Yosh va pedagogik psixologiyani o'qitishning metodik o'ziga xosliklari - Психология - Презентации

Yosh va pedagogik psixologiyani o'qitishning metodik o'ziga xosliklari

Загружено в:

04.02.2025

Скачано:

0

Размер:

384.732421875 KB

YOSH VA PEDAGOGIK PSIXOLOGIYANI O'QITISHNING METODIK O'ZIGA XOSLIKLARI1 . Y o s h v a p e d a g o g ik p s ix o lo g iy a f a n in i o ’ r g a n is h . 1 . Y o s h v a p e d a g o g ik p s ix o lo g iy a f a n in i o ’ r g a n is h . 2 . Y o s h v a p e d a g o g ik p s ix o lo g iy a fa n in i o ’q itish u su lla r i. 2 . Y o s h v a p e d a g o g ik p s ix o lo g iy a fa n in i o ’q itis h u su lla r i. 3 . P e d a g o g ik o liy o ’q u v y u rtla rid a p s ix o lo g iy a fa n la rin i o ’q itis h . 3 . P e d a g o g ik o liy o ’q u v y u rtla rid a p s ix o lo g iy a fa n la rin i o ’q itis h .

Bu psixologiyaning ikki amaliy sohasi, agarda ulami birgalikda yagona o'quv fani sifatida qaraladigan bo'lsa, bolalik yillarida yoshning rivojlanishi va insonni o'qitish hamda tarbiyalashning samaraliligini psixologik sharoitlami tushuntirish uchun umumpsixologik nazariyani qo'llashdan iborat bo'ladi.17 291B 291D11 1B 191A 1824 29

• Bu fanlarni o'rganish talabalar, o'qituvchilar ota- onalar, har qanday katta odam uchun amaliy ahamiyatga ega bo'ladi. Talaba uchun esa har xil yoshdagi odamlarning psixologik xu - susiyatlarini tushunib olish hamda ularga o'yin va o'quv faoliyatini tashkil etishda ta'sir ko'rsatish, faoliyatda shaxsning yaxshi xislatlarini rivojlantirish uchun bo'lajak faoliyatida ushbu sohadagi bilimlaridan foydalanishni o'rganib olishiga yordam beradi.

Insonning yoshi psixik rivojlanishi qonunlari ontogenezini o'zlashtirib olish o'qituvchiga o'quvchilarni o'qitish va tarbiyalash malakalari bo'yicha pedagogik ishlarni maqsadga muvofiq tashkil etishga uni ilmiy yo'nalishida olib borishga, o'z-o'zidan borayotgan jarayonni ko'p jihatdan boshqariladiganga aylantirish imkonini beradi. Bunday bilimlar har qanday ota-ona uchun ham kerakdir.Insonning yoshi psixik rivojlanishi qonunlari ontogenezini o'zlashtirib olish o'qituvchiga o'quvchilarni o'qitish va tarbiyalash malakalari bo'yicha pedagogik ishlarni maqsadga muvofiq tashkil etishga uni ilmiy yo'nalishida olib borishga, o'z-o'zidan borayotgan jarayonni ko'p jihatdan boshqariladiganga aylantirish imkonini beradi. Bunday bilimlar har qanday ota-ona uchun ham kerakdir.

• Psixologiyaning bu ikki sohasi bitta yoki ikkita mustaqil o'quv fanidan iborat bo'lishi mumkin, o'qitish metodikasi ular bitta yoki ikkita o'quv fani sifatida o'rganishga bog'liq bo'ladi. Pedagogik oliy o'quv yurtlari psixologiya fakultetlari uchun ular ikkita mustaqil fandan iborat bo'ladi, boshqalar uchun esa (ped. o'quv yurti psixologiya fakulteti bo'limlari va pedagogik bo'lmagan o'quv yurtlari uchun)' yosh va pedagogik psixologiya odatda, bitta fan sifatida o'qitiladi. O'qitishning metodikasi qanday bo'lishi kerakligi esa psixologiya fanning bu sohalarining mazmunini ochib berilganda aniq bo'lib boradi.

