Aniq qishloq xo’jalik tizimining mohiyatini bilish - Сельское и лесное хозяйство - Презентации

Aniq qishloq xo’jalik tizimining mohiyatini bilish

Загружено в:

25.07.2024

Скачано:

0

Размер:

1652.31640625 KB

Ishning maqsadi: Aniq qishloq xo‘jaligining paydo bo‘lishi va uning jahon qishloq xo‘jaligi amaliyotida joriy etilishi. Aniq qishloq xo‘jaligidan foydalanishning nazariy jihatlari ANIQ QISHLOQ XO’JALIK TIZIMINING MOHIYATINI BILISH

Nazariy ma’lumotlar Aniq qishloq xo’jaligining nazariy asosi foydalanishda bo’lgan dalani ma’lum kattalikda koordinatalarga bo’lishga, masofaviy boshqaruv tizimlari va aqlli datchiklardan keng foydalanishga asoslangan. Mazkur tizimlar rivojlangan davlatlar qishloq xo‘jaligida keng foydalanilmoqda va O‘zbekiston qishloq xo‘jaligiga ham asta sekin kirib kelmoqda. Dala koordinatalarga bo‘linganda har bir koordinataga mos uning tuproq haritasi tuzib chiqiladi. Bunda har bir koordinataga mos keladigan unumdorlik, tuproqdagi mikro va makro elementlar miqdori, grunt suvlari sathi, dengiz sathidan balandligi, qiyaligi, notekisligi va boshqa ko‘rsatkichlari ko‘rsatib o‘tiladi.

Keyin mazkur ma’lumotlar asosida dalaning har bir koordinatasi bo‘yicha ma’lumotlarni o‘zida jamlagan qatlamli elektron harita tuziladi. GPS sun’iy yo‘ldosh tizimlari signallarini qabul qilishga asoslangan joylashish tizimlari rivojlangan davlatlar qishloq xo‘jaligida keng foydalanilmoqda. GPS tizimi fazodagi kamida 3 ta sun’iy yo‘ldosh aloqasi asosida yerda turgan obyekt, ya’ni qishloq xo‘jaligi texnikasining koordinatalarini aniqlab beradi. Bundan tashqari qishloq xo’jaligi texnikasining harakati koordinatalarini belgilash ham mumkin. Hozirgi kunda qishloq xo’jaligi texnikalarida yuqoridagi nazariy prinsiplarga asoslangan parallel harakatlanish tizimi keng qo’llanilib bormoqda. Parallel harakatlanish tizimi tuproqqa ishlov berish, ekish, o‘g‘it solish, kasallik va zararkunandalarga qarshi dori purkash va hosilni yig‘ishtirish jarayonlarini bajarish aniqligi va samaradorligini oshirishga imkon beradi.

Texnikalardagi navigatsiyaning aniqligi agregatlar o‘tishi oralig‘ida qayta ishlov berib o‘tilgan va ishlov berilmay qolgan zonalarni to‘liq bartaraf etishga imkon berib, natijada urug‘lik material, o‘g‘it, kimyoviy dori vositasi va yonilg‘ini tejash imkonini beradi. Mexanizator uchun ham tizimdan foydalanish juda qulaydir. Bunda daladagi birinchi o‘tishni mexanizator qo‘l kuchi yordamida bajaradi. Keyingi o‘tishda mexanizator tizimga agregatning qamrov kengligi, harakatning boshlanish va tugash nuqtalarini ko‘rsatadi. Qolganini esa tizim avtomatik tarzda agregat qamrov kengligiga mos ravishda yo‘nalish ko‘rsatkich ko‘rsatib berayotgan chiziq bo‘ylab oldingi harakat trayektoriyasiga nisbatan parallel harakatni ta’minlab beradi. Texnikalarni boshqarayotgan operatorlarning jismoniy toliqishi va ruhiy zo‘riqishini kamaytiradi, ko‘rish qiyin sharoitda va tungi vaqtda ham aniq bajarish imkonini beradi, qishloq xo‘jaligidagi texnologik jarayonlar tezroq bajariladi. Urug’lik material, o’g’it, kimyoviy dori vositasi va yonilg’i tejalishi hisobiga tizim resurstejamkor hisoblanadi.

1992 yilda Yevropa Ittifoqi davlatlari qishloq xo‘jaligi texnikalarini avtomatlashtirish va kompyuterlashtirish yo‘nalishida istiqbolli yo‘nalishlarni tezkor moliyalashtirish dasturini ishlab chiqishgan va qabul qilishgan. Natijada Yevropa davlatlari yuqori aniqlikda ishlaydigan qishloq xo‘jalik texnikalarini yaratish bo‘yicha AQSH va Kanadadan ham o‘tib ketishdi. Hozirda mazkur sohadagi ishlarda Vengriya, Chexiya, Sloveniya va Estoniyada ham faol tadqiqotlar olib borilmoqda.

