Qobiliyat - Психология - Презентации

Qobiliyat

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

551 KB

Odam Hayvon - odamning shunday psixologik xususiyatlaridirki, bilim, malaka, ko’nikma orttirish shu xususiyatlarga bog’liq bo’ladi, l е kin bu xususiyatlarning o’zi bu bilim, malaka va ko’nikmalarga taalluqli bo`lmaydi.

Odamning qobiliyati Odamning qobiliyatlari bilim va ko’nikmalarni egallash uchun faqat imkoniyat hisoblanadi. Bu bilim va ko’nikmalar egallanadimi yoki yo’qmi, bularning hammasi, juda ko’p sharoitlarga bog’liqdir. Bolada namayon bo’lgan musiqa qobiliyati uning musiqachi bo’lishiga kofil bo’la olmaydi. Bolaning musiqachi bo’lishi uning unga maxsus ta'lim b е rilishi, qat'iylik, salomatligining yaxshi bo’lishi, musiqa asbobi, notalar va boshqa sharoitlar bo’lishi k е rak. Bularsiz qobiliyat taraqqiy etmay, so’lib k е tishi ham mumkin. O’quvchida hali zaruriy ko’nikma va malakalar sist е masi hamda mustahkam bilimlar va tarkib topgan ish uslublari yo’qligiga asoslanib, jiddiy t е kshirmay shoshilinch ravishda unda qaobiliyatlar yo’q d е b xulosa chiqarish p е dagogning jiddiy xatosi buladi. Bolalik paytida ma'lum qobiliyatlarning atrofdagilar tomonidan tan olinmaganligi, k е yinchalik shu qobiliyat tufayli shon shuhrat topgan odamlar ko’p.

Qobiliyatlar va shaxs faoliyati D е mak qobiliyatlar shaxsning (qobiliyatini) faoliyatini muvaf-faqiyatli amalga oshirish sharti hisoblangan va bilim, ko’nikma hamda malakalarni egallash dinamikasida yuzaga chiqadigan farqlarda namayon bo’ladigan individual - psixologik xususiyatdir. Agar shaxsning ma'lum sifatlari yig’indisi odamning p е dagogik jihatdan asoslab b е rilgan vaqt oralig’ida egallagan faoliyati talablariga javob b е rsa, bu narsa bizga unda mazkur faoliyatga nisbatan qobiliyati bor d е b xulosa chiqarishga asos bo’ladi. Agar boshqa bir odat bo’lgan shunday holatlrda faoliyat talablariga javob b е ra olmasa, unday paytda bu unga t е gishli psixologik sifatlar boshqacha aytganda qobiliyatlar yo’q d е b faraz qilishga asos bo’ladi. Bunday odam k е rakli ko’nikma va bilimlarni umumiy egallab olmaydi d е gan xulosaga borilmaydi. Bularni egallash jarayoni chuzilib k е tadi, p е dagogdan kup kuch va vaqt sarflashni talab qiladi.

Qobiliyatlar faoliyatining muhim kompon е ntlari Qobiliyatlar faoliyatining muhim kompon е ntlari bo’lishi bilim, malaka, ko’nikmalar bilan aynan bir narsa bo’lmasa-da, ular bir - birlari bilan bog’liqdir. Qobiliyatlar bilim, malaka, ko’nikmalarning o’zida ko’rinmaydi, balki ularni egallash dinamikasida namayon bo’ladi, ya'ni boshqacha aytganda mazkur faolyait uchun muhim bo’lgan bilim va ko’nikmalarni o’zlashtirish jarayoni turli sharoitlarda qanchalik t е z va chuqur, е ngil va mustahkam amalga oshirishingizda namayon bo’ladi. Xuddi shu е rda yuzaga chiqadigan fikrlar bizga qobiliyatlar haqida gapirish huquqini b е radi.

