Filtr metaforasi va diqqat tadqiqoti diqqatning tanlash, saralash modellari sifatida - Психология - Презентации

Filtr metaforasi va diqqat tadqiqoti diqqatning tanlash, saralash modellari sifatida

Загружено в:

27.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1878.9140625 KB

Filtr metaforasi va diqqat tadqiqoti diqqatning tanlash, saralash modellari sifatida  Reja: 1. Metafora nima 2. Metafora turlari 3. Diqqat va uning turlari 4. Diqqat konsentratsiyasi

 Metafora nima?  Metafora nima? ? Ushbu atama odamga maktabdan beri tanish. Biroq, turli xil holatlar tufayli ko'p odamlar ushbu so'zning ma'nosini unutishga muvaffaq bo'lishdi. Va ba'zilari, ushbu kontseptsiyadan foydalanib, bu nimani anglatishini to'liq anglamaydilar.  Ushbu maqolada biz sizga metafora nima ekanligini va qanday shakllarda o'zini namoyon qilishi mumkinligini aytamiz.  Metafora nimani anglatadi  Metafora - bu matnni boyroq va hissiyotli qilishga imkon beruvchi adabiy uslub. Metafora deganda, o'xshashlik asosida bir ob'ekt yoki hodisani boshqasi bilan yashirin taqqoslash tushuniladi.  Masalan, oy "samoviy pishloq" deb nomlanadi, chunki pishloq dumaloq, sarg'ish va kraterga o'xshash teshiklar bilan qoplangan. Shunday qilib, metafora orqali bir ob'ekt yoki harakat xususiyatlarini boshqasiga o'tkazish mumkin bo'ladi.

BUNDAN TASHQARI, METAFORALARDAN FOYDALANISH IBORANI MUSTAHKAMLASHGA VA UNI YANADA YORQINROQ QILISHGA YORDAM BERADI. ULAR, AYNIQSA, SHE'RIYAT VA BADIIY ADABIYOTDA TEZ-TEZ ISHLATILADI. BUNGA QUYIDAGI MISRALAR MISOLI KELTIRILGAN: "KICHIK KUMUSH OQIM OQMOQDA". SUV KUMUSH EMASLIGI, SHUNINGDEK, U "YUGURIB" KETA OLMASLIGI ANIQ. BUNDAY YORQIN METAFORA TASVIRI O'QUVCHIGA SUVNING NIHOYATDA TOZA EKANLIGINI VA OQIM YUQORI TEZLIKDA OQAYOTGANLIGINI TUSHUNISHGA IMKON BERADI.

METAFORA BIZNING NUTQIMIZNI BOYITADI VA NIMANIDIR YANADA ANIQROQ TASVIRLASHGA IMKON BERADI. AGAR ULAR BO'LMAGANIDA, BIZNING NUTQIMIZ "QURUQ" BO'LIB, IFODALI BO'LMAYDI. Metafora turlari  Barcha metafora bir necha turga bo'linadi:  ad • O'tkir. Odatda bu ma'noga qarama-qarshi bo'lgan ikkita so'z: otashin nutq, tosh yuz. • O'chirildi. Leksikada mustahkam o'rnashgan, natijada odam endi ularning majoziy ma'nosiga ahamiyat bermaydigan bir xil metafora: stol oyog'i, qo'llar o'rmoni. • Metafora formulasi. O'chirilgan metafora turlaridan biri, endi uni boshqa so'z bilan o'zgartirish mumkin emas: shubhali gijja, soat kabi. • Mubolag'a. Ob'ekt, hodisa yoki hodisani ataylab bo'rttirib ko'rsatadigan metafora: "Men buni allaqachon million marta takrorladim", "Men ming foiz aminman".

 Diqqat psixik faoliyatning yo`naltirilishi va shaxs uchun ma`lum ahamiyatga ega bo`lgan ob`ekt ustida to`planishidan iborat bilish jarayonidir. Yo`naltirilish deganda, psixik faoliyatning tanlovchilik tabiati, ob`ektni ixtiyoriy va beixtiyoriy tanlash tushuniladi. O`quvchi maktabda o`qituvchi gapirayotgan gaplarni eshitib o`tirganda, u mana shu eshitib o`tirish faoliyatini ongli ravishda tanlab olgan, uning diqqati ongli ravishda qo`zg`algan, shu maqsadga bo`ysundirilgan bo`ladi. O`quvchining biron boshqa narsaga chalg`imasdan o`quv materialining mazmuniga zehn qo`yib o`tirishida uning psixik faoliyatining yo`nalishi ifodalanadi.

 Diqqat turlari va shakllari  Aytish mumkinki, diqqat etarlicha murakkab va ko’p qirrali hodisa. Axborotni birlamchi yoki ikkilamchi idrok etish jihatidan farq qilishi mumkin. Shunday qilib, siz ixtiyoriy va beixtiyor e’tiborni ajrata olasiz.  Agar biror kishi ongsiz ravishda u yoki bu narsaga yoki jarayonga diqqatni jamlasa, unda e’tiborning bu turi beixtiyor deb ataladi. Gap stimulga kuchli to’satdan ta’sir qilishi mumkin bo’lgan ongsiz munosabat haqida ketmoqda. Ushbu tur ko’pincha ongli ravishda ixtiyoriy e’tiborga aylanadi. Shuningdek, passiv kontsentratsiya ko’pincha hozirgi taassurotlarda ma’lum darajada takrorlanadigan o’tmishdagi taassurotlar bilan bog’liq.