Aniq navigatsiya hisobiga boshlang’ich texnologik ishlar buzilib ketmaydi. Tizim agregatning oldingi harakat traektoriyasini aniq eslab qoladi va qaytarib keying ishlov beriladigan zonadan tushganda mexanizatorga oldingi yurilgan izga aniq parallel harakatlanish imkonini beradi. Parallel harakatlanish tizimining dori vositalarini purkashdagi asosiy afzalligi ishlov berilmagan zonalar yoki qayta ishlov berilgan zonalarni minimal bo‘lishini ta’minlashdir. Bu tizimning samarasi ayniqsa keng qamrovli texnikalar qo‘llanilganda yoki texnika vositalari qiyin ko‘rish sharoitida ishlatilganda yanada yaqqol namoyon bo‘ladi. Masalan: gerbitsidlar bilan ishlov berishda ikki marta ishlov berish nafaqat begona o‘tlarga, keyinchalik madaniy ekinlarga ham zararli ta’sir etishi mumkin. Odatdagi boshqariladigan texnikani boshqarishda mexanizator ishlov beriladigan dalada yonma-yon o‘tishlarda bunday aniqlikni ta’minlashi juda mushkul bo‘ladi. Bu ayniqsa tajribasi kamroq bo‘lgan mexnizatorlar ishida yaqqol ko‘rinadi.

Harakatlanishdagi aniqlikning pastligi esa 5 foizdan 15 foizgacha qayta ishlov berilgan maydonlarning yuzaga kelishiga olib keladi. GPS navigatsiya tizimining qo‘llanilishi qayta ishlov beriladigan maydonlar qayta ishlov beriladigan maydonlarni 1 – 3 foizdan oshmasligini ta’minlaydi. 18 metr qamrov kengligiga ega shtangali purkagichda 45 sm oraliq bilan 40 ta purkagich uchliklar mavjud bo‘lib, odatdagi ishlov berishlarda purkalgan joydagi nam izlar yoki qoziqchalar yoki yo‘nalishni ko‘rsatib turuvchi yordamchilar yordamida ham operator kamida 50 - 100 sm kenglikdagi joyni qayta qoplab yurishga to‘g‘ri keladi. Bu esa 2-3 ta purkagich uchlikning dori vositasini ortiqcha sepib yurishi va ularning bekorga sarf etilishiga olib keladi. Bunday holatda sun’iy yo‘ldosh navigatsiyasi qo‘llanilganda esa qayta qoplangan yuzalar kengligi 10-15 sm dan oshmaydi, ya’ni 3-5 martagacha kamayadi.

Mexanizator uchun ham tizimdan foydalanish juda qulaydir. Bunda daladagi birinchi o‘tishni mexanizator qo‘l kuchi yordamida bajaradi. Keyingi o‘tishda mexanizator tizimga agregatning qamrov kengligi, harakatning boshlanish va tugash nuqtalarini ko‘rsatadi. Qolganini esa tizim avtomatik tarzda agregat qamrov kengligiga mos ravishda yo‘nalish ko‘rsatkich ko‘rsatib berayotgan chiziq bo‘ylab oldingi harakat trayektoriyasiga nisbatan parallel harakatni ta’minlab beradi. Tizim agregatning nafaqat to‘g‘ri chiziqli parallel harakatini, balki egri chiziqli yoki spiralsimon harakat trayektoriyasi bo‘yicha ham parallel harakatni ta’minlab beradi. Amaliyot operatorlar tomonidan yo‘nalish ko‘rsatkich menyusini 1-2 soatda o‘zlashtirib olish mumkinligini ko‘rsatdi. Yana 3 soat atrofida vaqt esa yo‘nalish ko‘rsatkichdan foydalanib, unga agregatning parallel harakatini ta’minlash topshirig‘ini berishni o‘rganishga ketadi. Parallel harakat tizimi o‘z navbatida bajariladigan agrotexnik tadbirlarning turiga ham bog‘liqdir. Bajariladigan agrotexnik operatsiyalarga bog‘liq ravishda parallel harakat tizimining aniqligi quyidagi jadvalda keltirilgan.

Agrotexnik jarayonlar Statik va dinamik aniqlik Differensial Korreksiyalash rejimi Dori purkash, o‘g‘it sepish, qishloq xo‘jaligi texnikasi monitoringi ±15-30 sm «o’tishdan-o’tishga», ±1 м «yildan-yilga» ±10-30 sm «o’tishdan-o’tishga», ±20 sm «yildan-yilga» Omnistar VB avtonom rejimi Qatorlab ekish, yoppasiga ishlov berish, o‘rib-yig‘ishtirish 5-12 sm «o’tishdan-o’tishga» ±20 sm «yildan-yilga» Omnistar HP/XP Ko‘chat o‘tqazish, keng qatorlab ekish, egat ochish va qator orasiga ishlov berish, tekislash va dala xaritasini tuzish ±2,5-5 sm «o’tishdan-o’tishga» ±5 sm «yildan-yilga» RTK-rejim 2.1-jadval. Parallel harakatlanish tizimining aniqligi

Takrorlash uchun savollar: 1. Dalani ma’lum kattalikda koordinatalarga bo’lishga, masofaviy boshqaruv tizimlari va aqlli datchiklardan tutgan o‘rni. 2. GPS tizimi fazodagi kamida nechta sun’iy yo‘ldosh aloqasi asosida ishlaydi. 3. Parallel harakatlanish tizimi nima. 4. Parallel harakatlanish tizimining aniqligi.

Похожие

Aniq qishloq xo’jalik tizimlari fanining asosiy tushunchalari va tizim ishini o’rganish

Qishloq xo’jalik hayvonlari oziqlantirish va bonitirovka qilish

Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’larini aniq ekadigan seyalkalar ishini o’rganish

Qishloq xo’jaligi hayvonlari haqida

Qishloq xo’jaligida sug’orishning fiziologik ahamiyati