Etnik guruhlar psixologiyasi - Психология - Презентации

Etnik guruhlar psixologiyasi

Загружено в:

05.02.2025

Скачано:

0

Размер:

223.04296875 KB

Etnik guruhlar psixologiyasi REJA 1-Etnik guruhlar psixologiyasi. 2 -Etnopsixologiya 3-Etnopsixologik tadqiqotlarda qo‘llaniladigan metodlar.

Etnik guruhlar psixologiyasi Ijtimoiy psixologiyada katta guruhlar ichida etnik guruhlar psixologiyasi, ya’ni etnopsixologiya bo‘yicha ko‘proq tadqiqotlar o‘tkazildi. Ayniqsa, hozirgi davrda har bir jumhuriyatlar alohida, mustaqil davlat mavqeini olgan, lekin boshqa tomondan qaraganda, hamdo‘stlik mamlakatlari ittifoqi sharoitida millatlar o‘rtasida muttasil aloqalar mavjudligidan kelib chiqib, milliy psixologiya masalalari kun tartibida avvalgidan ham muhim masala sifatida qo‘yilmoqda.

Etnopsixologiya — bu psixologiyaning shunday tarmog‘iki, u ayrim olingan millatlar psixologiyasidan tashqari, turli xalqlar psixologiyasini, kichik milliy guruhlarni ham o‘rganadi.

bu boradagi birinchi ilmiy tadqiqotlar V. Vundt tomonidan olib borilgan edi. Uning tadqiqotlaridagi ''xalq" tushunchasi aslida etnik uyushma ma’nosida tushuntirilgan edi. Uning fikricha, etnik guruhlar psixologiyasini o‘rganish uchun ularning tilini, odatlarini va ana shu xalqlarda keng tarqalgan afsonalar va boshqa ong tizimlarini o‘rganish kerak. A.R. Luriya esa O‘zbekiston xududidagi yashaydigan xalqlarning psixologiyasini o‘rgandi. Uning asosiy maqsadi milliy psixologik xususiyatlarni o‘rganishda tarixiy prinsipga tayanish lozimligini isbotlash hamda milliy psixologiyaning hayot tarziga, shaxsning jamiyatda kishilar munosabatlari tizimida tutgan o‘rniga bevosita bog‘likligini isbot etish edi va bu tadqiqotda birinchi marta milliy psixologiyani o‘rganishga yordam beruvchi metodlar va metodologik prinsiplar sinab ko‘rildi.

Oxirgi yillarda chet el va sobiq Ittifoq olimlarining tadqiqotlarini umumlashtirib, etnopsixologik ishlarga yagona ilmiy yondashuvni topish harakatlari sezilmokda. Bu sohada mashhur rus etnografi va psixologi YU. Bromley olib borgan ishlar, uning laboratoriyasida to‘plangan ma’lumotlar misol bo‘lishi mumkin. YU.V. Bromley etnik guruhlar psixologiyasida ikki tomonni ajratib beradi:

YU.V. Bromley etnik guruhlar psixologiyasida ikki tomonni ajratib beradi: Psixik asos — etnik harakter, temperament, milliy an’analar va odatlardan iborat barqaror qism;Hissiyot sohasi etnik yoki milliy his- kechinmalarini o‘z ichiga olgan dinamik qism

Tadqiqotchilar nima uchundir, milliy psixologiya masalalari bilan shug‘ullanishganda, milliy qirralar yoki sifatlarni aniqlash bilan shug‘ullanadilar-da, u yoki bu millatlargagina xos bo‘lgan qirralarni topishga urinadilar, lekin fan-texnika rivojlangan, millatlar uyg‘unligi, millatlarning doimiy o‘zaro hamkorligi va muloqoti sharoitida, aralash nikohlar keng tarqalgan sharoitda faqat u yoki bu millatga xos bo‘lgan qirralar haqida gapirish juda qiyin. Masalan, o‘zbeklar o‘rtasida o‘tkazilgan kichik tadqiqot natijasida shu narsa ma’lum bo‘ldiki, go‘yoki mehmondo‘stlik kamtarlik, samimiylik kabi ijobiy sifatlar o‘zbek xalqigagina xos emish. To‘g‘ri, bu sifatlar albatta, o‘zbeklarda bor. Lekin, aynan shu sifatlar boshqa millatlar vakillarida yo‘q deyishga haqqimiz yo‘q. Xuddi har bir shaxs ongida turlicha stereotiplar, ya’ni o‘rnashib qolgan obrazlar bo‘lganidek har bir oila, yaqin oshna-og‘aynilar va o‘ziga o‘xshash shaxslar bilan muloqot jarayonida u yoki bu millat vakilida ham o‘z millatiga xos bo‘lgan sifatlar haqida stereotiplar paydo bo‘lib, ular ongida o‘rnashib boradi .

