Karyerani rejalashtirilish shartlari - Психология - Презентации

Karyerani rejalashtirilish shartlari

Загружено в:

18.12.2024

Скачано:

0

Размер:

103.7392578125 KB

Karyerani rejalashtirilish shartlari Reja: 1. Karyeraning tipli modellari. 2. Karyerani rejalashtirish. 3. Karyera turlari va bosqichlari.

Kirish. Inson hayotda yashashda davom etar ekan, deyarli barcha insonlar ko’proq mablag’ ishlab topishga, amalda ko’tarilishga harakat qiladi. Bu zamonaviy tilda ytganda karyera deyiladi. Karyera — bu insonning mehnat faoliyatida kasbiy va mansab jihatdan o’sishi bilan bog’liq holda anglab etilgan mavqei va xulq- atvoridir. Bunday rivojlanishda mamlakatdagi iqtisodiy-ijtimoiy holatning o’rni juda ham kattadir. Bu xususida bizning mamlakatimizda ham turli islohatlar amalga oshirildi. Masalan “Yoshashtirish siyosati”. Davlatimiz rahbari tomonidan ko’plab imkoniyatlar ayni yoshlar uchun yaratib berilmoqda. Ta'kidlash joizki, mamlakatda ijtimoiy-siyosiy hayotda yoshlarning faolligini rag’batlantirishga qaratilgan qator aniq chora- tadbirlar amalga oshirilmoqda. Xususan, internetda juda yosh, biroq istiqbolli kadrlar bo’lgan yoshlarning yuqori lavozimlarga tayinlangani keng muhokama qilindi. Toshkentdagi Singapur menejmentni rivojlantirish institutining 22 yoshli bitiruvchisi Alisher Sa'dullayev xalq ta'limi vazirining o’rinbosari, Toshkentdagi Turin politexnika universitetining 25 yoshli bitiruvchisi Olimjon To’ychiyev esa Fan va texnologiyalar bo’yicha agentlik bosh direktorining o’rinbosari etib tayinlandi.

1.Karyeraning tipli modellari. Karyera — bu insonning mehnat faoliyatida kasbiy va mansab jihatdan o’sishi bilan bog’liq holda anglab etilgan mavqei va xulq- atvoridir. Karyerani inson o’zining xizmatdagi harakatining traek- toriyasi, tashkilot ichidagi va tashqarisidagi reallikning o’ziga xos xususiyatlarini va asosiysi o’zining shaxsiy maqsadlari, xohish va istaklarini anglagan holda quradi. Xizmat karyerasining ilmiy tahlili va tadqiqoti shuni ko’r- satdiki, ularning xilma-xiliiklari to’rtta model — «tramplin», «zinapoya», «ilon», «kesishuv yoki»dan iboratligidan tashkil topadi. «Tramplin» karyerasi keng tarqalgan. U xodimning uzoq muddat davomida xizmat pillapoyasi bo’yicha salohiyati, bilimi, tajribasi va malakasining ortishi bilan kuzatiladigan muntazam o’sishini ifodalovchi hayotiy yo’li. Muayyan bosqichda xodim yuqori mansabni egallaydi va uni nafaqaga ketgunga qadar ushlab turishga intiladi. “Tramplin” karyerasi. Turg’unlik davrida ko’plab lavozimlar 20—25 yil davomida egallab kelingan. Odamlar, odatda, xizmat pillapoyasi bo’yicha o’sishni o’z maqsadi qilib qo’yishmagan, bu esa tabiiy kechgan. Ular xizmat bo’yicha lavozimidan ko’ngli to’q va uni nafaqaga Direktor Direktor o’rinbosari Bo’lim boshlig’i Nafaqaxo’rIsh boshqaruvchi Oddiy ishchi