 Diqqatning asosiy xususiyatlari  Psixologlar diqqatning quyidagi xususiyatlarini ajratib turadilar: barqarorlik, diqqat, taqsimot, hajm, intensivlik, o’zgaruvchanlik, kontsentratsiya. Keling, ularni batafsil ko’rib chiqaylik. • Konsentratsiya – bu sizning e’tiboringizni ma’lum bir ob’ekt yoki jarayonga jalb qilish qobiliyati. Bu shuni anglatadiki, u umumiy fondan ajralib turadi va ajralib turadi.Ob’ekt bilan bog’lanishning mustahkamligi uning qanchalik yorqin, aniq va ravshan ekanligi bilan belgilanadi. • Diqqat miqdori bir vaqtning o’zida odamning ongi tomonidan ushlanishi mumkin bo’lgan ob’ektlar sonini nazarda tutadi. Bunga qarab, odamlar turli xil ma’lumot birliklarini qabul qilishlari mumkin. Ovozni maxsus testlar yordamida aniqlash mumkin. Natijalarga qarab, uni ko’paytirish uchun maxsus mashqlar tavsiya etilishi mumkin. • Diqqatning barqarorligi – bir xil ob’ektdagi kontsentratsiya davomiyligini belgilaydigan ko’rsatkich. • Kommutatsiya – bu e’tibor ob’ektining maqsadga muvofiq o’zgarishi. Bu ham faoliyatning tabiati, ham dam olish va dam olishga bo’lgan ehtiyoj bilan bog’liq bo’lishi mumkin. • Tarqatish diqqatni bir vaqtning o’zida turli tabiatdagi bir nechta ob’ektlarga jamlash qobiliyatini belgilaydi. Bunday holda, turli xil idrok organlari ishtirok etishi mumkin.

 Diqqat psixik faoliyatning yo‘naltirilishi bilan birga, uning tuplanishini ham taqozo qiladi. Psixik faoliyatning bir joyga to‘planishi- -mazkur faoliyatga hech qanday aloqasi bo‘lmagan hamma boshqa narsalardan, boshqa hamma faoliyatdan diqqatni chalg‘itish demakdir. Diqqatni bir joyga to‘plash deganda, mazkur faoliyatga butunlay berilish, unga ozmi-ko‘pmi chuqur e‘tibor berish tushuniladi. Masalan, murakkab va zarur o‘quv materialini o‘qish va tushunish diqqatni to‘plashsiz amalga oshmaydi. Diqqatning fiziologik asoslari . Diqqatning fiziologik mexanizmlari ma’lum nerv markazlarining ko‘zqalishi va miyadagi boshqa nerv markazlarining tormozlanishi bilan bog‘liq. Bu mexanizm sub‘ekt (organizm) uchun ahamiyatli bo‘lgan qo‘zg‘atuvchilarni ajratishni psixik faoliyatning yo‘nalganligini ta’minalaydi. Bunday yo‘naltirishga orientatsiya (tushunib olish) refleksini misol keltirish mumkin. Har qanday yangi qo‘zg‘atuvich (agar u yetarli darajada kuchli bo‘lsa) bu refleksni, I.P.Pavlov aytganidek, «nima u» degan refleksni keltirib chiqaradi. Bu sodda turdagi diqqatning fiziologik asosidir.

 Tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, orientatsiya refleksi paydo bo‘lgan paytda xuddi uyqudan uyg‘onib bedorlikka o‘tishdagidek o‘zgarish hosil bo‘ladi. I.P.Pavlov tomonidan kashf qiligan nerv jarayonlarining induktsiyasi qonuni diqqatning fiziologik asoslarining tushunib olish uchun muhim ahamiyatga ega. Nerv jarayonlarining induktsiyasi qonuniga ko‘ra bosh miya po‘stining bir joyida maydonga kelgan ko‘zg‘alish jarayonlari bosh miya po‘stining boshqa joylarida tormozalnish jarayonini yuzaga keltiradi. Va aksincha bosh miya po‘stining bir joyida maydonga kelgan ko‘zg‘alish jarayonlari bosh miya po‘stining boshqa joylarida tormozalnish jarayonini yuzaga keltiradi. A.A.Uxtomskiy tomonidan ilgari surilgan dominantlik printsipi ham diqqatning fiziologik asoslarini tushunishda muhim rol o‘ynaydi. Bu printsipga asosan, miyada ko‘zg‘alishining har doim ustun turadigan hukmron o‘chog‘i mavjud, bu hukmron ko‘zg‘alish o‘chog‘i ayni paytda miyaga ta’sir qilib, unda yuzaga kelayotgan hamma ko‘zg‘alishlarni qandaydir ravishda o‘ziga tortib oladi va buning natijasida boshqa ko‘zg‘alishlarga nisbatan uning hukmronligi yanada oshib boradi. Bunday ko‘zg‘alish o‘chog‘ining paydo bo‘lish asosi mazkur qo‘zg‘atuvchining kuchigagina bog‘liq bo‘lmay, balki nerv sistemasining ichki holatiga ham bog‘liq bo‘ladi. Bu hol psixologik jihatdan biror qo‘zg‘atuvchilarga diqqatning qaratilishi va ayni chogda ta’sir qilib turgan boshqa qo‘zg‘atuvchilardan chalg‘ishda ifodalanadi.

Похожие

Diqqat va xotira-psixik jarayon sifatida

Diqqat va xotira

Diqqat 3

Diqqatning nerv fiziologik asoslari

Diqqat turlari va uning xususiyatlari