stereotiplar o‘z millatiga va boshqa xalqlarga nisbatan bo‘lib, boshqalar haqidagi tasavvurlar ancha sodda, yuzaki, mazmunan tor bo‘ladi. SHunday tasavvurlar asosida boshqa millatlarga nisbatan yoqtirish (simpatiya) yoki yoqtirmaslik (antipatiya) va befarqlik munosabatlari shakllanadi. O‘z millati haqidagi tasavvur va stereotiplar esa milliy ''etnotsentrizm" hissini shakllantiradiki, shu his tufayli shu milliy guruh vakillarida boshqa millatlarga nisbatan irratsional munosabatlar paydo bo‘lishi, bu esa milliy antogonizm va milliy adovatlarni keltirib chiqarishi mumkin.

• Etnopsixologik tadqiqotlarda qo‘llaniladigan metodlar E tnopsixologik tadqiqotlarda xilma-xil uslub va metodlar qo‘llaniladi. CHunki bunday tadqiqotlarda shaxs xususiyatlarini o‘rganuvchi turlicha . -testlardan tortib . -proektiv metodlar, -eksperimentlarning turlicha ko‘rinishlari, -so‘roq metodlari — anketa, -intervyu, -sotsiometriya - shakl metodlari va boshqalar ishlatiladi. Bu metodlar hozirgi kunlarda ham ''madaniy muhit va shaxs", guruhlararo munosabatlar hamda boshqa tadqiqotlarda qo‘llanilmokda.

• etnopsixologik metodlarni hammaga ham birday qo‘llash to‘g‘ri kelmasligi tufayli ularning tanqisligi sezilarlidir. CHunki etnopsixologiya muammosi bilan shug‘ullanishni maqsad qilib qo‘ygan har bir tadqiqotchi yo mavjud metodikalardan birini qayta o‘zgartirishga, yoki bo‘lmasa, o‘zicha yangi metodni kashf qilishga majbur bo‘lmokda. Nihoyat, etnopsixologik metodlarni qo‘llashning noqulayligi shundaki, masalan, Amerikada juda yaxshi natija berib, ishonchli ma’lumotlar to‘plangan metodika Osiyo mamlakatlari yoki bizning jumxuriyatimiz sharoitida umuman hech narsani o‘lchamasligi mumkin. SHuning uchun ham hozirda butun jahon olimlari har qanday madaniy muhitdan ham yuqori turadigan, universal test yoki metodika yaratish fikrining asossizligi haqida umumiy fikr bildirmoqdalar .

SHuni alohida ta’kidlash lozimki, u yoki bu milliy guruh psixologiyasini, undagi etnik stereotiplarni tekshirishga qaratilgan maxsus metodlar yo‘q, shuning uchun ham tadqiqotlar mavjud metodlar orasidan keragini tanlab, ularni joy sharoitlariga moslashtirish zaruratini tug‘diradi va buning uchun zarurat bo‘lsa bu metodlarni u tildan bu tilga tarjima qilish ham kerakdir. Tarjima xususida shuni aytish kerakki, maxsus psixologik testlar yoki metodlarni (anketalar, so‘roqlar, shkalalar savollarini) tarjima qilish tarjimondan yuksak bilimdonlik va professional sifatlarni talab qiladi.

Mavzu yuzasidan adabiyotlar ro‘yhati: 1. Godfrua J. CHto takoe psixologiya: V 2-x t. T.1. Per. s frans. M., Mir, 1992. -496 s. 2. G‘oziev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob. 3. G‘oziev E.G. Toshimov R. Menejment psixologiyasi. T-2001 4. G‘oziev E.G. Muomala psixologiyasi. T- 2001. 5. www.expert.psychology.ru 6. www.psycho.all.ru

Похожие

Kichik guruhlar psixologiyasi

Ta’lim psixologiyasi va tarbiya psixologiyasi

Ta’lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi 2

Savdo psixologiyasi

Bolalar psixologiyasi