Men konsepsiyasi va ularning shaklanishi - Психология - Презентации

Men konsepsiyasi va ularning shaklanishi

Загружено в:

08.02.2024

Скачано:

0

Размер:

3762.4951171875 KB

TERMIZ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI “ PSIXOLOGIYA”kafedrasi Men konsepsiyasi va ularning shaklanishi TAQDIMOTI

МАВЗУ: Мен консепция си ва уларнинг шакллани ши Режа: “ Мен консепция”си ҳақида тушунча Шахс томонидан ижтимоий таъсирларнинг англаниши “ Ўз мен”ни англаш борасида рус олимларнинг муносабатлари

Мен консепция” си ҳақида тушунча Шахсда “Мен” сиймосини шаклланиши муаммоси психологиядаги асосий масалалардан саналади.

Ҳиссий -баҳоловчи таркибий қисм - инсоннинг ўзини имиджи, ўзини ўзи қадрлаши, ўзини ўзи қадрлаши ёки ўзини йўқ қилиши, ўзини севиши ёки бошқаларга бўлган муҳаббат Когнитив таркибий қисм - инсоннинг фазилатлари, қобилиятлари, ташқи кўриниши, ижтимоий аҳамияти, феъл-атвори ва бошқалар тасвири; Хулқ-атвор таркибий қисми - инсон ўзини ўзи намоён қилиш тизимига, ўзи ва бошқаларга нисбатан ижтимоий муносабат асосида амалга оширадиган ҳаракатлар.“ Мен” концепцияси учта таркибий қисмни ўз ичига олади:

Айнан шахсда “Мен” сиймосини шаклланишига доир илмий назарий билимлар хориж психологлари томонидан атрофлича таҳлил қилиб келинмоқда. Ҳозирги замон психологияси фанида “Мен” сиймосини шаклланишининг табиатини тушунтиришда, талқин қилишда икки хил ёндашиш мавжуд бўлиб, улар бир-биридан кескин даражада тафовутланиб туради. Биринчиўзини ўзи англаш бу ўз йўналишини ўзгартирган онгнинг айнан ўзидир. Худди шу боис у инсон онгининг махсус кўриниши демакдир. Ушбу талқин рус психологиясида кенг тарқалган назария бўлиб, Л.С.Виготский, А.Н.Леонтев, Э.В.Шоҳорова, И.И. Чеснаков, В.В.Столин ва уларнинг шогирдлари томонидан илмий-амалий жиҳатдан тадқиқ қилиб келинмоқда.

Иккинчи мулоҳаза С.Л. Рубинштейннинг илмий ишларида ўз асосини топган бўлиб, кейинги даврларда унинг шогирди К.А.Абулханова-Славская томонидан ўтказилган изланишларда изчил равишда ривожлантирилмоқда. Унинг фикрига биноан онгни ва ўзини ўзи англаш жисмоний реал ҳамда юридик шахсга тааллуқли хусусиятлардан иборат бўлиб, улар унинг ҳаёти ва фаолиятини восита ёки “қурол” сифатида таяниб турувчи руҳий жараёндир.

Шахс томонидан ижтимоий таъсирларнинг англаниши

ижтимоий хулқ шахс томонидан уни ўраб турган одамлар, уларнинг хулқ-атворига эътибор беришдан ташқари, ўзининг шахсий ҳаракатлари ва уларнинг оқибатларини мунтазам тарзда таҳлил қилиб бориш орқали, ролларни мувофиқлаштиришни ҳам тақозо этади.

Шахснинг ўзи , ўз хулқ - атвори хусусиятлари, жамиятдаги мавқеини тасаввур қилишидан ҳосил бўлган образ – “Мен” – образи деб аталиб, унинг қанчалик адекватлиги ва реалликка яқинлиги шахснинг жамиятдаги ижтимоий мавқеини белгилайди ва унинг баркамоллиги мезонларидан ҳисобланади. “ Мен” – образининг ижтимоий психологик аҳамияти шундаки, у шахс тарбиясининг ва тарбияланганлигининг муҳим омилларидан ҳисобланади.