qadar egallab turishga tayyor bo’lishgan. «Zinapoya» karyerasi har bir zina (lavozim), aytaylik 5 yildan ortiq davom etmasligini nazarda tutadi. Bunday muddat lavozimga kirish va to’laqonli qobiliyat bilan ishlash uchun yetarli. Har bir yangi lavozim malaka oshirilgandan keyin erishiladi. Yuqori lavozimga maksimal salohiyat orqali erishiladi. Shundan keyin xizmat zinapoyasidan rejaviy tushish bosh- lanadi, bu samaralik darajasi kamroq ishlarga o’tish bilan kuzatiladi, lekin mansabdoming mutaxassis va maslahatchi sifatidagi hissasi juda yuqori bo’ladi. 10 yildan ko’p bo’lmagan. “Zinapoya” karyerasi. «Ilon» karyerasi rahbar va mutaxassislar uchun foydali. U xodimning bir lavozimdan boshqasiga har birini ko’p bo’lmagan vaqt mobaynida egallash yo’li bilan tayinla- nishiga asoslangan gorizontal ko’chishini nazarda tutadi (1-2 yil). Modelning asosiy ustun jihati inson ehtiyojlarini qon- dirish imkoniyatlarining mavjudligidan iborat. Bu Yaponiyada eng ko’p tarqalgan. Har bir inson buni o’z firmasida o’tishi kerakligini biladi. Bu firmaning barcha xizmatchilariga tarqalgan. Rotatsiya kuzatilganda «ilon» karyerasi ahamiyatini yo’qotadi va salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi, zero melanxolik va flegmatik kayfiyatdagi xodimiar jamoani almashtirishga moyil emas va uning mavjudligini yuzaki qabul qilishga majbur. Bosh direktor.Ish boshqaruvchi Nafa- qaxo’rIsh bosh. Ish boshqaruvchi Bo’lim boshlig’i Oddiy ishchi KorxonaBirlashma Ish/chi. Bo’yicha muovin Ta’minot bo’yicha muovin Kadrlar bo’yicha muovinIqtisod bo’yicha muovinKadrlar bo’yicha muovinIsh/chi. Bo’yicha muovin

“Ilon” karyerasi. «Kesishuv yo’li» karyerasi natijalari bo’yicha uchta ehtimolli yakun — o’sish, boshqa o’iinga ko'chish yoki pasayish oqibatlariga ega muddatlari bo’yicha qayd etilgan attestatsiyani nazarda tutadi. Bu individual insonga mo’ljalangan amerikacha karyeradir. “Kesishuv” karyerasi modeli. 2.Karyerani rejalashtirish Tashkilotda kadrlar ishining yo’nalishlaridan biri muta- xassislarning o’sishi va rivojlanish bosqichlari strategiyasini aniqlashga mo’ljallanganganligi karyerani rejalashtirishni anglatadi. Bu jarayon potentsial imkoniyatlami, ya’ni insonning maqsad va Sex boshlig’i ? Uchastka boshlig’iDirektor Boshqa sex boshlig’i

qobiliyatiarini tashkilot talablari bilan taqqoslashni, uning rivojlanish rejalari va strategiyalari, kasbiy va xizmat jihatdan o’sish dasturlarini tuzishni o’z ichiga oladi. Tashkilotda karyerani rejalashtirish bilan personal bo’yicha menejer, xodimning o’zi yoki uning bevosita rahbari (chiziqli menejer) shug’ullanishi mumkin. Karyerani rejalashtirish bo’yicha rejalashtirishning turli subyektlar uchun xos boigan asosiy chora-tadbirlari keltirilgan. 1-jadval. Karyerani rejalashtirish bo’yicha chora-tadbirlar rejasi. 1-jadval. Rejalashtirish subyekti. Karyerani rejalashtirish bo'yicha chora-tadbirlar rejasi. Xodim Kasb tanlashga birinchi yo'naltirilganlik Tashkilot va lavozimni tanlash Tashkilotga yo'naltirilganlik Istiqboini baholash va o'sishni loyihalashtirish O'sishni amalga oshirish. Personal bo'yicha menejer Ishga qabul qilishdagi baholash Ish joyida aniqlash Xodimiar salohiyati va mehnatini baholash Zaxiraga saralash Qo'shimcha tayyorgarlik Zaxira bilan ishlash dasturlari Ko'tarilish Rejalashtirishning yangi davri. Bevosita rahbar (chiziqli menejer) Mehnat natijalarini baholash Motiviatsiyani baholash

Kasbiy o'sishni tashkil etish Rag'batlantirish bo'yicha taklif O'sish bo'yicha taklif. Karyerani rejalashtirish xodimlarning istaklari va holatini inobatga olgan holda lavozimlarni oqilona egallashni ilmiy asoslashni nazarda tutadi. Bu masala kam tadqiq etilgan va uyg’unlashtirilgan usullar yordamida quyidagicha hal etilishi mumkin: 1. Kadrlami hisobga olish varaqalarini tahlil qilish va so’ngra egatlab turgan lavozimlari ustidan ishlash yo’li bilan. Kamchiligi shundan iboratki, ushbu usulda faqat o’tgan tajriba qollaniladi. 2. Olimlar va korxonalar rahbarlarining egallaydigan lavozimlari uchun oqilona yosh xususidagi sotsial yoki ekspert so’rovi asosida. Kamchiligi — bozor munosabatlari sharoitidagi tajribaning yo'qligi. 3. Ko’rsatilgan usullarni uyg’unlashtirish va kadrlarni rey- ting yordamida kompleks baholash orqali konkret lavozimlar uchun yoshning oqilona ifodasini va attestatsiya natijasida haqiqiy yoshni belgilash hamda konkret xodimni xizmat bo’yicha o ‘stirishning maqsadga muvofiqligi va usullari to’g’risidagi masalani hal etish mumkin. Amaliyotning ko’rsa- tishicha korxona rahbarining maqbul yoshi — 40—50, tuzilmaviy bo’linmaniki — 30—40 yosh hisoblanadi. 3. Karyera turlari va bosqichlari.