Yosh psixologiyasi Psixologiya fanining mustaqil sohasi sifatida inson psixikasi yoshi dinamikasini o'rganadi. «Qisqacha psixologik lug'atda.. ta'kidlanganidek (1985), «deyarli pedagogik psixologiya mazmuni bilan mos keladi; o'zining tarixiy rivojlanishida ularni bir_x0002_biridan deyarli ajratib bo'lmaydi. Yosh va pedagogik psixologiyaning haqiqiy birligi-inson ontogenezda rivojlanuvchi va o'zgaruvchi o'rganish, obyektidir. U yosh psixologiyasida rivojlanish qonuniyatlarini borishida ishtirok etadi. Pedagogik psixologiyada esa - pedagogning maqsadga muvofiq harakatlari jarayonida o'qitish va tarbiyalovchi vosita sifatida ishtirok etadi». 01 1A 1D1127 2D211123 191A1B1C 2D21271B 28 191A 271B 3F0520 291D 33 2E212721 1B1A

Boshqa manbalarda yosh psixologiyasi deyarli bolalar psixologiyasi bilan aralashtirilib yuboriladi, ya'ni ularning mazmunan bir xiI deb qaraladi, misol uchun «Qisqacha psixologik lug'atda.. bolalar psixologiyasiga doir deyarli ma'lumot mavjud emas, yosh psixologiyasi haqida esa ma'lumot mavjud. Lekin psixologik lug'atda, yosh psixologiyasi haqida hech gap aytilmagan, ammo bolalar psixologiyasi haqida katta bo'lim mavjud bo'lib unga ko'ra sharoitni hisobga olishda va shaxsda psixologik o'zgarishlarga erishgandagina samara berishi mumkin. 171D1A25 28332021 21 24213024 182F2518 291D1E 242111 2521 191A1B 25212A 191A1B 29 2B21 33271B 05

Yosh va pedagogik psixologiya fanining amaliy sohasi sifatida o'zining ilmiy doirasidagi sohasi aniq psixologik hodisalarni tushuntirish (ya'ni ta'lim va tarbiya, rivojlanishi hodisalarini) uchun bo'lganligi kabi ularni qayta o'zgartirish uchun ham xizmat qiladi (ya'ni rivojlanish qonunlarga binoan o'qitish va tarbiyalash haqiqiy jarayonlarni tashkil etish uchun). Bu shuni anglatadiki, talabalarga hodisalarni tushuntirish uchun ular ilmiy tekshirish metodlarini egallab olishlari kerak, (misol uchun, nima uchun bir bilimlar boshqalaridan ko'ra oson o'zlashtiriladi, qolganlari qiyin o'zlashtirilishini tushuntirish uchun yoki bolani o'smirlik o'zgarishi davrida muaffaqiyatli tarbiyalash asosida qanday sabablar yotishini).

P edagogik psixologiya - tarbiyaning psixologik m uam m olarini o'rgatuvchi psixologiya fanining sohasi, yosh psixologiyasi esa - inson psixikasi rivojlanishining yosh bosqichlarini o'rganadi. P edagogik psixologiya - tarbiyaning psixologik m uam m olarini o'rgatuvchi psixologiya fanining sohasi, yosh psixologiyasi esa - inson psixikasi rivojlanishining yosh bosqichlarini o'rganadi. Bundan tashqari, aniqlangan faktni o'zgartirish uchun psixologik bilim lar ko'rinishini bilish, ya'ni tashkil etuvchi tajribalar m etodlarini bilishi kerak (bu m asalani talaba yosh psixologiyani o'rganish davri davom ida hal etish m um kin). Bundan tashqari, aniqlangan faktni o'zgartirish uchun psixologik bilim lar ko'rinishini bilish, ya'ni tashkil etuvchi tajribalar m etodlarini bilishi kerak (bu m asalani talaba yosh psixologiyani o'rganish davri davom ida hal etish m um kin).

