Дин социологияси - Социология - Презентации

Дин социологияси

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

692.1552734375 KB

Дин социологияси www.arxiv.uz

 Reja:  1 . Din tushunchasi. 2. Dunyo dinlarining tasnifi. 3. Islom dini ma`naviy qadriyat sifatida. 4. Dinning siyosiylashuvi jarayonlari tahlili. www.arxiv.uz

 Ijtimoiy hayotning muhim jabhasi bo`lgan din va diniy e`tiqod masalasi sosiologiya fanining muhim obyektlaridan biri hisoblanadi.SOTSIOLOGIYA jamiyat hayotini o`rganar ekan, shu hayotning muhim tarkibiy qismi bo`lgan va ayni paytda unga kuchli ta`sir o`tkazuvchi omil - din doimo uning diqqat markazida bo`lgan. SOTSIOLOGIYA fanining asoschisi hisoblanuvchi O. Kont jamiyat taraqqiyotini davrlarga bo`lar ekan, asosiy mezonlardan biri sifatida dinga murojaat qiladi. Uning tasnifida insoniyat o`z rivojida uch bosqichni bosib o`tadi. www.arxiv.uz

 SOTSIOLOGIYA va dinshunoslikka oid mavjud adabiyotlarni tahlil qilish ularda dinga ko`plab ta`riflar berilganini ko`rsatadi. Biz bu ta`riflar qatoriga yana bittasini qo`shish o`rniga dinning o`ziga xos belgilarini sanab o`tmoqchimiz. Ular quyidagilar: I. Muayyan e`tiqod va ta`limotning mavjudligi. Har bir din dunyoni o`z nuqtai nazaricha izohlaydi va ishonuvchilarda muayyan e`tiqod shakllantiradi. II. Marosim va rasm-rusmlar. Har bir din o`ziga xos marosim va rasm- rusumlarga ega. www.arxiv.uz

 III. Diniy marosim va rasm-rusumlarning muayyan qismi faqat belgilangan joylarda jamoa bo`lib bajarilishi. Masalan yahudiy va xristian dinida ibodatning asosiy qismi faqat sinagoga va cherkovda bajariladi. Islom dinida erkaklar tomonidan o`qiladigan namoz asosan jome masjidlarida o`qiladi. Dinlar sehrgarlikdan avvalo mana shu belgi bilan, ya`ni muayyan marosimlarni muayyan joylarda bajarish bilan farqlanadilar. Sehrgar va shamanlar Іayri tabiiy harakatlarni individual holatda bajarsalar, dindorlar diniy marosim va ibodatlarning asosiy qismini jamoa bo`lib bajaradilar. www.arxiv.uz

 Milodiy eraning dastlabki asrlarida yahudiylar dunyoning ko`p mamlakatlariga tarqab ketdilar, lekin biror mamlakatda iudaizm rasmiy din sifatida tan olinmadi. Ko`p mamlakatlarda bu din vakillari ta`qib ostiga olindi. Ikkinchi jahon urushi yillarida millionlab yahudiylar nasistlarning konslagerlarida o`ldirib yuborildi. Urush tugagach, Isroil davlati tashkil topdi va unda iudaizm rasmiy din sifatida e`tirof etildi. www.arxiv.uz

 Xristianlik dastavval sekta sifatida iudaizm tarkibida vujudga keldi va Kichik Osiyo, Yunoniston va Rimda tarqala boshladi. Imperator Konstantin davrida bu din Rim imperiyasining rasmiy dini deb e`lon qilindi. Milodiy era davomida xristianlik o`arb mamlakatlarida asosiy din bo`lib kelmoqda. Xristianlikning pravoslaviye, katolisizm, protestantlik kabi bir necha tarmoq va oqimlari mavjud. www.arxiv.uz

 Islom dini eramizning VII asrida shakllandi. Bu dinning asosini besh rukn tashkil qiladi: 1. Iymon; 2. Namoz; 3. Ro`za; 4. Zakot; 5. Haj. Islomda sunniylik va shia yo`nalishlari bo`lib, ular ham o`z navbatida bir qator mazhablarga bo`linadi. Musulmon dini dunyoning besh qit`asida va deyarli barcha mamlakatlarda mavjud. Saudiya Arabistoni, Liviya, Birlashgan Arab Amirliklari, Iordaniya, Jazoir, Pokiston, Eron kabi qator mamlakatlarda islom rasmiy din deb e`lon qilingan. Islom dinida ham mo``tadil va aqidaparast oqimlar mavjud. www.arxiv.uz

 Uch olamiy dindan tashqari, buddaviylik, induizm, kunfuchilik, kabi dinlar ham ko`p millionlik tarafdorlariga ega.  Induizm eramizdan oldingi to`rtinchi ming yillikda shakllangan. Bu din tarafdorlari asosan Hindistonda istiqomat qiladi.  Bu din ta`limotiga ko`ra, Yerda tuІilish, o`lish va qayta tuІilish jarayoni abadiy kechadi. Yangi tuІilganlar tanasiga avval o`lganlarning ruhi joylashadi. Bu ruhning avvalgi hayotdagi mavqyeiga mos ravishda insonlar ijtimoiy hayotda o`z mavqyelariga ega bo`ladilar. Shunday qilib, bu din odamlarning kastalarga bo`linishini ilohiy sabablar bilan izohlaydi. www.arxiv.uz

