O`quvchilarga individual yondashuv xizmatining asosiy prinsiplari - Педагогиka - Презентации

O`quvchilarga individual yondashuv xizmatining asosiy prinsiplari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

549.8740234375 KB

Mavzu:O`quvchilarga individual yondashuv xizmatining asosiy prinsiplari 01 13 19

Mavzu:O`quvchilarga individual yondashuv xizmatining asosiy prinsiplari REJA: 1 ТАЪЛИМ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА ЎҚУВЧИЛАРГА ИНДИВИДУАЛ ЁНДАШУВ 2 МАКТАБГА ҚАНДАЙ ПСИХОЛОГ КЕРАК 3 ПСИХОЛОГ ПОЗИЦИЯСИНИНГ АСОСИЙ КОМПОНЕНТЛАРИ

 Таълим тарбия жараёнида ўқувчиларга индивидуал ёндашув зарурлиги ҳамма томонидан тан олинган, лекин ундан амалда фойдаланиш асосан иш эмас. Бунга мактабда ўқитувчиларнинг бола ҳақида кўп гапиришлари далил бўлади. Чунки мактабда ўқувчининг қобилиятлари, шахснинг асосий хислатлари ҳақида чуқур ва ҳар томонлама маълумот берадиган мутахассис йўқ.  Таълим тарбиядаги индивидуал ёндашув, болани бошқалардан ажратиб индивидуал ўқитишни билдирмайди, балки шахснинг у ёки бу хислатларининг шаклланишида махсус шароитларни ҳисобга олиш, ҳар бир ўқувчининг индивидуал психологик хусусиятларини илмий асосда тушунишни англатади. ТАЪЛИМ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА ЎҚУВЧИЛАРГА ИНДИВИДУАЛ ЁНДАШУВ 01 01 0D 04 06 15 11 14 1E 01 01 0A 0A 16 0A 05

* Психологияда шахснинг индивидуал хусусиятлари деганда бир шахсни иккинчи шахсдан фарқлайдиган хусусиятлар тушунилади. * Индивидуал ёндашувнинг вазифаси – ривожланишнинг индивидуал усулларини аниқлаш, боланинг имкониятларини ҳар бир шахснинг фаоллигини таъминлашдан иборат. Бу нуқтаи назардан олганда индивидуал ёндашув фақатгина «тарбияси қийин» болаларга эмас, барча ўқувчиларга ҳам зарурлиги тушунарли бўлади. Коллеж психологлари бу усулни у ёки бу шаклда қўллайдилар, чунки бу кўзга ташланиб турган қийинчиликлар билан биргаликда, бола шахсий тараққиётининг баъзи яширин нуқсонларини ҳам топишга ёрдам беради.

 диагностик ишининг асосий мақсади - ўқувчи психик тараққиётининг умумий ҳолатини билишдан иборат. Бундай кўп қиррали ва тўлиқ диагностика натижалари психолог учун ҳам, ота-оналар, ўқувчилар учун ҳам «тарбияси қийин» бола билан олиб бориладиган тузатиш ва ривожлантириш ишларининг йўлларини аниқлаш имконини беради. Бу усул ютуқлар билан бирга, камчиликларга ҳам эга.  Биринчидан, бу усулни қўллаш жуда кўп вақтни олганлиги учун, уни амалга оширишнинг ҳар доим ҳам иложи бўлмайди. Бу усул кўп вақтни талаб қилганлиги учун фақатгина психолог эмас, «тарбияси қийин» ўқувчи ҳам чарчайди, текширувда иштирок этишдан бош тортади, топшириқларни ўзи сезмаган ҳолда номига бажаради. Тажрибадан маълум бўлишича, айниқса оғзаки методикалар қанчалик тўлиқ бўлмасин, қийинчилик туғдиради. Бундан ташқари бундай методиклар шахсни тўлиқ характерлаш учун етарли бўлмайди. 01 0F05 08 2212 23 28 130207 05 1C0206 01 2205 19 05 12 18 08 0A 06 08 08