Шу нуқтаи назардан олиб қаралганда, тарбия - шахснинг ўзи ва ўз сифатлари тўғрисидаги тасаввурларининг шаклланиши жараёнидир , деб таъриф бериш мумкин.Ўз-ўзини англаш, ўзидаги мавжуд сифатларни баҳолаш жараёни кўпинча конкрет шахс томонидан оғир кечади, яъни, инсон табиати шундайки, у ўзидаги ўша жамият нормаларига тўғри келмайдиган, ноъмақул сифатларни англамасликка, уларни “яширишга” ҳаракат қилади, ҳаттоки, бундай тасаввур ва билимлар онгсизлик соҳасига сиқиб чиқарилади (бу фикр австриялик олим З.Фрейд назариясига ҳам мос келади).

“ Мен” – образининг ижобий ёки салбийлигида яна ўша шахсни ўраб турган ташқи муҳит, ўзгалар ва уларнинг муносабати катта рол ўйнайди. Рефлексия “Мен” – образи эгасининг онгига тааллуқли жараёндир. суҳбатдош ўрнига туриб, ўзингизга ташланган назар (“мен унга қандай кўриняпман?” дейиш) – рефлексиядир. “ Мен” – образининг яхши ва ижобий бўлиши кўпроқ бу образнинг аёллик сифатларини ўзида мужассам эта олиши, аёллик ҳислатларининг ўзида айни пайтда мавжудлигига боғлиқ бўлса, йигитлардаги образ кўпроқ жисмонан баркамоллик мезонлари билан нечоғлик уйғун эканлигига боғлиқ бўлади.

Л.С.Виготскийнинг шахсий фикрича, ўзини ўзи англаш турли хил маънолар ўртасида бирликни вужудга келтириш жараёни сифатида ва ўзлаштирилган онг тариқасида намоён бўлади.

Ўз-ўзини англашнинг ривожланиш босқичлари "Мен" нинг кашф этилиши 1 ёшида содир бўлади. Икки ёки уч йилга келиб, киши ўз ҳаракатларининг натижасини бошқаларнинг ҳаракатларидан ажратишни бошлайди ва ўзини актёр сифатида аниқ танийди. Этти ёшга келиб, ўзини баҳолаш қобилияти шаклланади (ўзини баҳолаш). Ўсмирлик ва ўспиринлик - бу фаол ўзини ўзи англаш, ўзини излаш, ўзига хос услуб. Ижтимоий-ахлоқий баҳоларни шакллантириш даври тугайди

Ўз-ўзини англашнинг шаклланишига қуйидагилар таъсир қилади. Бошқалар ва бир гуруҳ тенгдошлардаги аҳволни баҳолаш. "реал-мен" ва "идеал- мен" нисбати. Уларнинг фаолияти натижаларини баҳолаш. Ўз-ўзини англаш компонентлари В. С. Мерлинга кўра ўз-ўзини англашнинг таркибий қисмлари: Кишининг ўзига хослигини англаш; Фаол "фаол" принцип сифатида ўз "мен" нинг онги; Одамнинг психик хусусиятлари ва фазилатларини англаш; Ижтимоий ва ахлоқий ўзини ўзи қадрлашнинг маълум бир тизимини англаш.

Похожие

Anomal bolalar va ularning tavsifi

Shaxs psixologiyasi va kasbiy shakllanish. Shaxsning individual, shaxsiy rivojlanishining o’zaro ta’siri

Propritseptiv sezgilar va ularning xatti-harakatlarni tashkillashtirishdagi oʼrni

Gumanistik psixologiya 2

Shaxsning ijtimoiy borliqni bilishi. Bilish jarayonlari va ularning adekvatligi