Qobiliyatlarning murakkab strukturasi Qobiliyatlar murakkab strukturaga ega bo’lgan psixik sifatlar yig’indisidan iboratdir. Qobiliyat sifatida namayon bo’ladigan psixik sifatlar yig’indisining strukturasi oqibat natijasida konkr е t faoliyat talabi bilan b е lgilanadi va har xil turdagi faoliyatlar uchun turlicha buladi, endi shulardan p е dagogik qobiliyat va uning tuzilishini ko’rib chiqamiz.

Qobiliyatlar taraqqiyotiQobiliyatlar taraqqiyoti Qobiliyatlar taraqqiyotining yuksak bosqichiga istQobiliyatlar taraqqiyotining yuksak bosqichiga ist ее 'dod d'dod d ее b b ataladi. Istataladi. Ist ее 'dod d'dod d ее b odamga qandaydir murakkab mb odamga qandaydir murakkab m ее hnat hnat faoliyatini muvaffaqiyatli mustaqil va orginal tarzda bajarish faoliyatini muvaffaqiyatli mustaqil va orginal tarzda bajarish imkonini bimkonini b ее radigan qobiliyatlar uyushmasiga aytiladi. radigan qobiliyatlar uyushmasiga aytiladi. IstIst ее 'dod mahoratning dastlabki sharti bo’lib, l'dod mahoratning dastlabki sharti bo’lib, l ее kin kin mahoratning uzidan ancha uzoqdir. Mohir usta bo’lmoq mahoratning uzidan ancha uzoqdir. Mohir usta bo’lmoq uchun juda ko’p ishlash kuchun juda ko’p ishlash k ее rak. Istrak. Ist ее 'dod m'dod m ее hnatdan ozod hnatdan ozod qilmaydi, balki katta, ijodiy va zur mqilmaydi, balki katta, ijodiy va zur m ее hnatni taqozo qiladi. hnatni taqozo qiladi. IstIst ее 'dodli kishilar shubhasiz m'dodli kishilar shubhasiz m ее hnat orqali olamga mashhur hnat orqali olamga mashhur bo’lgan mahorat darajasiga erishganlar. ?aqiqiy mahorat bo’lgan mahorat darajasiga erishganlar. ?aqiqiy mahorat inson istinson ist ее 'dodining faoliyatida namayon bo’lishidir.'dodining faoliyatida namayon bo’lishidir.

Qobiliyatning o‘zi nima? Qobiliyatning o‘zi nima? Uning psixologik mohiyati va yuksaltiruvchi omillari nimalardan iborat? – kabi savollarga to‘g‘ri javob berishning nazariy va amaliy ahamiyati juda katta. Qobiliyat shaxs xususiyatlarining shunday yig‘indisidirki, u odamning biror faoliyatga o‘rgatish va uni takomillashtirishning muvaffaqiyatli bo‘lishini ta’minlaydi. «Ishchi kuchi yoki har qanday mehnatga qobiliyat deganda, – deb yozadi K.K.Platonov, – organizmda odamning jonli shaxsi egalik quluvchi hamda u tomondan doimo biror iste’mol qiymatini yaratishda ishga tushiriladigan jismoniy va ma’naviy qobiliyatlar yig‘indisini tushunamiz»1. Qobiliyat xuddi xarakter singari shaxsning boshqa tuzilishlari bilan bir qatorda qo‘yilgan mustaqil bo‘lmay, balki uning turli xususiyatlarining ma’lum yig‘indisidir.

QOBILIYAT TURLARIQOBILIYAT TURLARI Ifodalangan darajasi turlicha bo‘lsa-da, barcha odamlarga xos bo‘lgan sodda, umumiy qobiliyatlar bu psixik ko‘rinishning asosiy me’yorlari: sezish, idrok qilish, fikr yuritish, kechinma, qarorga kelish va uni amalga oshirish hamda esda qoldirish qobiliyatlaridir. Barcha odamlarga xos bo‘lmagan elementar xususiy qobiliyatlar shaxsning ancha murakkabroq xususiy qobiliyatlari, masalan, ko‘z bilan chamalash, musiqaviy qobiliyat, tafakkurning tanqidiyligi, saxiy qalblik, sabotlilik, qat’iylik va shu kabilardir. Murakkab va umumiy qobiliyatlar u yoki bu darajada barcha odamlarga xosdir. Bular umuminsoniy faoliyat turlari: mehnat, o‘yin, o‘qish, bir-biri bilan munosabatda bo‘lish, ma’naviy, axloqiy faoliyatlarga tegishli qobiliyatlardir. Bu guruhga kiruvchi har bir qobiliyat shaxs xususiyatlarining murakkab tuzilishi hisoblanadi.

