsial-demokratik partiyasini tuzdilar va partiya vakillari Ebert hukumati tarkibiga kirdilar.

«Spartakchilar» 1918-yilning 30-dekabrida Germaniya kommunistik partiya sini tuzdilar . 5-yanvarda Berlinda ishchilarning stixiyali qurolli chiqishi ro'y berdi. Ularning maqsadi Ebert hukumatini ag'darish edi. Bu chiqish 12- yanvar kuni hukumat tomonidan bostirildi. 15-yanvar da esa K. Libknext va R. Lyuksemburglar o'ldirildilar. Kommunistlar kurashni parlamentdan tashqarida davom ettirdilar. 13-aprelda ular Germaniyaning Bavariya o'lkasida sovet hokimiyatini o'rnatdilar va Bavariya Sovet Respublikasi tuzilganligini e'lon qildilar. Biroq bu respublika atigi 3 hafta yashadi.

19-yanvar kuni Ta'sis majlisiga bo'lib o'tgan saylovlarda o'nglar va markazchilar g'alaba qozondilar. Kommunistlar esa saylovda ishtirok etmadilar. Та’sis majlisi osoyishta Veymar shahrida о’z ishini boshladi. Shunmg uchun ham Tasis Majlisida Qabul qilingan Konstitutsiya va uning asosida tuzilgan Respublika Germaniya tarixiga Veymar Konstitutsiyasi va Veymar Respublikasi nomi bilan kirdi.

Konstitutsiya Germaniyani kuchli prezidentlik hokimiyatiga ega bo'lgan federativ respublika deb e'lon qildi. Ayni paytda hukumatning prezident oldida emas, parlament (reyxstag) oldida javobgar ekanligi belgilab qo'yildi. Fridrix Ebert Germaniyaning birinchi prezidenti etib saylandi. Konstitutsiyada xususiy mulkning muqaddas va daxlsiz ekanligi qayd etildi hamda 20 yoshdan boshlab erkak va ayollar uchun yalpi saylov huquqi berildi.

Ayni paytda bu kuchlar mamlakatda monarxiyani qayta tiklash orzusida edilar. Bu kuchlar 1920-yilning 13-mart kuni monarxist V. Kapp va general E. Lyudendorf boshchiligida davlat to'ntarishi o'tkazish uchun isyon ko'tardilar. V. Kapp o'zini kansler (bosh vazir) deb e'lon qildi va parlamentni tarqatib yubordi. Qo'rqib ketgan hukumat Berlindan qochib ketdi. Ana shunday sharoitda Germaniyada 12 mln. ishchi va xizmatchi isyonga qarshi norozilik belgisi sifatida ish tashladi. Bu hodisa isyonchilarni chekinishga majbur etdi. 1922-yilda V. Kuno boshchiligidagi hukumat mamlakatda millatchilik g'oyalarini avj oldirdi.

1923-yilda Germaniya kommunistik partiyasi E. Telman boshchiligida Gamburgda qo'zg'olon ko’tardi. Bu qo'zg'olonni Komintern moddiy jihatdan qo'llab- quvvatlagan edi. So'llarning bu avantyurasi tezda bostirildi. Shu yilning 8-dekabr kuni Myunxen shahrida bir guruh fashistlar fashistik diktatura o'rnatish talabi bilan mitingga to'plandilar. A. Gitler boshchiligidagi bu isyon ham bostirildi. 1924-yilga kelgandagina Germaniyada vaziyat barqarorlasha boshladi. Bu barqarorlikning iqtisodiy asosi «Daues rejasi» deb nom olgan reja edi.

AQSH Germaniyaning butunlay zaiflashtirib qo'yilishini aslo istamas edi. Chunki Germaniyaning butunlay zaiflashuvi AQSHning doimiy raqiblari Buyuk Britaniya va Fransiyani yanada kuchaytirgan bo'lardi. Bundan tashqari, AQSHga yangi raqibi — Sovet davlatini jilovlashda qudratli Germaniya zarur edi. Shuning uchun AQSH Germaniyaga iqtisodiy va moliyaviy yordam ko'rsatishga qaror qildi. Bu yordam rejasi tarixga «Daues rejasi» nomi bilan kirgan. Rejani AQSHlik bankir, general Daues boshchiligidagi maxsus komissiya ishlab chiqqan edi. Mazkur reja 1924-yil 16-iyulda Londonda bo'lib o'tgan xalqaro konferensiyada qabul qilindi.