 Назарий психологиядан амалий психологиягача бир қадам, лекин уни амалга ошириш жуда қийин.  ( Икки назарий психологларнинг суҳбатидан).   Ҳақиқатдан ҳам, мактабга қандай психолог керак? Қизиқ савол. «Ҳар-хил» психологлар мавжудми?  Ҳа албатта! Ҳар ҳил касблар, уларга мос ҳар хил психологлар мавжуд. Мактабда ўзларини психолог деб ҳисоблайдиган инсонлар билан учрашганингизда, ҳар- хил инсонларни кўришингиз мумкин. Сизнинг кўз олдингизда кам гап ҳеч билан қўшилмайдиган, унча ўзига тортмайдиган инсон кўриниши мумкин. Шу билан бирга, ҳамма билан чиқишиб кетадиган, хушчақчақ, сергап, чиройли инсон кўриниши ҳам мумкин. Натижада сиз ҳар-хил таассурот оласиз. Кутилмаган ва энг ёқимли таасуротлар олишингиз мумкин.МАКТАБГА ҚАНДАЙ ПСИХОЛОГ КЕРАК 01 2C 11 01 2D 01 01 17 01 2E 30 01 07 2E 231F0525 18 25 19 10170515 0A 1F1B 2C 200E1507

 барча инсонлар ҳар-хил касбга, ҳар-хил билимга ва ҳар- хил касбий хулқ - атвор усулларига эга бўлсалар- да,ўзларини психолог деб санайдилар. Баъзан «қанча инсонлар мавжуд бўлса, шунча психологлар мавжуд», - деб ҳам айтишади. Психология - муаллиф касби бўлиб, унда инсоннинг индивудуаллиги, ички руҳий дунёсини трансляция қилиш қобилияти намоён бўлади.  Булардан ташқари, ҳар бир психологнинг индивидуал касбий стилистика муаммоси мавжуд. У қандай мавзуни танлайди? Касбидаги унинг қизиқишлари қандай? Умуман, у нима учун психологияга келган? У нима билан шуғулланишни истайди. Ишда қандай усулни афзал кўради? Қайси ёшдаги мижозлар билан ишлаш афзал?  Ҳар-хил психологларнинг ишдаги фарқи, нафақат ҳар- хил психологларнинг шахсий хусусиятлари билан боғлиқ бўлиб қолмай, «психология» деб номланган умумий касбий соҳадаги 4 нафар психологик касблар ётиши билан ҳам боғлиқдир. Улар: назарий психология, экспериментал психология, амалий психология ва психокоррекция. 01 0A 2505 0F 05 0F 361F 12 0809 01 07 22 1C 08020E04 38 1612 1C 01 2E 2505 0A 1C 180206 23

 Назарий психологияда амалий психология билан боғлиқ бўлмаган фикрлар кураши давом этади: эски назарияларнинг барбод бўлиши ва янгиларининг шаклланиши ғоялар, илмий мактаблар ва йўналишларнинг бир-бирига қарши чиқиши, тафаккурнинг янги усуллари ва мантиқнинг вужудга келиши, тараққиётнинг эски қонунлари очилиши. Назарий психологияда инсон психикаси анотомик кесимларда ўрганилади, яъни психологик кўринишининг жараёнлари, функциялари турлари сифатида ўрганилади.  Назарий психология мактаб амалиёти эҳтиёжларини қондиришга бевосита хизмат қилмасада, у жамиятга шунинг учун керакки, унда инсон тафаккури кучларининг ўзига хос ўйини содир бўлади. Назарий психология мактабга тўғридан- тўғри таъсир кўрсатмаса-да, «мактаб ғоялари» нинг шаклланишига таъсир кўрсатади: ўқувчига муносабат, таълим ва тарбия концепцияларини ишлаб чиқиш, мактабнинг бошқа жамоат ташкилотлари билан ҳамкорлиги мактаб таълими ривожланадиган йўналиш бўйича жамиятнинг диний ва қадриятлар тизимини ишлаб чиқиш.

