Qishloq xo’jaligida naslchilik ishlarini olib borish

Qishloq xo’jaligida naslchilik ishlarini olib borish

Загружено в:

20.01.2023

Скачано:

0

Размер:

542.8828125 KB

Qishloq xo’jaligida naslchilik ishlarini olib borish Reja: 1. Qoramolchilikda naslchilik ishlari 2. 2. Qo’ychilikda naslchilik ishlari 3. Parrandachilikda naslchilik ishlari

Naslchilik — qishloq xoʻjaligi hayvonlari zotlarini takomillashtirishga qaratilgan tashkiliy-zootexnik tadbirlar majmui. Insoniyat hayvonlarni xona-kilashtirgan davrlardan beri davom etib keladi. Naslchilikning asosiy vazifasi mavjud qishloq xoʻjaligi hayvonlari, parrandalari, asalari, baliklar va ipak qurti zotlarini muttasil takomillashtirish, mahsuldorligini oshirish, nasldorlik sifatlarini yaxshilash, yangi tiplar, zot guruhlari, liniyalari, oilalari, zotlari, krosslari, partenoklonlarini yaratishdan iborat.

Tajribalar natijasi shundan dalolat beradiki, ba’zi podalarda o’zgaruvchanlik koeffitsienti kichik bo’lgan hollarda ijobiy natijalarga erishilgan. Ba’zi hollarda esa o’zgaruvchanlik va tanlash jadalligi bir xil bo’lgan podalarda turli seleksiya samaradorliga guvoh bo’lamiz. Shuning uchun muayyan sharoitda u yoki bu tanlash va juftlash usullaridan foydalanishni taqozo qiladi. Sut yo’nalishidagi qoramollarda o’zgaruvchanlik o’rtacha quyidagicha bo’ladi: sigirlar tirik vazni 12 15%; 305 kunlik sut 20-30% sut tarkibidagi yog’ miqdori 5-9%; oqsil 4-8%; sut berish tezligi 10-15%. Sutning sifat ko’rsatkichlari bo’lgan uning tarkibidagi yog’, oqsil ko’rsatgichlarining irsiyat koeffitsienti 0,5-0,8 ni tashkil qiladi. Bu ko’rsatkich sutning miqdori bo’yicha yuqori bo’lmay 0,3-0,4, tirik vazni bo’yicha 0,37, sutga oziqa bilan javob berish 0,2-0,48 tashkil qiladi.

Qoramolchiliklarni yaxshilash jarayonida birinchi navbatda ularning miqdor ko’rsatkichlari inobatga olinib, sifat ko’rsatkichlarini esdan chiqarmagan holda olib boriladi. Sut qoramolchiligida: sigirlar tirik vazni, sut miqdori, sut tarkibidagi yog’ va oqsil miqdori, sut berish tezligi; go’shtdor qoramolchiligida esa tirik vazn, tez yetiluvchanlik va 1 kg vazn oshishiga sarflangan oziqa birligi asosiy mezonlar qilib olinadi. Sut qoramolchiligida seleksiya natijalari genetik omillar hisoblangan asosiy belgilarning o’zgaruvchanligi, hamda belgilarning nasldan naslga berilishi, qaytarilishi va korrelyasiya koeffitsientlari ko’rsatkichlariga bog’liq. Qator belgilarning nasldan naslga muqim berilishi hayvonlarni yoppa seleksiya qilganda ham ijobiy natijalar berishiga sabab bo’ladi

Asosan sutning yog’liligi va oqsil miqdori o’rtasida ijobiy korrelyasiya mavjud. Lekin yuqori mahsuldor sigirlardan iborat podalarda har doim ham yog’ning ko’payishi bilan oqsilning ko’payishi kuzatilmaydi. Shuning uchun bu xo’jaliklarda sutning yog’i va oqsil miqdori bo’yicha, alohida nazorat olib borishni taqozo qiladi. Sigirlarning sut mahsuldorligi va uning yog’liligi bo’yicha bir taraflama seleksiya olib borish bu ko’rsatkichlar o’rtasida salbiy korrelyasiya nisbatini kamaytiradi. Sigirlarning uzoq yashashi va sut mahsuldorligi o’rtasida doim yuqori ijobiy korrelyasiya kuzatilmay 0,107-0,175 ni tashkil qiladi.