 Buddaviylik, kunfuchilik va daosizm dinlari uchun umumiy xususiyat shundaki, ularning tarafdorlari xudoni e`tirof etmaydilar. Buddaviylik miloddan avvalgi VI asrda Nepolda yashagan Sudxart Gautama ta`limotidan boshlanadi. Unga ko`ra, insonlar tuІilish va qayta tuІilish doirasidan o`z xohish va eqtiroslaridan voz kechish orqali chiqishlari mumkin. Buddaviylikning asosini nirvana to`Іrisidagi ta`limot tashkil qiladi. Bu din Tailand, Birma, Nepol, Shri-Lanka, Xitoy, Yaponiya, Koreya singari mamlakatlarda tarqalgan. www.arxiv.uz

 Kunfuchilik miloddan oldingi VI asrda yashagan Kun-Fu-Chi ta`limotiga asoslanadi. U Budda bilan bir vaqtda yashagan bo`lib insonning tabiat bilan uyІunlashish yo`llarini axtargan. G`arbda sosiologiyaning fanga aylanishi O. Kont nomi bilan boІlansa-da, undan ko`p asrlar avval ham o`arb va Sharq olimlari din va jamiyat muammosi ustida ko`p bosh qotirganlar. Bu masalada Markaziy Osiyoda yetishib chiqqan ulkan allomalar Yusuf Xos Hojib, Abu Ali ibn Sino, Mirzo UluІbek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur singari o`nlab va yuzlab olimu-fuzalolar chuqur fikrlar bildirganlar. www.arxiv.uz

 Din sosiologiyasining shakllanishi M. Veber nomi va ilmiy faoliyati bilan boІliq.SOTSIOLOGIYA fanining asoschilaridan biri hisoblanadigan nemis olimi M. Veber ijodida dinni sosiologik tahlil qilish markaziy o`rinni egallaydi. Barcha dinlarni inkor qilib, ularni xalq uchun af`yun, deb e`lon qilgan Marks ta`limotidan farqli o`laroq, Maks Veber din va jamiyat munosabatini tahlil qilar ekan umuman din to`Іrisida emas, muayyan davrdagi muayyan din yoki diniy oqim to`Іrisida fikr yuritdi. www.arxiv.uz

 Maks Veberning fandagi eng katta xizmatlaridan biri, uning xristian dinidagi protestantlik mazhabining iqtisodiy taraqqiyotga o`tkazgan ta`sirini kashf etishida bo`ldi. Uning nazariyasiga ko`ra, boylikni, boylik orttirishga intilishni uncha xushlamaydigan xristian dini mazhablari iqtisodiy taraqqiyotga muayyan darajada to`siqlik qilganlar. Boylikni xudoning ne`mati, unga intilishni esa bandalarning burchi deb talqin qiladigan protestantlik esa iqtisodiy taraqqiyot va kapitalistik munosabatlarning rivojlanishiga kuchli turtki berdi. Veber talqinida, protestantlik kapitalizm vujudga kelishidagi asosiy sabablardan biri edi. Veber izdoshlari uning fandagi xizmatlarini ko`klarga ko`tarib maqtashdi. Uning xizmatlarini e`tirof etish bilan birga, shuni ham ta`kidlash lozimki, u iqtisodiy taraqqiyotga faqat bir diniy mazhab-protestantlikning o`tkazgan ta`sirini keng tadqiq qildi. www.arxiv.uz

 Dinlarini tahlil qilar ekan, M. Veber ular sanoat kapitalizmi rivojlanishiga Іov bo`lmoqda, degan xulosaga keldi. Moliyaviy munosabatlarga cheklovlar qo`yish, ijtimoiy hayotga passiv munosabatni tarІib qilish orqali bu dinlar, Veber fikricha, ijtimoiy taraqqiyotga to`sqinlik qiladi. Uning talqinida xristian dini, ayniqsa protestantlik mazhabi hayotdagi adolatsizlikni passiv kuzatib o`tirmay, uni bartaraf qilish uchun faol kurashga chaqirish orqali ijtimoiy taraqqiyotga katta turtki beradi. www.arxiv.uz

Фойдаланилган адабиётлар  [ 1] Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т.: Маънавият. 2008. –Б. 36.  [2] Словарь иностранных слов. 12-е изд., стереотип. –М.: С. 48 Рус. яз., 1985. –С. 518.  [3] Solderblom N. Das Wetter des Gottesglaube. Berlin, 1926. S. 162.  [4] Хонигсгейм П. Социология религии: дополнительный анализ религиозных институтов // Беккер Г.Б., Бесков А. Современная социологическая теория. –М., 1961. –С. 511.  [5] Гегель Г.В.Ф. Философия религии. В 2 т. М., 1975, 1977. –С. 411–412.  [6] Кант И. Религия в пределах только разума // Кант И. Трактаты и письма. Москва. 1980. –С. 224.  [7] Фейербах Л. Избранные философские произведения в 2 томах. Том 2. М.: Полит. лит-ра, 1955.–С. 421.  [8] Weber M. Wirtschaft und Geselschaft. Tubingen, 1964. 1. Halbband. S. 317.  [9] Ефименко М.Н. Религия и религиозная традиция в системе общественных отношений// Религия и общество:  судьбы людей и народов: материалы молодежно-студенческой НПК/од ред. В.В.Амелина. Оренбург: ИЦ ОГАУ, 2003. –С. 4. www.arxiv.uz

RAXMAT!!! www.arxiv.uz

Похожие

Оила социологияси

Спорт социологияси

Маънавий ҳаёт социологияси

Ижтимоий тузилмалар социологияси

Оила ва никоҳ социологияси