Differensial psixologiyada xarakter va qobiliyat - Психология - Презентации

Differensial psixologiyada xarakter va qobiliyat

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

853.5 KB

Differensial Differensial psixologiyada psixologiyada xarakter va qobiliyatxarakter va qobiliyat

Differensial psixologiya • Differensial psixologiya (lot.differentia-farq) psixologiyaning bir qismi bo`lib, kishilar o`rtasidagi individual psixologik farqlarni o`rganadi.Kishilar o`rtasidagi indviduval farq nima? Shuningdek, differensial psixologiya faqat kishilar orasidagi farqlarnigina emas, balki guruhlar orasidagi individual farqlarni ham o`rganadi.

Individual xususiyatlar, turli yoshdagi Individual xususiyatlar, turli yoshdagi kishilarning qobiliyatikishilarning qobiliyati • XIXasrning 20 yillarida paydo bo`lgan differensial psixologiyaning diqqat markazida uzaro individual xususiyatlar, turli yoshdagi kishilarning qobiliyatiga xos xususiyatlar, maktab dasturidagi bilimlarni o`zlashtirishni muvaffaqiyati, rivojlanishi va uni tipi , turadi. temperament va xarakteridagi farqlarni yoritib berish turar edi. Keyinchalik differensial psixologiya doirasiga ichki o`zgarishlarning individual xususiyatlarini o`rganish masalasi kiritildi. Shuningdek, psixik funksiyalarning yosh o`zgarishi bilan mashq va ta`limni rivojlanib borishi psixologik qonuniyatlarning oshib borishi, turli qobiliyat- larning barqarorlashuvi turli qobiliyatlarning shakllanishi, xotira turlari, diqqat, tafakkur, sezgirlikning ortib borishi kabi masalalarni o`z ichiga ola boshladi.

• Differensial psixologiyaning muhim vazifasi faqat individual-psixologik xususiyatlarini xarakterlab berish emas, balki ularni psixik faoliyatini tashkil etishning eng muhim xususiyatlarini ajratish va uni sub`ektining individual tipologik xususiyatlarini paydo bo`lishi sabablarini bilish uning neyrofiziologik faktorlarini, nerv sistemasi xususiyatlarini bilishni taqozo etadi. Shuning uchun ham bu differensial psixologiyaning hozirgi zamon sharoitidagi muhim vazifasidir.

Xarakter • Xarakter – ijtimoiy mu h it ta’sirida tarkib topib, shaxsning atrofidagi vokelik va uz-uziga bulgan munosabatda ifodalanadigan, uning muayan sharoitlardagixatti xarakatlarini belgilab beradigan barkaror individual psixik xususiyatlar yigindisi. Xarakterni tashkil kiluvchi xususiyatlarxarakter xislatlari deyiladi. Xarakter xislatlari ikki katta gruppaga bulinadi. 1 – xarakterning ma’naviy sifatlari - mexnatsevarlik, xalollik, rostguylik, mexribonlik, tashabbuskorlik, kamtarlik kabilar. 2 - xarakterning Irodaviy xislatlari – maksadga intiluvchanlikkatiyatlik, jasurlik, mardlik,matonatlilik, uz uzini tuta bilish kabi sifatlardan iborat.Odamning tabiati, xarakteri – tashki muxit ta’surotlariga ko‘rsatadigan ruxiy reaksiyalarning bolalik paytdan shakllanib boradigan tipdir.

• Xarakter keyinchalik mustaxkamlanib, qaror topib boradigan va odamning yurish turishi xamda atrofdagilarga munosabatini belgilab beradigan temperamentga va tashqi ta’surotlarga qaratiladigan reaksiyalar shakliga qarab mujassamlanib boradi. • Xarakter atrofidagi mu h itga temperamentdan ko‘ra k o` pro q darajada bog‘li q b o` ladi. Uning shakllanib borishi odamning butun umri b o` yi davom etadi. Shunga qaramay xarakter shaxsning barqaror xususiyatlarini tashkil yetadi. Odamning yurish turishi h amda uning atrofidagi mu h itga o‘z-o‘ziga qanday ko‘z bilan qarash xususiyatlariga bog‘liq deb xisoblanadi.

• Demak xarakter tug`ma va o`zgarmaydigan xususiyat emas. U kishining hayot sharoitlariga bog‘liq holda tarkib topib o`zgaruvchan va tarbiyalanuvchandir. Maxsus sharoitda maxsus ta’lim-tarbiya ta’sirida salbiy xarakter xislatlarini bartaraf qilish, ijobiy xarakter xislatlarini tarbiyalash mumkin.

Qobiliyat borasida nazariyalar • Differensial p sixologiya da qobiliyatlar bilan faoliyatning muhim jabhalari bo`lmish bilim, ko`nikma va malakalarning aynan bir narsa ekanligini rad etar ekan, ularning birligini e`tirof qiladi. Shuning uchun qobiliyatlar faqat faoliyatda ro`yobga chiqadi, lekin shunda ham aynan shu qobiliyatlarsiz amalga oshirilishi amri mahol faoliyat ko`rinishlaridagina aks etadi, xolos. Agar shaxs rasm solishga hali o`rganmagan bo`lsa, mabodo u tasviriy faoliyatning mala-kalarini uddalay olmasa, uning tasviriy san`atga nisbatan qobi-liyatlari yuzasidan mulohaza yuritishga o`rin ham yo`q.

• Bolalik davrida u yoki bu qobiliyatlarning atrof-muhitdagi odamlar tomonidan tan olinmaganligi, keyinchalik xuddi ana shu qobiliyatlari tufayli jahonda munosib shon-shuhrat qozonishga musharraf bo`lgan juda ko`p allomalarning nomi olamda mashhur, chunonchi, Al-bert Eynshteyn (nisbiylik nazariyasi asoschisi), Nikolay Lobachevskiy (yangi geometriya yo`nalishi asoschisi) va boshqalar o`qishida genial olim bo`lib voyaga yetishishi dalolatnomasi yo`q edi.

• Qobiliyatlar bilim, ko`nikma va malakalarda aks etmaydi, balki ularni egallash dinamikasida namoyon bo`ladi. Faoliyat uchun zarur bo`lgan bilim va ko`nikmalarni o`zlashtirish jarayonida yuzaga chiqa- digan farqlar, qobiliyatlar mulohaza yuritish imkonini beradi.

• Demak, shaxsning faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirish sharti hisoblangan, bilim ko`nikma va malakalarni egallash dinamikasida yuzaga chiqadigan farqlarda namoyon bo`ladigan indi-vidual psixologik xususiyati qobiliyatlar deyiladi. Ushbu xususiyat-ni aniqdash uchun ba`zi bir omillarni taxdil qilish maqsadga muvo-fiq; a) shaxsning muayyan sifatlari yig`indisi belgilangan vaqt oralig`ida egallagan faoliyati talablariga javob bersa, unda mazkur faoliyatga nisbatan qobiliyati mavjuddir; b) inson shunday holat-larda faoliyat talabiga javob bera olmasa — psixologik sifatlar, ya`ni qobiliyatlar mavjud emasdir (juda zaifdir). Lekin bunday xususiyatli shaxs ko`nikma va malakalarni egallay olmaydi degan ma`no anglatmaydi, biroq ularni egallash vaqti cho`zilib ketadi, xolos.

Похожие

Qobiliyat

Qobiliyat. Insonning imkoniyatlari

Intellekt eksperimental psixologiyada

Ekspremental psixologiyada metodlar

Psixik jarayonlar eksperimental psixologiyada metodlar