Nima uchun psixologiyaning bu ikki sohasi ko'pincha birlashtiriladi va bir qator o'quv yurtlari o'quvchilari bitta o'quv fani sifatida o'qitadilar, sabab nima, tushuntirib bering . Nima uchun psixologiyaning bu ikki sohasi ko'pincha birlashtiriladi va bir qator o'quv yurtlari o'quvchilari bitta o'quv fani sifatida o'qitadilar, sabab nima, tushuntirib bering .

• Milliy psixologiyamizning fundamental tushunchasi (bu '. tushunchani psixologiya faniga kiritgan L.S.Vigotskiy davridan boshlab) faoliyat tushunchasi hisoblanadi. Shuning uchun pedagogik psixologiyada insonning psixik rivojlanishi uning faoliyati negizida yuzaga kelishi sifatida qaraladi; faoliyatning o'zgarishi inson ongini o'zgarishiga olib keladi va har bir yosh davrida psixik rivojlanishiga ta'sir ko'rsatadigan va uning keyingi yoshi davriga o'tishini belgilaydigan qandaydir asosiy, yetakchi faoliyat turi mos keladi.

Biz amaliy fanlar bilan ish olib borayotgan bo'iganirniz uchun seminar - amaliylar, seminar - munozaralar, «ish - o'yinlar» «bolalik» davrida suhbat, talabalarning shaxsiy mustaqil fikrlash va amaliy xarakterlarini faollashtiruvchi boshqa metodlar yordamida amaliy o'qitish metodlari hamda usullariga alohida e'tibor berishimiz kerak. Ma'ruzalar va aytib o'tilgan faol metodlarni qo'llash bilan amaliy mashg'ulotlarning turli shakllari hamma talabalar - bo'lajak o'qituvchilar tomonidan yosh va pedagogik psixologiyaning nazariy va amaliy muammolarini ijodiy o'zlashtirishlarini ta'minlashi kerak.

• Talabalarga quyidagi topshiriqlar beriladi: , • Seminar mashg'ulotlarida quyidagi savollarni muhokama etishga tayyorlang; psixologiyada o'qitish va rivojlanish nisbatlari bilan bog'liq bir necha nuqtayi nazarlar mavjud; • a) psixik rivojlanish o'zining qonunlari bo'yicha boradi, o'qitish esa, ijtimoiy tajriba shakllanishi sifatida, rivojlanish esa erishilgan darajaga tayanishi kerak, ya'ni rivojlanish jarayonining ortidan borishi kerak (J.Piaje), • b) psixik rivojlanish uning butun obyektivligi deb faraz qilinishiga qaramay to'g'ri yo'lga qo'yishdagina (psixologik asoslangan) o'qitish bilan o'z_x0002_o'zini boshqarishi mumkin, ya'ni ta'lim rivojlanishidan oldinda bo'lishi, o'zining ortidan ergashuvchi, rivojlantiruvchi bo'lishi kerak (L.S.Vigotskiy, O.B.Elkonin, V.V.Davidov va boshq), • d) o'qitish - bu rivojlanishning o'zidir, ya'ni rivojlanish va ta'lim bir narsadir (E.Tordayk), keltirilgan nuqtayi nazardan qaysi biri sizningcha to'g'rimi? Nima uchun qolganlarini noto'g'ri deb hisoblaysiz, asoslab bering.

