Tashkilotlar tuzilishining asosiy belgilari - Педагогиka - Презентации

Tashkilotlar tuzilishining asosiy belgilari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

12406 KB

Tashkilotlar tuzilishining asosiy belgilari www.arxiv.uz

 Reja: 1. Tashkilotning asosiy tarkibiy birikmalarini ajratish.  2 . Tashkilot faoliyatida maqsadlarning ahamiyati.  3 . Tashkilotning me’yoriy va haqiqiy tarkibi.  4. C h iziqli tuzilmalar.  5.Tashkilot madaniyatining belgilanishi.  6.Tashqi muhit omillarini hisobga olish zarurati. www.arxiv.uz

 1. Tashkilotning asosiy tarkibiy birikmalarini ajratish.  Tashkiliy tuzilmani yaroqli holatda bo‘lishini qo‘llab- quvvatlash uchun tashkilotning qator ichki birikmalari, yoki uning tarkibiy tashkil etuvchilarining o‘zaro ta’siri zarur. Tashkilotning barcha komponentlari etarlicha avtonom bo‘lib, ularning zaif o‘zaro bog‘liqligi, bir komponentning boshqasiga ta’sirini amalga oshiradigan kommunikatsiyalarning soni cheklanganligi bilan shartlangan. Jumladan, tashkilot maqsadlarini o‘zgartirishda butun tashkilot tuzilmasini emas, balki uning alohida tashkil etuvchilarini (tarkibiy birliklarini) o‘zgartiradi xolos. www.arxiv.uz

 Tashkilotning asosiy to‘rt komponenti faqatgina ma’lum madaniy me’yorlar doirasida samarali o‘zaro ta’sirlashishi va qadriyatlarning ma’lum tizimiga yo‘naltirilishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, tashkilotning submadaniyati, yoki tashkiliy madaniyat uning faoliyatiga mavjud ta’sir o‘tkazadi. Tashkilot madaniyati - bu mazkur tashkilot uchun xos bo‘lgan qabul qilingan va o‘zlashtirilgan me’yorlar, intizom qoidalari, urf-odatlari, an’analaridir. www.arxiv.uz

. Tashkilotning submadaniyatini boshqa madaniyatlar, avvalambor jamiyat madaniyatidan ajratilgan deb aytish hato bo‘lur edi. Aksincha, tashkilot madaniyatining ildizlari - jamiyat madaniyatida bo‘lib, o‘z faoliyatini amalga oshirish davomida tashkilot madaniyati, uni boshqa tashkilotlarning madaniyatidan ajratib turuvchi o‘ziga xos belgilariga ega bo‘ladi. Masalan, vazirlik yoki qonunchilik hokimiyati organining rasmiy madaniyatini, ko‘pgina erkinliklariga ega bo‘lgan universitet akademik madaniyati bilan qiyoslaganda, ushbu madaniyatlar vakillari intizomning turli-tuman namunalarini namoyon etganlari, turli me’yorlarga asoslanishlari va turli qadriyatlarga moslashganliklarini ko‘rsatdi. www.arxiv.uz

 2 . Tashkilot faoliyatida maqsadlarning ahamiyati. Tashkilot ta’riflaridan ko‘rinib turibganidek, uning ichki tuzilmasining barcha komponentlari orasida maqsadlar alohida o‘ringa ega, chunki ularga erishish uchun ham tashkilotning butun faoliyati amalga oshiriladi. Maqsadga ega bo‘lmagan tashkilot ma’nosiz va qisqa vaqt davomida amal qilishi mumkin. S h u bilan birga maqsadlar- tashkilotni tushunishda munozaralim lahzalardan biri hisoblanadi. Olimlarning bir guruhi, maqsadlar tashkiliy intizoimni tahlili qilishda zarur deb hisoblasalar, boshqalari, aksincha, ularning ahamiyati tushirishga intiladilar. Jumladan, bixevioristlar faqatgina shaxslar maqsadga ega bo‘lishlari mumkin, guruh va jamoalar esa maqsadga ega bo‘lmaydilar . www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 So‘nggi yillarda o‘tkazilgan ko‘p sonli tadqiqotlar, ahamiyatiga ko‘ra maqsadlar, tashkilotning boshqa komponentlari orasida yuqori o‘rinlardan birini egallashini ko‘rsatmoqda. Maqsadlarning oddiy aralashuvi yoki ularni ta’riflashdagi mujmallik, tashkilotda strategik yo‘nalishlarni noto‘g‘ri tanlanishi (bu jiddiy moddiy yo‘qotishlarga olib keladi), tashkilot a’zolari yagona mo‘ljalga ega emasliklari tufayli sinergiyaning samarasi pasayishi, tashkilotning ichkikommunikatsiyasi buzilganligi, tashkilotning ichki tuzilmasi integratsiyasi susayganligi, tashkilot a’zolarining motivatsiyasida murakkabliklar va boshqa jiddiy muammolar paydo bo‘lganligi kabi jiddiy salbiy oqibatlarga olib kelishiga ko‘pgina namunalar keltirish mumkin. S h unday qilib, maqsadlar tashkilot faoliyatining deyarli barcha komponentlariga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Tashkiliy faoliyat uchun maqsadlarning muhimlik sabablarini tushunish uchun maqsadlar va ularning vazifalari tushunchasini aniqlab olish zarur. www.arxiv.uz

