Yevropada psixologiyaning rivojlanishi - Психология - Презентации

Yevropada psixologiyaning rivojlanishi

Загружено в:

23.01.2025

Скачано:

0

Размер:

84.11328125 KB

YEVROPADA PSIXOLOGIYANING RIVOJLANISHI Reja: 1. XVI – XVII asrlar Yevropa uyg’onish davri 2. XIX - asrlarning o’rtalarida psixologiyaning rivojlanishi 3. Tibbiyot psixologiyasi bilan Klink psixologiya ham rivojlanishi

XVI–XVII ASRLAR – YEVROPADA U YG‘ONISH DAVRI Qadimgi Sharqda ilm-fan va tibbiyot gurkiragan bo‘lsa, Yevropa mamlakatlarida fanda turg‘unlik hukmron edi. Yevropa fanidagi turg‘unlik ayniqsa, V–XV asrlarga to‘g‘ri kelgan (deyarli ming yil). XVI asrdan boshlab, Yevropada aniq fanlar rivojlana boshladi va tibbiyotda ham buyuk kashfiyotlar qilindi. Shuning uchun ham XVI–XVII asrlar Yevropada Uyg‘onish davri deb ataladi.

XIX - ASRLARNING O’RTALARIDA PSIXOLOGIYANING RIVOJLANISHI XIX asrning o‘rtalarida psixologiya rivojlanishiga bu sohadagi katta o‘zgarishlar sabab bo‘ldi. Bu davrda gipnoz haqida ta’limot yaratildi va Mesmer uning asoschisi hisoblanadi. Gipnoz tushunchasini 1843 yili angliyalik jarroh Jeyms Bred taklif qilgan. Mesmer gipnozda kuzatiladigan hodisalarni «magnetizm» bilan bog‘lagan. Nevrologiya fani asoschisi bo‘lgan fransiyalik olim J.M. Sharko (1825– 1893) inson ruhiyati bilan juda qiziqqan.

Sharko dunyoqarashi juda keng olim bo‘lib, nafaqat nevrologiya va psixologiya, balki alsafa, adabiyot, musiqa va rassomchilik bilan ham qiziqqan. Sharko o‘z kitoblariga o‘zi rasmlar chizgan. Uning mashhurligi Yevropada shu darajaga borib yetadiki, unga hatto “Nevrologiya Napoleoni” deb taxallus berishadi. Sharko Yevropa qirollari va qirolichalarining shaxsiy vrachi bo‘lgan . O‘sha paytlari nevrologiya sohasini tanlagan yoshlar orasida “Kim Sharko ma’ruzalarini eshitmagan ekan, demak, u nevrolog emas” degan iboralar keng tarqalgan.

Nafaqat Yevropa, balki boshqa davlatlardan ham nevrologlar bir marotaba bo‘lsa-da, Sharkoning ma’ruzalarida ishtirok etish uchun Fransiyaga intilishgan. Sharko psixologiyaga shu qadar qiziqqanki, qanday nevrologik kasallik bo‘lmasin, ularni davolashda psixologik ta’sir qilish usullarini targ‘ib qilgan va qo‘llagan. Sharko og‘ir ataksiya holatida yotgan bemorga psixologik ta’sir qilib, turgizib yuborgan.

TIBBIYOT PSIXOLOGIYASI BILAN BIRGALIKDA KLINIK PSIXOLOGIYA HAM RIVOJLANIB BORDI. Shunday qilib, ming yillik tarixga ega miya va ruhiyat orasidagi bilim keyinchalik “Tibbiyot psixologiyasi” fani rivojlanishiga turtki bo‘ldi. O‘sha davrlarda parallel tarzda “Klinik psixologiya” yo‘nalishi ham paydo bo‘ldi. Hanuzgacha dunyo olimlari orasida tibbiy psixologiya bilan klinik psixologiyaning maqsad va vazifalari haqida bahs-munozaralar davom etmoqda. Chunki bu ikkala yo‘nalishning o‘xshash tomonlari juda ko‘p.