• Amaliy mashg'ulotga tayyorlash tartibida, birinchi savolga o'z javobingizdan kelib chiqqan holda, masalani yechimiga yondashing. Psixologiya bo'yicha mashg'ulotda bir xiI talablar o'quv materiallarini tushunarli darajada (didaktikaning prinsiplaridan biri ana shunday) berilishi kerak deb hisoblaydilar, bo'lmasa o'quvchilar tushunmaydilar, bunga ayrimlar qarama-qarshi chiqishadi; «unda ta'lim rivojlanishi qanday qilib ortidan olib yuradi. Agarda tushunarlilik bugungi darajadan yuqoriga ko'tarilmasliligi unda o'quvchilarni o'zining rivojlanishida qolib ketishiga majbur etamizku, kim haqligini tushuntirib bering, (psixologlarning rivojlantiruvchi o'qitish' haqidagi asarlarini o'qib chiqing va tahlil qiling; V.V.Davidov A.M.Matyushkin hamda J.K.Feyvelkining «Jan Piajening genetik psixologiyasi kitobiga yakuniy so'zini; P. Ya. Galperin, O.B.Elkoninlarning. «1.Piajening bolalar fikrlashlarini rivojlanishi haqidagi nazariyasini tahlil qilish» va boshqalar.

• Rivojlanish va ta'lim nazariyasi haqida o'qib chiqib, seminardagi muhokama qilinayotgan qarama-qarshiliklar mazmunini tahlil qiling va quyidagi savolga aniq javob qaytaring; nima oldinda - yuradi - ta‘jribami yoki rivojlanish? Ta'lim rivojlanish jarayoni ortidan borishi kerakmi? Yoki uni o'zi ortidan boshlashi kerakmi? Tushunarlilik didaktik tamoyilini qanday tushunish kerak?

• Talabalarga topshiriqlar. Seminar mashg'ulotda rivojlanish va ta'Iim o'rtasidagi bog'IiqIikni aniqlash bo'yicha quyida keitirilgan tajribani tahlil qilib chiqing.

• 4-5 yoshli bolalarga ikkita A va B ga bir xilda suv quyilgan idishlarni ko'rsatadi, agarda A idishdan kattaroq bo'lgan D idishga hamma suvni quyilsa, suvning miqdori o'zgaradimi deb so'raydilar va uni bolalarga ko'rsatadilar. Ko'pchilik bolalar suv qancha bo'lsa shuncha qoladi yoki shunday bo'ladi deb javob qaytaradilar, bu yerda suyuqIik miqdori haqidagi savol ko'rgazmaIi namoyon etiladi, so'z bilan «faqatgina nazariy ko'rinishda quyidagicha (agarda unga quysak), shundan keyin haqiqatdan ham suvni A idishdan b idishga quyildi. Lekin bu ishni bolalarning ko'zi oldida emas, balki suvni quyish paytida idishlarni mato bilan to'sib turib bolalarga ko'rsatmay bajaradilar, keyin darhol olib tashladilar. Endi B va A idishlardan suv bolalar ko'zi oldida yaqqol ko'rinib turar edi. Endi bolalarning ko'pchiligi B idishni ko'rsatadilar chunki undagi suv balandligi yuqori edi.

• Nima bo'ldi; nima uchun so'z bilan tushuntirishda bolalar (xayolida, nazariy manzarani aniq ko'rmay turib) suvni qayta quygan bilan uning miqdori o'zgarmasligini yaxshi tushunadilar. Uning xatoligini o'zgarsa ham (D idishi kengroq edi), bu tajribani o'z tadqiqotlarida foydalangan psixologlar buni bolaning tushunchasi rivojlanayotgani bilan tushuntiradilar. Misol uchun «miqdor» va «sabab» (soni nima uchun o'zgardi, degan savolga bolalar chunki quydik idishga deb javob qaytardilar) bolalarda tasavvurida kattalarnikidan farqli umuman boshqacha ma'noga ega bo'lishi mumkin va ular nima haqida so'rayotganlarini tushunmasligi mumkin

• a) bu rivojlanish o'z-o'zidan bo'ladigan jarayon deb hisoblagan J.Piaje haq deganimi, bu ta'limga bog'liq emasmi? • Bu o'z-o'zidan o'tib boradigan kerakli rivojlanish darajasini kutib o'tirmay ta'lim bu rivojlanishga nima yetmayotgan bo'lsa shuni kiritib uning darajasini ko'tarish kerakligini bildirmaydimi? • b) nima uchun bolalar suvni so'z bilan (nazariy) quyilganda to'g'ri javob berib haqiqiy (ko'rgazmaIi) quyilganda xatoga yo'l qo'yadilar.