 Maqsadni istalgan, rejalashtirilgan natija, yoki bo‘lmasa tashkilot a’zolari jamoaviy ehtiyojlarni qondirish uchun o‘z faolliklaridan foydalangan holda qo‘lga kiritishni istagan mo‘ljjalari kabi belgilab olamiz. Tashkilot sharoitlarida maqsadni motivlar, mablag‘lar va natijalar birligi sifatida ko‘rib chiqish lozim. U quyidagilarni anglatadi:  - maqsad bu ma’lum motivdir (yoki ehtiyoj). Haqiqatan ham maqsadni suv to‘ldirilgan piyola kabi motivga - uning yordamida chanqoqni qondirish, hokimiyatga ega bo‘lish- o‘z-o‘zini tasdiqlashga qiyoslaydilar, bir ehtiyoj turli maqsadlar kabi qondirilishi mumkin bo‘lganidek,bir maqsad ham bir necha ehtiyojlar orqali qondirilishi mumkinligi tasdiqlangan; www.arxiv.uz

 - maqsad mablag‘lar bilan motivlarning to‘qnashuvi orqali yuzaga keladi (resruslar, sharoitlar, imkoniyatlar), ya’ni muvofiq ehtiyoj yoki intilishni qondirish usulini baholashda;  - tashkilot faoliyatida maqsad natija bilan bir xil bo‘lmaydi, chunki hatto maqsadga erishishda, muayyan natijaga ko‘zda tutilgan natija bilan mos kelmaydigan boshqa oqibatlar kiritiladi, shuning uchun erishilgan maqsad natijaning faqatgina bir qismi bo‘lishi mumkin;  - sub’ekt tomonidan maqsadning tanlanishi, mavjud tarzda oldindan belgilangan va alohida maqtovlar, tashqi muhitning ta’siri, salbiy maqsadlar bilan cheklangan va h.k. S h uning uchun, maqsadni ko‘zda tutish sub’ektning o‘z so‘zini erkin ifodalashi bilan cheklanib qolmaydi . www.arxiv.uz

 3 . Tashkilotning me’yoriy va haqiqiy tarkibi. Ijtimoiy tuzilmamuhit tashkiliy komponent hisoblanib, tashkilot a’zolari orasidagi o‘zaro munosabatlarning shablonli yoki tartibga solib turuvchi jihatiga kiradi. Tashkilotning ijtimoiy tuzilmasiga yaxlit guruh sifatida ikki nuqtai nazar mavjud. Amerikalik sotsiolog A. Bennisning nuqtai nazari mashhurroq bo‘lib, u «insoniylik jamiyatida ikki baroabr aniqlik deb nomlanishi mumkin bo‘lgan narsa mavjud bo‘lib: bir tomondan me’yoriy tizim hech narsani namoyish etmayda, boshqa tomondan – haqiqatdagi tartib barcha narsalarni namoyon etadi» www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Tashkilotning har bir a’zosi tashkilot ichida ijtimoiy tartibni yaratish va qo‘llab- quvvatlash imkonini beruvchi ko‘pgina qoidalar, cheklovlar va ruxsatlarga bo‘ysunadi. Lekin, deyarli doimo qoidalar bo‘yicha yashash juda murakkab: bizning hayotimiz - bu qoidalardan doimiy tarzda og‘ishish va shu vaqtning o‘zida ularga rioya qilishdan iborat. S h uning uchun tashkilot tadqiqotchilari tashkilot tarkibini yaratadilar (ideal me’yoriy modellar), so‘ng esa tashkilot a’zolarining haqiqatdagi intizomlarini ushbu modellarga muvofiq tarzda, biroq aniq vaqiyatlarni hisobga olib ko‘rib chiqadilar.  Me’yoriy tuzilma qadriyatlar – jozibadorlik mezonlari va maqsadlarni aql bilan tanlash, shuningdek atrof muhitning ijtimoiy me’yorlarini baholashni, intizomni boshqaradigan, shaxslarni jamoaviy maqsadlarga, tashkilotning maqsadlariga erishishlariga ko‘maklashgan holda o‘zgarib turadigan va takomillashib boradigan, umumlashtirilgan qoidalar (intizom qolipi) - me’yorlari va ahamiyatli kutishlarni o‘z ichiga oladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 S h unday qilib, ijtimoiy tuzilma - bu ma’lum ma’noda, birinchi navbatda hokimiyat va bo‘ysunuvchilarning munosabati, tashkilot a’zolari orasidagi yo‘lga qo‘yilgan o‘zaro munosabatlar, o‘zaro bog‘liq rollarning to‘plamini o‘z ichiga oladigan tashkilot a’zolarining yo‘lga qo‘yilgan mavqelari tizimidir. www.arxiv.uz