Endi klinik psixologiya tarixiga murojaat qilsak. Bu fan aslida tibbiyotga aloqasi bo‘lmagan olimlar tomonidan yaratildi. Ular umumiy psixologlar edi. AQSH va Yevropalik olimlar klinik psixologiya yaratilishi tarixini XIX asrning so‘nggi yillari bilan bog‘lashadi. 1896 yili Germaniyaning Leypsig shahrida o‘qib qaytgan amerikalik psixolog Laytner Uitmer Pensilvaniya shtatida dunyoda birinchi bo‘lib “Psixologik klinika” ochadi. Ha, klinik psixologiya emas, psixologik klinika.

L. Uitmer bu yerda xulq-atvori og‘ir bolalar psixodiagnostikasi va psixokorreksiyasi bilan shug‘ullanadi. XX asr boshiga kelib AQSHning bir qator universitetlarida psixologik klinikalar faoliyat ko‘rsata boshlaydi va klinik psixologlar tibbiy gospitallarga ishga olinadi. XX asr boshlarida bu yo‘nalish davomchilari Yevropada ham paydo bo‘ladi va ular aynan klinikalarda psixologik yordam tizimini yo‘lga qo‘yish bilan shug‘ullanishadi.

Umumiy psixologlardan farqli o‘laroq, klinikalarda faoliyat ko‘rsatuvchi psixologlarni “Klinik psixolog” deb atash taklifi o‘rtaga tashlanadi. Biroq o‘sha davrning atoqli nemis psixiatrlari Emil Krepelin va uning shogirdi Ernst Krechmer bunday yondashuvni qo‘llab- quvvatlashmaydi. Ular umumiy psixologlarning klinik psixolog qiyofasida tibbiyotga kirib kelishiga e’tiroz bildirganlar.

Emil Krepelin (1856–1926) klinik psixiatriya va patopsixologiya yo‘nalishida yirik olim bo‘lib, nafaqat bir qator ruhiy kasalliklar, balki turli xil nevrologik va psixopatologik sindromlarga ham nom bergan, ularning klinikasini yozib sistemalashtirgan. Alsxaymer kasalligi, oligofreniya, dismorfofobiya kabi tibbiy terminlarni fanga u kiritgan. E. Krepelin psixiatriya amaliyotida psixologik usullarni keng qo‘llagan va barcha psixiatrlarni psixologiya ilmini ham chuqur egallashga chorlagan.

Ernst Krechmer – tibbiyot psixologiyasi asoschisi Emil Krepelin da’vatlari e’tiborsiz qolmadi. Uning shogirdi psixiatr Ernst Krechmer (1888–1964) tibbiyot psixologiyasini rivojlantirishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Olim 1922 yili “Tibbiyot psixologiyasi” darsligini chop qildiradi va shu sanani tarixchilar tibbiyot psixologiyasiga asos solingan yil deb hisoblashadi. E. Krechmerni ko‘pchiligimiz psixiatr va tibbiy psixolog sifatida bilamiz.

Biroq umumiy psixologlar tomonidan parallel tarzda tibbiyotga aloqasi bo‘lmagan universitetlarda “Klinik psixologiya” kafedralari ham tashkil etiladi va keyinchalik shu nomli fakultetlar ochiladi. Shunday qilib, boshqa universitetlarda klinik psixolog, tibbiyot universitetlarida esa tibbiy psixolog tayyorlash yo‘lga qo‘yiladi va bu holat hanuzgacha davom etmoqda.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT ! 12.10.2021

Похожие

Ijtimoiy psixologiyaning Rossiyada rivojlanishi

Ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi va rivojlanishi. Ijtimoiy psixologik g’oyalarning shakllanish tarixi

Ijtimoiy psixologiyaning asosiy zamonaviy yo’nalishlari

Ilmiy psixologiyaning amaliyot bilan yaqinlashuvi

Fiziologik psixologiyaning paydo bo'lish shart-sharoitlari