• Talabalarning mustaqil ishlari va ularni seminar mashg'ulotlariga tayyorlashda o'quv masalalarni tuzishda quyidagi savollardan foydalanish mumkin. O'quvchilarning yoshi psixologik xususiyatlaridan kelib chiqib va kerakli o'quv qo'llanmalarini o'qib chiqib quyidagi ikkita savolga javob bering.

• a) qanday qilib o'quvchilar, ota-onalar, maktab rahbarlari yoshi, rivojlanishi har bir davri uchun xos bo'lgan ta'lim va tarbiyalashda faoliyatning yetakchi turlarini hisobga olishlari kerak (misollar bilan ko‘r sating)? • b) ehtiyojlar doirasidagi rivojlanishdagi qarama-qarshilik birligini, uning operatsion-texnik imkoniyatlarini, ta'lim va tarbiyada qanday qilib hisobga olish mumkin (javoblarni har bir yosh davri uchun alohida tayyorlang).

• Rivojlantiruvchi ta'limning ma'nosi nima, qanday o'qitishlarni rivojlangan deb aytib bo'lmaydi (alohida ta'lim amaliyotida)? Amaliy ta'limda uchraydigan o'qitish motivlarini aytib o'ting va ulaming har birining asosida qanday talablar yotishini tushuntirib bering.

• P.Ya.Galperinning bosqichma-bosqich bilan aqliy harakatlarni shakllantirish psixologik konsepsiyasining ta'limning boshqa hamma konsepsiyalaridan prinsipial farqi nimada? L.S. Vigotskiyning hozirda uning shogirdlari va izdoshlari tomonidan rivojlantirilayotgan tarixiy- madaniy nazariyasi ma'nosini yosh va pedagogik psixologiyaga nisbatan qisqacha qanday ifoda etgan bo'lar edingiz?

• An'anaviy o'qitish nazariyasida psixologiyada va pedagogikada bo'lgani kabi xatolar o'qitishda albatta bo'ladi, ba'zan hatto bu foydali ham bo'ladi. Muammoga to'g'ri munosabatda bo'lganda deb hisoblash qabul qilingan, chunki «xatolarda o'rganiladi», aqliy harakatlarning bosqichma-bosqich shakllanish nazariyasi asosida (P.Ya.Galperin va uning izdoshlari) tashkil qilingan o'qitish xatosiz bo'lishi mumkin deb hisoblaydi.

• Bu fikrni to'g'riligi bir necha bor tajribalar bilan isbotlangan, bir necha yuz minglab bo'sh o'zlashtiruvchi o'quvchilar bilan o'qitish bo'yicha o'tkazilgan tajribalarga yakun yasab I.F.Talzina shunday yozadi; «o'zlashtirish asta-sekinlik bilan xatolardan xalos bo'lish sifatidagi tasavvurlarni o'zlashtirishning haqiqiy tabiatiga to'g'ri kelmaydi deb to'la ishonch bilan aytish mumkin, bilimsizlikdan bilimga yo'l umuman olsak bexato bo'lishi mumkin».

Похожие

Ijtimoiy psixologiyani o'qitishning metodik usullari

Yosh va pedagogik psixologiya fanining predmeti, vazifalari va tadqiqot metodlari

Yosh davrlarni tabaqalash va yosh inqirozlari

Yosh davrlarni tabaqalash va yosh inqirozlari

Psixokorreksiya va uning turlari. Psixokorreksiya usullari va ularni turli yosh davrlarida qo'llashning o'ziga xos xususiyatlari