Qorako‘l qo’yi - sur qorako‘l teri yetishtirish uchun, asosan, O‘zbekistonda urchitiladigan qo‘ylar. Qo‘rakol’ qo‘yi tabiiy sharoitga boshqa qorako‘l qo‘ylariga nisbatan chidamsizroq, ko‘k qorako‘l qo‘ylariga qaraganda chidamliroq. Sovliqlari 40-45 kg, qo‘chqorlari 55-60 kg Yillik jun mahsuloti 2,5-3,0 kg. Eng yuqori nav sur terilar yetishtirish va nasldor sur qo‘chqorlarni ko‘proq olish uchun sur sovliqlar sof zot sur qo‘chqorlardan qochiriladi. Sur sovliq sur qo‘chqordan qochirilganda sur qo‘zilar 90% dan ortig‘ini, qora sovliqlar, sur so‘chqorlardan qochirilganda esa sur qo‘zilar birinchi bo‘g‘in qo‘zilarining 4-6°/o ini, ikkinchi bo‘g‘inning 27-28% ini, so‘nggi bo‘gilqanlarning 48-50% ini tashkil qiladi. Qorako‘lchi-selektsionerlar, mutaxassis1lar hamda cho‘ponlar tomonidan sur qo‘ylarning sermahsul «Surxon» turi, «Nurota» turi, kumush sur qo‘ylarning «Qoraqum» turi, tilla, kumush sur teri beradigan «Qizilqum» turlari yaratilgan.

Linkoln qo‘y zoti - go‘sht-jun uchun boqiladigan yarim mayin junli qo‘ylar. XIX-asrda Angliyada yetishtirilgan. Qo‘chqorlari 130-160 kg, sovliqlari 100-120 kg. Qo‘chqorlari yiliga 10-12 kg, sovliqlari 5-6 kg jun beradi. Junining uzunligi 20-30 sm, bir xil, pishiq, 55-65% sof jun chiqkali. 100 sovliqdan o‘rtacha 120 qo‘zi olinadi. Dagal junli va merinos sovliqlari bilan chatishtirilib, krossbred turidagi serjun mahsuldor duragay olingan. O‘zbekistonda jaydari qo‘ylyar bilan chatishtirilib, serjun-go‘shtdor duragay qo‘ylari ko‘paytirilmoqda. Bu duragaylar juni jay dari qo‘ylarning juniga qaraganda 2-2,5 mar ta ortiq, yarim mayin, krossbred turida, uzunligi 13-16 sm. Askaniya qo‘y zoti – mayin tolali serjun zot. Bu zot 1925-34 yillarda Ukraina mahalliy merinos qo‘ylarini tanlab borish va Amerikaning rambul’ye qo‘chqorlaridan qochirish yo‘li bilan yetishtirilgan. Askaniya qo‘y zoti mayin junli qo‘ylarning eng yirigi. Qo‘chqorlarining o‘rtacha vazni 100-110 kg (ulardan 10 kg gacha jun olish mumkin), sovliqlarining vazni 60-65 kg (5,5-6 kg jun beradi). Juni ingichka.1950 yillarda Toshkent naslchilik xo‘jaligi, Jizzax ot zavodiga keltirilgan.Askaniya qo‘y zoti bu xo‘jaliklarda qo’yidagicha mahsulot berdi: vazni 82,3 kg bo‘lgan ikki yoshli nasl qo‘chqorlari 7 kg jun berdi. Junning uzunligi 8,3 sm, ingichkaligi 21,7 mk; toza junning chiqishi 41,4%.