ПСИХОЛОГ ПОЗИЦИЯСИНИНГ АСОСИЙ КОМПОНЕНТЛАРИ Психолог позициясининг асосий компонентлари қуйидагилардан иборат: а) педагог билан бўлган муносабатга установка; б) педагогларни қандай бўлса шундайлигича қабул қилишга установка. в) субъект - субъект муносабатларидан иборат тенглик ва ҳамкорлик характеридаги муносабатларга установка. 01 03 01 09 16 12 11 0E

 Мана шундай позиция педагоглар билан бўлган конструктив ҳамкорликни таъминлай олади.  Дастлабки кезларда психолог ўқитувчиларга ўз ёрдамини ҳаддан ташқари фаоллик билан тиқиштирмаслиги зарур. Камтарона равишда, агар зарур бўлса, ёрдам беришга тайёрлигини маълум қилса, шунинг ўзи кифоя. Кимдир дарров ҳамкорликка шошилади кимдир бироздан сўнг кимгадир умуман психолог ёрдами керак бўлмайди. Ўқитувчилар билан ишлашда болада рўй бераётган ижобий ўзгаришларга асосан ўқитувчи сабабчи бўлаётганини таъкидлаб туриши керак. Психологнинг иши «сояда» қолиши керак. Шунда у педагоглар орасида тан олинади. Ўқитувчилар билан олиб бориладиган индивидуал ишлардан ташқари улар билан семинарлар шаклида психологик тарғибот ишларини олиб бориш мақсадга мувовиқдир.

Ҳар қайси мактаб психологи олдидаги савол шуки «Ўзим ёрдамимни таклиф қилайми ёки ўқитувчилар мурожаат қилишини кутайми?» Майли бу саволга ҳар ким ўз вазиятидан келиб чиқиб жавоб бера қолсин. Лекин психолог бир нарсани унутмасинки, ўқитувчиларнинг унга мурожат қилиши уларнинг педагогик стажи ва тажрибасига боғлиқ эмас. Бу кўпроқ уларнинг шахсий фазилатларига: мулоқатга киришувчанлик даражаси, хавотирланувчанлик, қизиқувчанлиги янгиликка очиқлиги ва бошқаларга боғлиқ. Ўқитувчилар болалар ҳақида ҳар қандай узоқ муддатли психологик тадқиқотлар натижаларидан кўра кўпроқ нарса билади. Улар болалар билан ҳар куни мулоқатга киришадилар ва табиийки, уларга таъсир этиш учун кўпроқ имкониятга эгалар

 Бас шундай экан, психолог ўқитувчининг яқин ҳамкори ва ёрдамчиси бўлиши керак. Психологлар шуни унутмасинларки, мактаб ҳаётини ўзига хос саҳна асари деб тасаввур қилсак, ундаги роллар қуйидагича тақсимланган бўлади:  Болалар  Ўқитувчи  Психолог  Ҳисобчи  Ошпаз Ҳурматли психологларга биринчи роль ажратилган.01 22 1802 36 1802 11 08 01 22 01 3D 01 36 01 2E 01 3F 2E 02

Меҳрибонлик уйлари ёки мактаб интернатларидаги психолог ишиниг асосий йўналишлари, принцип ва методлари кўп жиҳатдан оддий мактабдагига ўхшаш бўлади.  . Бироқ шу билан бирга ушбу муассасалардаги психологлар иши ўзига хосликларга ҳам эга. Бу ўзига хослик биринчидан, бундай тип муассасалардаги таълим тарбия жараёнининг ўзига хослиги: иккинчидан болаларнинг психик ривожланишидаги ўзига хослик туфайли келиб чиқади.

Шу нарса маълумки, илк болалик давриданоқ (1-3 ёш) интернат типидаги муассасаларда тарбияланаётган болалар бир қанча психологик хусусиятлари билан оилада тарбияланувчи болалардан фарқланадилар  баъзи хусусиятларда ушбу масалаларда тарбияланувчи болалар оддий мактабдаги болалар билан баробар ва ҳатто, улардан устунроқ бўлса, айрим хусусиятлари билан улардан ҳатто ўзидан кичик ёшдаги ўқувчилардан ҳам орқада қоладилар.  Буни шу билан тушунтириш мумкинки, психологик ривожланишда орқада қолиш анча вақтли, мактабгача ёш давридаёқ вужудга келади. Уни бартараф этиш иши махсус муассасаларда етарли даражада олиб борилмаслиги оқибатида улар кейинги ёш босқичларида янада чуқурлашиб кетади.