1924— 1929-yillar oralig'ida chet davlatlarning Germaniyaga bergan qarzlari, kiritgan sarmoyalari 21 mlrd. markani tashkil etdi. AQSHning o'zi 10 mlrd. dollarlik sarmoya kiritdi. Bu qarz o'z samarasini ko'rsatdi. Germaniya iqtisodiy taraqqiyotida katta muvaffaqiyatlarga erishdi va 1927— 1928-yillarga kelib bu davlat sanoat ishlab chiqarish va tashqi savdo hajmi bo'yicha urushdan oldingi darajaga chiqib oldi. 1929-yil esa undan oshib ham ketdi. Sanoat taraqqiyotida u Buyuk Britaniya va Fransiyani orqada qoldirdi. 1929-yilda «Daues rejasi» «Yung rejasi» bilan almashtirildi .

1925-yilda Germaniya Lokarno shahrida Reyn paktini imzolashga erishdi. Unga ko'ra, Germaniyaning Fransiya va Belgiya bilan mavjud chegarasi tan olindi. Ayni paytda Fransiya va Germaniya bir-biriga hech qachon hujum qilmaslik majburiyatini oldilar. Buyuk Britaniya va Italiya esa bu paktning xalqaro kafillari deb belgilanadi. 1926-yilda Germaniya Millatlar Ligasiga qabul qilindi va unga Liga Kengashining doimiy a’zosi maqomi berildi.Bu amalda Germaniyaning buyuk davlat sifatida tan olinishi edi.

«Nemis milliy-sotsialistik ishchi partiyasi» degan nom bilan atagan fashistlar partiyasining ta'siri tobora kuchaya boshladi. Ularning ko'z o'ngida Adol’f Gitler boshchiligidagi fashistik partiya shunday tartib o'rnatishga qodir kuch sifatida gavdalana boshladi. Ular ishchilarga ishsizlikni tugatishni, o'rta hoi qatlamni sog'lom o'rta tabaqaga aylantirishni, sudxo'rlik foizlaridan ozod etishni, yersiz yoki kam yerli dehqonlarga esa Sharqdagi unumdor yerlarni berishni va'da qildilar.

Gitlerning yirik sarmoyadorlar bilan birinchi uchrashuvi 1932-yil 27-yanvarda bo'lib o’tdi. Shu kuni «Po'lat tresti»ning rahbari Tissen uni Germaniya sanoatchilariga tanishtirdi. Uchrashuv 4 soat davom etdi. Gitler nutqining asosiy mazmuni «Oq irq (aslida nemislar nazarda tutiladi) Yer sharida yashovchi boshqa xalqlarni o'ziga bo'ysundirishi lozim», degan iborada mujassamlangan edi. Sarmoyadorlar Gitler timsolida o'z niyatlarini amalga oshiruvchi shaxsni ko'rdilar. Shundan so'ng ular A. Gitlerni fyurer, ya'ni dohiy , deb atab, Gitlerning hokimiyat tepasiga kelishi uchun juda qattiq kurash boshladilar.

1932-yilda reyxstagga o'tkazilgan saylovda A. Gitler partiyasi 33 foiz ovoz olgan bo'lsa, GSDP 20 foiz va GKP 17 foiz — ikkalasi birgalikda 37 foiz ovoz olgan. 1932-yil 6-noyabrdagi saylovdan so'ng yirik monopoliyalar, bankirlar va generallar uzil-kesil fashistlar tomoniga o'tdilar. Ular so'l kuchlarning ittifoqi tuzilib qolishidan cho'chib, Gindenburgga maxsus xat jo'natganlar. Xatda Gitlerni darhol reyxkansler (imperiya bosh vaziri) etib tayinlash talab etilgan edi. 1933-yilning 4-yanvarida Gitler Germaniyaning yirik va yetakchi sanoatchilari, sarmoyadorlari bilan uchrashuv o'tkazdi. Uchrashuvda Gitler kansler bo'lishi kerak, degan qarorga kelindi. 1933-yilning 30- yanvarida Gindenburg A. Gitlerni Germaniyaning reyxkansleri etib tayinladi.

Fashizm — bu, davlat boshqaruvining terrorchi totalitar shakli, hukmron doiralarning eng reaksion va agressiv kuchlari manfaatini ifodalovchi oqim. U dastlab Yevropada (Italiyada) vujudga kelgan. «Fashizm» atamasi «fashio» so'zidan olingan bo'lib, «to'da», «uyushma», degan ma'nolarni anglatadi. 1919-yilda Italiyada birinchi jahon urushining sobiq askarlari o'z manfaatlarini, haq-huquqini himoya qilish uchun kurashuvchi tashkilot tuzdilar. Bu tashkilot «Fashi di kombattimento» («Kurash uyushmasi», «Quroldoshlar kurash uyushmasi») deb atalgan. Tashkilot a'zolari «fashistlar», harakat esa «fashizm» nomini olgan, u turli joyda turli nom bilan, masalan, Germaniyada «natsistlar», deb atalgan.

Похожие

1918-1939 yillarda Germaniya

1918-1939 yillarda Italiya

1918-1939 yillarda AQSH

1918-1939 yillarda Ispaniya

1918-1939 yillarda Fransiya