Qo‘ylarni urchitish. Qo‘ylar 8-9 oyligida jinsiy jihatdan yetiladi, shunday bo‘lsa-da, ularni birinchi gal 1- 1,5 yoshligida qochirish tavsiya etiladi. Qo‘ylarning jinsiy qo‘zg‘alish sikli o‘rta hisobda 17 kun, kuyikishi taxminan 24 soat, bo‘g‘ozlik davri 144-148 kun davom etadi. Qo‘ylarni ko‘pchilik zotida jinsiy aktivlik kuzda, kunlar qisqargandan keyin boshlanadi. Qo‘ylar kunduz kuni qorong‘i xonaga bir necha soat qamab qo‘yilsa, jinsiy qo‘zg‘alishi tezlashadi. Romanov qo‘ylari bundan mustasno, ularda qochishga moyillik yil davomida tug‘ilishi mumkin. Qo‘ylarda tashqaridan qaraganda kuyikish belgilarini bilib bo‘lmaydi, shuning uchun ularning kuyikishi sinovchi qo‘chqorlar yordamida aniqlanadi. Qo‘chqorning ko‘kragiga har ikki kupda maxsus bo‘yoq surtiladi, shunda qochishga moyil qo‘ylarni topish osonlashadi. Qo‘ylarni ko‘paytirishda qochirishning har xil usullaridan foydalaniladi.

Parrandachilik — uy parrandalarini yetishtirish; chorvachiyaikning bir tarmogʻi. Parrandachilikning asosiy mahsuloti — oziq-ovqatga ishlatiladigan tuxum va goʻsht; qoʻshimcha mahsuloti — parranda pati va pari. Parrandalarni soʻyish va uni qayta ishlash chiqindilaridan yem uni ishlab chiqariladi. Parranda goʻngi — qimmatli organik oʻgʻiti. Parrandada tuxum, asosan, tuxum yoʻnalishidagi, qisman goʻsht-tuxum va goʻsht yoʻnalishidagi tovuq zotlari va krosslaridan olinadi. Goʻsht yetishtirish uchun goʻsht beradigan tovuq, oʻrdak, kurka, gʻoz, sesarka, goʻsht kaptarlar koʻpaytiriladi. Parranda goʻshti yetishtirishning asosiy manbai — broy-lerlarni boqishdir. Shuningdek, bedanadyan parhez tuxum va goʻsht olinadi .

Naslchilik ishlari parrandalarning mahsuldorlik va nasllik sifatlarini aniq hisobga olib borish asosida amalga oshiriladi. Seleksiya usullarini qo’llashga bog’liq holda parrandalar mahsuldorligi guruhlar bo’yicha yoki alohida hisobga olib boriladi. Tuxumdorlik va bosh soni har kuni hisobga olib boriladi. Ma’lumotlar tovuqxonalarda osib qo’yiladigan maxsus varaqlarga yozib qo’yiladi. Ularda oyning boshida mavjud bo’lgan parrandaning miqdori ko’rsatilgan bo’ladi. Varaqa 31 kunga mo’ljallangan. Parranda chiqimi to’g’risidagi ma’lumotlar varaqaning podadan chiqariladi va nobud bo;ldi degan xonasiga oyning tegishli kunida yoziladi. Qo’shimcha kiritilgan parranda esa varaqaning kirim xonasiga yoziladi. Shu varaqaga har kuni olingan tuxumning umumiy miqdori ham yozib boriladi. Tuxumdorlikni alohida hisobga olib borishda parrandaning o’ng oyog’iga halqa taqiladi. Halqa halqa parranda oyog’I suyaginining o’sishiga halal bermasligi uchun erkin holda taqiladi. Tuxumdorlikni alohida hisoblash uchun nazorat o’tkazish kataklari ishlatiladi..

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 1. https://uz.denemetr.com 2. https://uz.wikipedia.org

Похожие

Qishloq xo’jaligida sug’orishning fiziologik ahamiyati

Qishloq xo’jaligi hayvonlari haqida

Qishloq xo‘jalik hayvonlarini kelib chiqishini o‘rganish usullari

Tuproqning morfologik belgilari

Sug’oriladigan yerlarni meliorativ holatini yaxshilash chora-tadbirlari