Kasb va tashkilot doirasida karyeraning turli xil yo’nalishlariga olib keladigan inson harakatining bir necha printsipial traektoriyasini ajratish mumkin. 1. Kasbiy karyera — bilim, malaka, ko’nikmalarning o’sishi. Kasbiy karyera tanlangan kasb yo’lida yoki transprofessio- nallik (inson tajribasining boshqa sohalarini tushunish) ixtisoslashtirishning chuqurlashgan bitta yo’lidir. 2. Tashkilot ichidagi karyera — insonning tashkilot ichi- dagi harakat taraektoriyasi bilan bog’liq. U quyidagi yo’nalish bo’yicha ketishi mumkin: — vertikal karyera — lavozim jihatdan o’sish; — gorizontal karyera — tashkilot ichidagi o’sish, ierar- xiyaning bitta darajasidagi turli boiinmalarda ishlash; — markazga tomon intiluvchan karyera — tashkilot yadrosiga intilish, ya’ni boshqarish markaziga, qaror qabul qilish jarayoniga ko’proq qatnashish. Personal bo’yicha menejer yangi xodimlar bilan uchrash- ganda ayni paytda u turgan karyera bosqichini hisobga olishi lozim. Bu kasbiy faoliyat maqsadlarining dinamiklik darajasini va asosiysi — individual motivatsiyaning o’ziga xosligini aniqlashga yordam berishi mumkin. Karyera bosqichlarining qisqacha tavsifi. 2-jadval. Karyera bosqichlari. 2-jadval. Karera bosqichlari Yosh davri Qisqacha tavsifi Motivatsiya xususiyatlari (A.Maslou

bo’yicha) 1. Dastlabki 25 yoshgacha Mehnat faoliyatiga tayyorgarlik ko'rish, faoliyat sohasini tanlash Xavfsizlik, ijtimoiy munosabatlar 2. Shakllanish 30 yoshgacha Ishni o’ganish kasbiy malakaning yuksalish Ijtimoiy e’tirof etilish, mustaqillik 3. Ko'tarilish 45 yoshgacha Kasbiy rivojlanish Ijtimoiy munosabatlar o'zini ro’yobga chiqarish 4. Tugallanish 60 yoshdan keyin Nafaqaga tayyorgarlik ko’rish o’z o’miga nomzodni izlash va o’qitish Ijtimoiy munosabatlarda hurmatga sazovar bo’lish 5. Nafaqa 65 yoshdan keyin Faoliyatning boshqa turlari bilan shug’ullanish Faoliyatning yangi shaklida o’z g’oyasini ifoda etishni izlash Shaxsning xususiyatlarini baholash uchun, kasbiy yo’lning boshlanishida kasbiy faoliyat sohasini tanlashni opti- mallashtirish

inson shaxsining turini, faoliyat sohasini hisobga olishda muhim hisoblanadi. Ushbu maqsad uchun bir muncha maqbuli J.Gollandning shaxs tipologiyasi hisoblanadi. Karyerani tanlash. Golland kontsepsiyasi bo’yicha turlardan biri hamisha asosiysi bo’lsa ham, inson ikki va undan ko’p turlar strategiyasidan foydalangan holda sharoitga moslashishi mumkin. 3-jadval. J. Gollandning shaxs tipologiyasi. 3-jadval. Shaxs turi Faoliyat turi 1. Real Mexanizm va asbob-uskunalarni boshqarishga j yo’nalganlik 2. Tadqiq etuvchi Izlashga yo’nalgan 3. Artistik O’zini ko'rsatishga obro'li ko’rinishga yo'nalgan 4. Ijtimoiy Odamlar bilan o ‘zaro harakatga yo'nalgan 5. Tadbirkor Odamlarga ta’sir qilishga yo'nalgan 6. Konvensial Ma’lumot, axborotga, boshqarishga yo'nalgan Asosiy va asosiy boimagan yo’nalganlikning mohiyatir. e’tiborga olgan holda shuni ta’kidlash mumkinki, inson o’z xususiyatlariga yaqinroq bo’lgan faoliyat turini taniashi natijasidagina ancha muvaffaqiyatga erishishi mumkin. Karyerani tanlash maqsadida foydalanish mumkin bolgan mehnat predmeti