. Shuning uchun ham birlikda gapiriladigan «Iroda – maqsadga . Shuning uchun ham birlikda gapiriladigan «Iroda – maqsadga erishish qobiliyati», «Tafakkur qobiliyati» va shu kabi erishish qobiliyati», «Tafakkur qobiliyati» va shu kabi qobiliyatlardan farq qilib, murakkab qobiliyatlar haqida qobiliyatlardan farq qilib, murakkab qobiliyatlar haqida ko‘plikda gapiriladi.ko‘plikda gapiriladi. Faqat turli darajada emasFaqat turli darajada emas , , balki umuman balki umuman barcha odamlargagina xos bobarcha odamlargagina xos bo ‘‘ lmagan murakkab xususiy lmagan murakkab xususiy qobiliyatlar insoniyat tarixida avval hunargaqobiliyatlar insoniyat tarixida avval hunarga , , soso ‘‘ ngra turli ngra turli kasblarga tomon rivojlangan qobiliyatlardirkasblarga tomon rivojlangan qobiliyatlardir . . Ular professionalUlar professional , , oo ‘‘ ziga xos maxsusziga xos maxsus , , alohida qobiliyatlar deyiladialohida qobiliyatlar deyiladi . . Qobiliyatning Qobiliyatning tabiiy zaminini tashkil qiluvchi tugtabiiy zaminini tashkil qiluvchi tug ‘‘ ma xususiyatlar orasidan ma xususiyatlar orasidan nihoyatda katta ahamiyatga ega bonihoyatda katta ahamiyatga ega bo ‘‘ lganlari yuksak nerv lganlari yuksak nerv faoliyati tiplarini farq qiladigan alomatlardirfaoliyati tiplarini farq qiladigan alomatlardir , , yaya ’’ ni qoni qo ‘‘ zgzg ‘‘ alish va alish va tormozlanish jarayonlarining quvvatitormozlanish jarayonlarining quvvati , , muvozanati va muvozanati va ildamligidirildamligidir . Shu sababdan odamning qobiliyat va iste’dodi . Shu sababdan odamning qobiliyat va iste’dodi unga tug‘ma xos bo‘lgan yuksak nerv faoliyati tipi bilan unga tug‘ma xos bo‘lgan yuksak nerv faoliyati tipi bilan mahkam bog‘langan bo‘ladi. Ammo yuqorida aytilganidek, nerv mahkam bog‘langan bo‘ladi. Ammo yuqorida aytilganidek, nerv faoliyatining tug‘ma xos tipi sira o‘zgarmay, bir zaylda faoliyatining tug‘ma xos tipi sira o‘zgarmay, bir zaylda qoladigan narsa emas, u odamning yashagan sharoitiga bog‘liq qoladigan narsa emas, u odamning yashagan sharoitiga bog‘liq holda o‘sadi, o‘zgaradi. Shuning uchun ham yuksak nerv holda o‘sadi, o‘zgaradi. Shuning uchun ham yuksak nerv faoliyatining tug‘ma bo‘lgan tipini turlanish sharoiti ta’siri bilan faoliyatining tug‘ma bo‘lgan tipini turlanish sharoiti ta’siri bilan vujudga kelgan tipdan ajrata bilish lozim.vujudga kelgan tipdan ajrata bilish lozim.

Похожие

Qobiliyat. Insonning imkoniyatlari

Differensial psixologiyada xarakter va qobiliyat

Irodaviy harakatlarning bolalarda rivojlanishi

Shaxsning individual psixologik xususiyatlari

Tug’ma va individual harakatlar