Идрок - турлари ва эффектлари - Психология - Презентации

Идрок - турлари ва эффектлари

Загружено в:

17.05.2023

Скачано:

0

Размер:

135 KB

ИДРОК - ТУРЛАРИ ВА ЭФФЕКТЛАРИ

Идрок эффектлари • Ореол эффекти : олдиндан олинган ижобий ва салбий информация инсон идрокига тушириш тенденцияси • Бирламчи ва янгилик эффекти:шахс тўғрисида маълумот тақдим этиш тартибининг аҳамияти; аввалги маълумотлар бирламчи, кейинроқ эса янги каби тавсифланади. Нотаниш одамни идрок этишда, бирламчи таъсири бошланади, таниш одамни идрок этиш билан - янгиликнинг таъсири. • Стереотиплаштириш: ушбу ҳодиса билан ўзаро таъсирнинг маълум қисқариши сифатида ишлатиладиган ҳар қандай ҳодиса ёки шахснинг барқарор тасвири. Ушбу атамани 1922 йилда В. Липпман жорий этган, у бу щодисада фақат тарғиботда ишлатиладиган ёлғон ва нотўғри маълумотни кўрган. Кўпинча одамнинг гуруҳга мансублиги, масалан, ҳар қандай касбга боғлиқ бўлган стереотип мавжуд.

Идрок эффектлари • Жозибадорлик эффекти : ташқи жозибали, келишган одамнинг фазилатларини ҳаддан ташқари ошириб юбориш тенденцияси мавжуд. • Усунлик (устуворлик) эффекти: Одамлар тизимли равишда улар учун баъзи бир мущим параметрларда улардан устун бўлган одамларнинг турли хил психологик фазилатларини мунтазам равишда ҳаддан ташқари ошириб юборишга мойил эканликларининг намоён бўлиши. Ушбу параметрни аниқлаш учун иккита асосий маълумот манбаи қўлланилади: кийим-кечак, барча ташқи дизайн, шу жумладан белгилар, кўзойнаклар, соч турмаги, мукофотлар, заргарлик буюмлари ва бошқалар.; ўзини тутиш услуби (у қандай ўтиради, юради, гаплашади, қаерга қарайди ва ҳоказо).

Идрок эффектлари • Яхши муносабат эффекти :хабардор ҳам унга хушмуомалалик билан муносабатда бўлган одамни ҳаддан ташқари қадрлашга мойил. Шубҳасиз, бошқаларнинг бизга бўлган муносабати, унинг таассуротига таъсир қилади. Бундан ташқари, кўпинча одамни бизнинг таассуротимиз унинг розилиги ёки бирон бир масала бўйича биз билан келишмовчилиги билан таъсир қилади. • Проекция эффекти: Бу ёқимли суҳбатдошга унинг хизматига, ёқимсиз томонига - ўз камчиликларига боғлиқ. Проекциялашнинг классик намунаси: тизимлаштириш қобилиятига эга бўлмаган раҳбар, ўз қўл остидагиларда худди шундай фазилатларни қўзғатади.

• Ўрта хато эффекти– бу танденция ўзга бошқа инсоннинг яққол акс этган хусусияти ўртача хусусиятга эга бўлганники билан юмшатишга олиб келади.

• Барнум эффекти , агар одамлар илмий, сеҳрли ёки маросим контекстида тақдим этилса, уларнинг шахсий тавсифларини ёки умумий баҳоларини олишга мойил бўладилар. • Бумеранг эффекти шундан иборатки, баъзи бир маълумот манбаларининг аудитория ёки шахсларга таъсир қилиши билан, натижа кутилганидан тескари былади. Таъсир қуйидаги шартларда юзага келади: • - ахборот манбасига былган ишончни йўқ қилди; • - узатилган маълумотлар ўзгартирилган шартларга мос келмаса; • - маълумот узатувчи субъект бу маълумотни қабул қилганлар орасида адоватни келтириб чиқаради.

Идрок турлари • Фаолият ма қсадига кўра: ихтиёрий ва ихтиёрсиз • Фаолият йўналишига кўра: • Фазони идрок қилиш тўғрисида гапирар эканмиз, биз нарсаларнинг фазодаги формаларини, уларнинг фазодаги катта-кичиклигини ва фазодаги ўзаро муносабатларини кўзда тутамиз. • Вақтни идрок қилиш – бу биз идрок қилиб турган нарса ва ходисалар маълум бир вақт давомида пайдо бўлади, тараққий қилади ва ўзгариб боради. • Харакатни идрок қилиш . Биз нарсаларни харакатсиз, сокин холатинигига идрок қилиб қолмай, балки фазода жой алмаштириб турган холатини нарсаларнинг харакатини ҳам идроқ қиламиз.

ВАҚТНИ ИДРОК ЭТИШ • ВАҚТНИ ИДРОК ҚИЛИШНИ ВАҚТ «БЎЛАКЛАРИНИ» СОАТ ВА БОШҚА ХРОНОМЕТРИК АСБОБЛАР ЁРДАМИДА ЎЛЧАШ ДЕБ ТУШУНИШ ЯРАМАЙДИ. КИШИ ХУДДИ БИР ХИЛДА БЎЛГАН ВАҚТ БЎЛАГИ (ДАҚИҚА, СОАТ ЁКИ КЎП ВА ҲОКАЗО)НИНГ ОБЕКТИВ ДАВОМИНИ ҲАМИША БИР ХИЛДА СЕЗАВЕРМАС ЭКАН. БАЪЗАН БИР СОАТ, БИР ДАҚИҚАДА, ЎТИБ КЕТАДИ ЁКИ «БИР СОАТ БИР ЙИЛДЕК ТУЮЛАДИ» ДЕБ ГАПИРАДИЛАР.