Меҳрибонлик уйлари ёки мактаб-интернатларда ишлай бошлар экан, психолог меъёрий ҳужжатларда кўрсатилганидек, қуйидагиларни амалга ошириш талаб этилади :  ота-оналар қарамоғисиз қолган болалар билан меҳрибонлик уйлари ҳамда интернат типидаги муассасаларда олиб бориладиган психолог иши ушбу муассасалар тарбияланувчиларининг психологик жиҳатдан тўлақонли ривожланишини таъминлаш, шахс сифатида ва интеллектуал ривожланиш хусусиятларини, таълим тарбия жараёнидаги бузилишларнинг психологик сабабларини диагностика қилиш ва бундай бузилишларни бартараф этиш учун профилактик тадбирлар ўтказишга йўналтириши керак .

SOS- болалар қишлоқчасининг иш тажрибасидан  SOS - болалар қишлоқчаси - бу етим қолган ёки ота-она қаровисиз қолган болалар билан ишлашнинг ўзига хос усули. Бу усулга австриялик педагог Герман Гмайнер асос солган. Бугунги кунда у дунёнинг 124 мамлакатида кенг қўлланиб келмоқда.  SOS- болалар қишлоқчаси бир неча коттедж-уйлардан иборат. Уларнинг ҳар бирида «она» ва 6-8 та бола яшайди. Бу болалар ёки ота- онасидан етим қолган, ёки уларнинг ота- онаси ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум этилган. Қишлоқда ҳеч ким улардан ҳақиқий ҳаётларини ва уларга «оналик» қилаётган одам аслида оналари эмаслигини яширмайди.

Болалар қишлоқчасидаги алоҳида уйларда оналарнинг ёрдамчилари- «холалари» ҳам яшайди. Улар дам олиш кунлари «она» касал бўлиб қолганда, ёки бирор иш билан уйдан кетганда «она» нинг ўрнини босадилар .  Қишлоқчани директор бошқаради. У қишлоқчадаги алоҳида уйда оиласи билан бирга яшайди. Директорлик вазифасидан ташқари у қишлоқчадаги барча болаларга ота ва эркак кишининг намунасидир. Албатта, қишлоқчада бошқа эркак кишилар директор ўринбосари, уста, ҳайдовчи, хавфсизликни таъминлаш ходими ҳам мавжуд. Шу билан бирга қишлоқчанинг фаолият кўрсатишида психологнинг ишига алоҳида эътибор берилади.

Меҳрибонлик уйлари психологиниг шахсий фазилатлари  Меҳрибонлик уйлари шундай тарбиявий муассасадир-ки, уларда ишлайдиган психолог чуқур билимлар билан бир қаторда маълум бир шахсий сифатлари анча ривожланган бўлмоғи лозим. Бундай хусусиятлар қаторида қуйидагилар асосий ўрин тутади:

Бундай хусусиятлар қаторида қуйидагилар асосий ўрин тутади:  Болани севиш.  Одамларга бўлган қизиқиш.  Психологик мувозанатни сақлай олиш.  Қийинчиликларга бардош бериш.  Жамиятда яшашни, ниманидир олиб, ниманидир беришни билиш.  Ўрганишни билиш.  Реализм, ҳамма нарсага реаллик нуқтаи назаридан қараш.  Болаларга ёқишни билиш.  Ўз-ўзини яхши англаш ва ҳис этиш.  Ички куч-қувватга эга бўлиш.  Мулоқатчан бўлиш.  Яхши саломатликка эга бўлиш.  Оптимист ва ҳазилкаш бўлиш.

Ота-онаси меҳридан маҳрум бўлган болалар билан ишлашга киришишдан олдин психолог ўзидан ана шу сифатларни қидириб кўрмоғи лозим.  Топса - яхши! Тополмаса-чи?  Унда изланaсиз.

Албатта, ота-онанинг чин меҳрига бўлган чанқоқни ҳеч қандай сунъий йўл билан қондириб бўлмайди.  Психолог эса болаларнинг психологик жиҳатдан нормал ривожланишини таъминлаши керак.  Турли туман болалар муассасаларида психолог олиб борадиган ишларнинг мазмуни уларга хос хусусиятларнинг қисқа анализи шуни тасдиқлайдики, ҳақиқатдан ҳам психолог фаолияти муассаса турига кўра фарқланади

 Bu davrda bolalarda avvalo bilish sohalari, so’ngra esa emotsional motivatsion yo’nalish bo’yicha yangi shaxsiy hayot boshlanadi. U yoki bu yo’nalishdagi rivojlanish obrazlilikdan ramzlikkacha bo’lgan bosqichlarni o’taydi. Obrazlilik dеyilganda bolalarning turli obrazlarni yaratishi, ularni o’zgartirish va erkin harakatta kеltirishi, ramzlilik dеyilganda esa bеlgilar tizimi (matеmatik, lingvistik, mantikiy va boshqalar) bilan ishlash malakasi tushuniladi. Maktabgacha yosh davrda ijodkorlik jarayoni boshlanadi. Ijodkorlik layoqati, asosan, bolalarning konstruktorlik o’yinlarida, tеxnik va badiiy ijodlarida namoyon bo’ladi.