 4 . C h iziqli tuzilmalar.  Tashkiliy tuzilmaning mazkur turi juda qadimiy va juda oddiy tuzilmalarga taalluqli. U, avvalo, tashkilot a’zolari o‘rtasidagi munosabatlarning tabiiy va sofligi, birinchi navbatda hokimiyat va bo‘ysunuvchilar munosabatlarning aniqligi orqali farqlanadi. Bu har bir rahbar uchun bo‘ysunuvchilari tarkibi, yuqori turuvchi rahbarlar, ustuvor vakolat va maqsadlar doirasi rasmiy belgilanganligini anglatadi.  Chiziqli tuzilmada rahbarlarning boshqaruvchi sifatidagi ixtisosi ko‘zda tutilmagan, tashkilot va tashkilot bo‘linmalarini boshqarish muammosini umuman tor ixtisoslik mutaxassislari hal qiladilar. Chiziqli tuzilma sof tarzda rahbar o‘z faoliyati davomida ishlab chiqarishning hamma muammolari (texnologik, xodimlar bilan bog‘liq, ta’minot, ta’minot, loyihalash muammolari va hokazolar) ni hal etishi lozim. www.arxiv.uz

Chiziqli tuzilma doirasida tashkilot a’zolari xatti- harakati to‘laligicha bevosita rahbarga mo‘ljallangan. Tashkilot bo‘linmalari maqsadlariga erishish bilan bog‘liq istalgan masala faqat bevosita rahbar orqali zudlik bilan hal etiladi. Bunda rahbarlarning qarorisiz xodimlarning tashabbuslari, yangiliklarga ruxsat etilmaydi. Albatta, buni imkoniyati jihatidan qat’iy keng miqyosli boshqaruv nazoratisiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Chiziqli tuzilmada ishlab chiqarish muammolarini hal etishdagi kasbdoshlik va quyi boshqaruv darajasida qarorlar qabul qilishdagi ma’lum mustaqillikni ta’minlovchi gorizontal aloqalar yo‘qligi tufayli xodimlarning me’yorlarga nisbatan nomuvofiq xatti- harakatlariga erishiladi. www.arxiv.uz

• Shunday qilib, chiziqli tuzilmalar quyidagi afzalliklarga ega : • tashkilotning oddiy va tez qarorlar qabul qilish tartibida faoliyat yuritishi imkoniyati. Bunda qarorlarni idrok etishda noaniqlik deyarli bo‘lmaydi va tashkilot a’zolarining deyarli hamma harakatlarini nisbatan to‘liq nazorat qilinadi; • bir darajadagi rahbarlarning koalitsiyasini tuzish imkoniyatlari kamayishi, bu o‘rta bo‘g‘in rahbarlarining yuqori boshqaruv rahbarlari qarorlariga nisbatan qarshiligini sezilarlicha kamaytiradi; • tashkilotdagi rahbarlar sonini kamaytirish. www.arxiv.uz

5 . Tashkilot madaniyatining belgilanishi. Tashkiliy madaniyat (yoki uni ko‘pincha korporativ madaniyat deb ham ataydilar) tashkilot amal qilishining muhit komponent iva sharoitlarini o‘zida namoyon etadi. Mazkur tashkilotda qabul qilingan va o‘zlashtirilgan madaniy namunalar tashkilot a’zolari faoliyatining turli tomonlariga ma’lum ta’sir ko‘rsatadi, xususan, hokimlik munosabatlari va nazorat munosabatlariga; mehnat faoliyatiga munosabat; guruhlar ichidagi shaxslararo munosabatlar; guruhlararo munosabatlar; tashqi muhit bilan munosabat, texnologiyalar, motivatsiyalar va h.k. Undan tashqari, madaniyat integratsiya jarayonlari (ayniqsa, konsolidatsiya darajasida) va ahamiyatli talablarning o‘ziga xosligini belgilaydi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 6 . Tashqi muhit omillarini hisobga olish zarurati. Tashkilot tashqi muhitdan ajralgan holda amal qila olmaydi, tashkilotni tashqi muhit omillari ta’sirini hisobga olmay turib ochiq tizimi sifatida ko‘rib chiqish nafaqat ma’nosiz, balki tashkilot tutunchasi uchun zararli hamdir, chunki tashkilotning tashqi sharoitlarga moslashishi - tashkilot saqlanib qolishining asosiy shartlaridan biridir, yakuniy hisobda unga, ham maqsadlarga erishish, ham integratsiya, ham latentlik bog‘liq bo‘ladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 E’tiboringiz uchun rahmat! www.arxiv.uz

Похожие

Pеdagogik muloqot asosiy elementlari

Savod o’rgatish mashqlarining asosiy turlari

Kitobxonlik madaniyatini oshirishning asosiy omillari

Sinf diqqatini tortishning asosiy bosqichlari va usullari

O`quvchilarga individual yondashuv xizmatining asosiy prinsiplari