ВАҚТНИ ИДРОК ЭТИШ 1. ҲОЗИРГИ ВАҚТ 2. ЎТМИШ ВАҚТИ 3. КЕЛАЖАК

ҲОЗИРГИ ВАҚТ • Айни дамда кечаётган врқеа-ҳодислар билан боғлиқ жараённи идрок этиш

ЎТМИШ ВАҚТ • хотира эсга тушириш фаолияти билан боғлиқ бўлади

Келажак (келгусидаги вақт) • Келгуси вақтни эса биз фақат хаёлга келтиришимиз ёки бу ҳақда ўйлашимиз мумкин, холос

• Биз вақтни (унинг тўхтовсиз бориши, чўзилишини ва давомини) идрок қиладиган махсус бир органга эга эмасмиз. Ўтаётган вақт аввало атрофимиздаги нарса ва ҳодисаларнинг ўзгариб ва алмашиниб туришидан билинади. Шу сабабли бизнинг идрок қилишимиз ҳамма сезги аъзоларимиз фаолияти билан боғланган деб айтиш мумкин. Вақтни идрок қилиш организмимизда бораётган физиологик жараёнлар билан ҳам белгиланади. Юрак тепиш, нафас олиш ритмикаси ва органик сезгилар вақтни идрок қилишда катта рол ўйнайди, бу ҳол махсус текширишлар билан аниқланган.

Вақт ҳисси • Демак, вақтни бевосита идрок қилиш («вақт ҳисси») аниқ бўлмасдан, суб ъ ектив бўлар экан. Шунинг учун ҳам биз кўпинча вақт давомини белгилашда хатога йўл қўйиб, ўзимизча «вақт тез ўтди» ёки «секин» ўтмоқда деб ўйлаймиз. • Бу эса одамнинг ҳам фаолиятига, ҳам руҳий ҳолатига кўпинча салбий таъсир кўрсатади. • Одамда ҳам «вақтга рефлекс» ҳосил бўлмоғи мумкин. Кунда маълум бир вақтда уйқудан уйғониш одати бунга мисол бўла олади. • Вақт ҳисси одамда меҳнат фаолияти жараёнида вужудга келади. Ана шу тариқа ҳосил бўлган вақт ҳисси ўз навбатида меҳнат ҳаракатларини тартибли равишда идора қилишга таъсир кўрсатади.

Ҳаракатни идрок қилиш • Биз нарсаларнинг ҳаракатсиз, сокин ҳолатинигина идрок қилиб қолмай, балки фазода жой алмаштириб турган ҳолатини, нарсаларнинг ҳаракатини ҳам идрок қиламиз. Ҳаракатнинг ҳамма хиллари сингари, нарсаларнинг ана шу механик ҳаракатлари ҳам вақт давомида воқе бўлади. Шу сабабли, ҳа¬ракат тез ёки секин бўлмоғи мумкин. Ҳаракатнинг тезлик даражасини обектив ўлчаш учун вақтнинг бир миқдори, масалан, бир сония олиниб, бу ҳаракатнинг тезлиги жисм шу вақт ичида босиб ўтган масофа билан аниқланади. Жисм бир сония ичида қанча катта масофа босиб ўтса, ҳаракат шунча тез ҳисобланади ва аксинча.

• Бинобарин, ҳаракатни идрок қилиш айни замонда ҳам фазони, ҳам вақтни идрок қилиш демакдир. Масалан, юраётган машинани кўриб турар эканмиз, биз айни вақтда унинг бизга нисбатан жойини ҳам ва бирор нуқтага нисбатан масофаси ўзгарган (яқинлашган ёки узоқлашган) вақтини ҳам идрок қиламиз.

• Ҳаракат идрокини нисбий ва ғайри нисбий идрок деб аталадиган икки хилга бўлиш расм бўлган .

Фазони идрок қилиш • Фазони идрок қилиш тўғрисида гапирар эканмиз, биз нарсаларнинг фазодаги шаклларини, уларнинг фазодаги катта- кичиклигини ва фазодаги ўзаро муносабатларини кўзда тутамиз. Маълумки, фазодаги шаклларига қараб, уч бурчакли, тўрт бурчакли, куб, силиндр ва шу каби шаклдаги нарсалар ажратилади; нарсалар катта-кичиклигига қараб, нисбатан катта, кичикроқ, ўртача ва ҳоказо нарсаларга ажратилади; фазодаги муносабатларига қа¬раб, бу нарсалар бизга ва бир-бирига нисбатан яқин, узоқ, чап томонда, ўнг томонда, юқори ёки паст бўлишлари мумкин.

• Фазони биз унинг ҳамма уч ўлчовида кўриш, тери сезгилари ва мускул-ҳаракат органлари ёрдами билан идрок қиламиз. Фазо муносабатларини, нарсаларнинг шаклини, нарсаларнинг ҳажми ва катта-кичиклигини биз асосан кўз билан кўриб идрок қиламиз.

• Эътиборингиз учун раҳмат!

Похожие

Когнитив психология

Оилавдаги низолар -омил, сабаб, ифодаланиш формалари, турлари, асоратлари ва олдини олиш йуллари

Тафаккур 2

Оилавий муносабатлар психологияси

Шахс мотивацияси экспериментал психологияда тадқиқ этиш