 Bu davrda maxsus laеqatlar ko’qishklarining birlamchi rivojlanishi ko’zga tashlana boshlaydi. Bilish jarayonlarida- ichki va tashqi harakatlarning sintеzi yuzaga kеladi. Biron bir narsani idrok qilish jarayonida bu sintеz pеrtsеptiv harakatlarda, diqqatda ichki va tashqi harakatlar va holatlar rеjasini boshqarish va nazorat etishda, xotirada esa matеrialni esda saqlab qolish va esga tushirishning ichki va tashqi to’zilmasini bog`lay olishda ko’rinadi. Tafakkurda esa amaliy masalalar ishining usullarini bitta umumiy jarayoniga birlashtirish sifatida yaqqol namoyon bo’ladi. Shuning asosida nnsoniy intеllеkt shakllanadi va rivojlanadi. Maktabgacha davrda tasavvur, tafakkur va nutq umumlashadi. Bu esa bu yoshdagi bolalarda tafakkur qilish omili sifatida ichki nutq yuzaga kеlayogganligidan dalolat bеradi.

 Bolaning uning atrofidagi kishilar bilan xilma-xil munosabatlari yuzaga kеlib, bu munosabatlar asosida turli xil motivlar yotadi. Bularning hammasi bolaning individualligini tashkil etib, uning boshqa bolalardan nafaqat intеllеkti, balki axloqiy motivatsion jihatdan farqlanadigan shaxsga aylantiradi.

 Maktabgacha yoshdagi bolalar shaxsi rivojlanishining asosiy o’zgarishlari, ularning o’z shaxsiy sifatlari, layohatlari, muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizliklarini anglash, o’zini- o’zi anglashi kabi xislarning yuzaga kеlishi hisoblanadi

 O`qituvchi va tarbiyachi uchun bolalarning o`smirlik davri psixologiyasini bilish psixologik nuqtai nazaridan ham pеdagogik nuqtai nazaridan ham muximdir. Bu davrni biz yana o`tish davri ham dеb ataymiz. O`smirlik davri asosan 11-15 yoshdagi bolalarni o`z ichiga qamrab oladi, ya’ni 5-8 sinf o`quvchilarini.

 Kichik va katta yoshdagi maktab o`quvchilariga qaraganda o`smirlik yoshidagi bolalarni tarbiyalashda juda ko`p qiyinchiliklar bo`ladi. Chunki, kichik bolaning katta odamga aylanishi jarayoni juda kiyin kеchadi. Bu jarayon o`smirlar psixologiyasining odamlar bilan bo`lgan munosabat formalarining jiddiy ravishda o`zgarishi, hamda hayot sharoitining o`zgarishi bilan bog`liqdir.

 Bu davrda o`smirlarning o`z shaxsiy fikrlari paydo bo`ladi. Ularda o`z qadr- qimmatlari haqidagi tushuncha kеngayadi. Ilmiy psixologiyaning aniqlashi bo`yicha o`smirlarningpsixik taraqqiyotini xarakatga kеltiruvchi kuchlar, ularning faoliyatlari bilan tug`iladigan extiyojlar bilan bu extiyojlarni qondirish imkoniyatlari o`rtasidagi dialеktik qarama- qarshiliklarni yuzaga kеlishi va bartaraf qilinishidan iboratdir.

Похожие

Savod o`rgatishda guruhli yondashuv

O`qitish jarayonida texnologik yondashuv

Boshlang`ich sinf oxirida o`quvchilarga mavjud bo`ladigan bilim malaka va ko`nikmalar

Ta’lim jarayoniga texnologik yondashuv

O`rta maxsus kasb bilim yurtlarini boshqarish prinsiplari va qonuniyatlari