bo’yicha taqsimlangan barcha faoliyat turlarining boshqa turlarini quyidagicha keltirish mumkin: 1 T turi — «inson-tabiat»: asosiy mehnat predmeti —- o’simlik- hayvonot, mikroorganizmlar. ТА turi — «inson-texnika»: asosiy mehnat predmeti — texnik tizimlar, moddiy obyektlar, materiallar, energiya turlari. I turi — «inson-inson»: asosiy mehnat predmeti — odamlar, guruhlar, jamoalar, odamlar munosabatlari. В turi — «inson-belgi»: asosiy mehnat predmeti — shartli belgilar, raqamlar, kodlar, tabiiy yoki sun’iy tillar. X turi — «inson-badiiy obraz»: asosiy mehnat predmeti — badiiy obrazlar, ularni qurish shartlari. Karyera shartlari. Xizmat bo’vicha o’sish nafaqat xodimning shaxsiy si- fatlari (bilimi, malakasi, ishga bo’lgan munosabati, ichki motivatsiya tizim) bilangina emas, balki obyektiv holat bilan ham aniqlanadi1. Karyeraning obyektiv shartlari: — karyeraning eng yuqori nuqtasi — aniq bir ko’rilavotgan tashkilotdagi mavjud bolgan eng yuqori lavozim; — karyera uzunligi — tashkilotda shaxsning rivojlanish yo'lining birinchi pozitsiyasidan oxirgi nuqtagacha bolgan pozitsiyalari soni; — pozitsiyalar darajasi ko’rsatkichi — navbatdagi ierarxik darajada band boigan shaxslarning keyingi ierarxik darajada band bo’lgan shaxslar soniga nisbati; — potensial harakatchanligi (mobilligi) kovrsatkichi — shaxsning egallab turgan

ierarxik darajasida band bo’lgan shaxslar soni bilan keyingi ierarxik darajasidagi vakansiyalar soni- ga(ma’lum bir vaqt davrida) nisbatidir. Obyektiv sharoitlarga bog’liq bo’lmagan holda tashkilot ichidagi karyera istiqbolli yoki istiqbolsiz — xodimning karyera chizig’i uzun yoki juda qisqa bo’lishi mumkin. Personal bo’yicha menejer nomzodni qabul qilish jarayonida mumkin boigan karyerani loyihalashtirishi va uni nom- zod bilan uning shaxsiy xususiyatlari va motivlashtirish xu- susiyatlaridan kelib chiqqan holda muhokama qiiishi lozim. Bitta turdagi karyera chizig’i har xil xodimiar uchun yoqimli va qiziqarsiz boiishi mumkin, bu ularni ng keyingi faoliyatining samaradorligigiga sezilarli ta’sir etishi mumkin. Keyingi paytlarda ko’pgina firmalarda asosiy e’tiborni o’z xodimlariga qaratish kuzatilmoqda, ya’ni ichki kadrlar salo- hiyatidan to’g’ri foydalanish tashqaridan personal jalb etishga qaraganda ancha samarali bo’lmoqda.

Xulosa. Karyera – bu albatta yaxshi narsa, lekin faqat karyera deb tun-u- kun yelib yugurib inson o’zining shaxsiy hayotini unutib qo’ymasligi kerak. Bu hayotda har bir inson bir martoba yashaydi. Shunday ekan uning barcha yaxshi ne’matlaridin o’z o’rnida foydalanib qolishimiz lozim. Shaxsiy hayotimizda ota-onamiz, yoshi ulug’larimiz, tug’ishganlarimiz, yaqinlarimiz, turmush o’rtog’imiz, farzandlarimiz, do’stlarimiz bular barchasi bizning bebaho ne’matlarimizdir. Faylasuflar dunyodagi barcha narsalarini ikkiga bo’lishadi. Bular pul bilan sotib olish mumkin bo’lgan va mumkin bo’lmagan narsalarga. Xoh u avtomobil 100 mln $ qiymatida bo’lsin uni sotib olish mumkin, xoh u uy yoki villa bir necha milliard $ bo’lsin sotib olish mumkin, lekin ota-onani, farzand, do’stlarni, yaqinlarni, vaqtni va shunga o’zashash narsalarni sotib olishning imkoni yo’q. Shuning ularni boriga qadriga yetib, qadrlab bor mehrimizni berishimiz, muhim ishlarimiz bo’lsada ular uchun yetrlicha vaqt ajratishimiz kerak. Aytishadiku “Kerakli insonlarga vaqt ajrtamasang, vaqt sani kerakli insonlardan ajrtadi” deb. Shunday ekan taroni bir pallasiga shaxsiy hayotimizni, yana bir pallasiga esa karyeramizni qo’shimiz kerak.

Похожие

Karyerani rejalashtirilish shartlari

O‘quv materialini eslab qolish shartlari

Karyeraning turlari va karyeragramma to’g’risida tushuncha

Psixofizika fanini shakllanishida E.Veber va T.Fexner tadqiqotlarining oʻrni

Qobiliyatning tuzilishi