Таълим ва ишлаб чиқариш ўртасидаги алоқаларни амалга ошириш жараёнлари - Педагогиka - Презентации

Таълим ва ишлаб чиқариш ўртасидаги алоқаларни амалга ошириш жараёнлари

Загружено в:

28.04.2023

Скачано:

0

Размер:

3843.4990234375 KB

Режа: 1. Ишлаб чиқаришга мослашув тушунчаси. 2. Кичик мутахассисларнинг ўқишни тугатгандан сўнг корхоналарда ишлаб чиқариш жараёнларига киришиб кетиш жараёнининг ижтимоий жиҳатлари. 3. Кичик мутахассисларнинг ўқишни тугатгандан сўнг корхоналарда ишлаб чиқариш жараёнларига киришиб кетишнинг психологик жиҳатлари. 4. Дуал таълим тизими. ТАЪЛИМ ВА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ЎРТАСИДАГИ АЛОҚАЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ ЖАРАЁНЛАРИ010203 01 040203 14 15 19 050203 14 15 15 1F130620

Бугунги илмий дунёқараш ишлаб чиқариш жараёнига мослашув “ижтимоий ҳаётнинг барча томонларини қамраб олувчи ижтимоий тизим элементи” сифатида ёндашадики, бунинг натижасида касб мослашув деганда шундай дунёқараш мавжудки, ижтимоий шахс, жамият эҳтиёжини қондириш мақсадида ҳаракат қилувчи инсоннинг моҳият кучи ривожланиши йўллари ва натижаларининг тарихий аниқ тизимидир.0F 03 2C 2F 1C04 21 2F2D2C 1D1C29 1C04

“ Ишлаб чиқаришга мослашув” тушунчасини ойдинлаштиришда инсон фаолиятининг натижаси сифатидаги талқинини тушунишгина эмас, балки унинг ташувчиси сифатида инсоннинг ўзига урғу берилади, муайян моддий маънавий қадриятлар эса субъект касб ҳунарни ривожлантиришнинг воситаси ва усуллари сифатида қаралади. Касб модлашув икки асосий шаклда намоён бўлади: биринчидан, инсон томонидан яратиладиган моддий ва маънавий бойликларга иштироки натижаси, иккинчидан, инсон шахсининг ҳақиқий бойликлари.2B 0A 2820 29 1A1C 26 29 1A29 04 2C 262820 2504

Ишлаб чиқаришга мослашувни ривожлантириш усули сифатидаги фаолият энг аввало маънавий, касб ижодий фаолиятни ўз ичига олади. Мана шу фаолият давомида маданий қадриятлар яратилади. Айнан ишлаб чиқариш жараёнига мослашув инсоннинг фаол фаолияти шаклида ижтимоий ривожланиш ва инсон шахси шаклланишининг омилига айланади. Чунки шахс фақат маънавий фаолият жараёнида шаклланади.01 0A 241D2A 04 0607 01 362E0C 1D27 1F 27 31 1D1C29 04 03

Ўзини англаш фаолияти бу инсон томонидан ўз турмуш тарзини, аниқ ҳаётий вазиятлардаги ҳатти ҳаракатларни эркин танлашининг, у ёки бу ижтимоий масалаларни ҳал этиш чоғида ўз нуқтаи назарини аниқлашнинг маънавий шарт шароитидир. Касб фаолият меъёрлари дунёқараш билан боғлиқ кўрсатмаларнинг махсус узатувчиси бўлиши мумкин. Касб кор фаолияти ва унга мослашув меъёрлари касб ҳунар фаолияти ва муомала жараёнида дунёқараш тусини касб этиб, оддий фаолият меъёрлари ва касб кор тафаккури меъёрларининг ўзаро муносабати муаммолари орқали шаклланади.122E1D 2C 2F2432 2F2C 2504 3A 32 32 31 2F2C 1F02 25

Касб ишлаб чиқариш фаолиятга мослашув ҳақидаги юқоридаги аниқлашларни таҳлил қилиш унинг асосий белгиларини ажратиб кўрсатиш имконини беради: касб ишлаб чиқаришга фаолиятга мослашув ўқувчиларнинг ижодий фаолиятини ифодалайди ва ўқувчининг малакаси ишлаб чиқариш фаолиятининг сифат кўрсаткичи ҳисобланади; касб ишлаб чиқариш фаолиятга мослашув ўзида нафақат якунни, балки касб фаолият жараёнида ўқувчининг қайта ўзгариши жараёнини ифодалайди.3A 1F 04 04 32 32 1F 31 36 27 3236 32 1F 26 36 0304

Касбий мослашув икки асосий шаклда намоён бўлади: • 1) инсоннинг улар томонидан яратиладиган моддий ва маънавий бойликларни яратишга иштироки натижасида; • 2) инсон шахсининг яратган ҳақиқий бойликлари.

Психолог олимларнинг фикрича ҳар қандай шахснинг шаклланиши асосан уч соҳада амалга оширилади: фаолият соҳаси, яъни умри мобайнида шахс турли фаолиятларга бевосита ёки билвосита жалб этилган бўлиб, бу жараёнда фаолиятлар жабҳаси, соҳаси кенгайиб, бойиб бораверади. Ҳар бир фаолият тури индивиддан махсус фазилатларни, малака ва кўнималарни, билимларни талаб этадики, уларни қониқтириш йўлидаги фаоллиги унда ўзига хос ижтимоий психологик хусусиялар комплексини шакллантиради; мулоқот соҳаси, айниқса мактабгача ёш даврдаги ва ўсмирлик даврларидаги мулоқот тизимлари болада бир қанча ижтимоий психологик хислатларни пайдо қиладики, бунинг натижасида у фаол ҳаётий мавқега эга бўлади, жамиятда ўз ўрнини тасаввур қилишга эришади; ўз ўзини англаш соҳаси, яъни, “Мен” образининг йил сайин ўзгариб бориши жараёни бўлиб, аввал ўзини бошқалардан фарқлилигини, ўзича мустақил ҳаракат қилиш, мустақил фикр юрита олиш қобилиятини англаш, сўнгра эса ўз ўзини баҳолаш, англаш, назорат қилиш хусусиятлари ривожланадики, улар ҳам фаол шахс психологиясининг таркибий қисмидир.3D 28 31 23 25 04 04 2825 14 35 31 26 32 1D 32 23 1D 25 0619 01 04 36291F1D 23 23 26 1B1C 35 29 26 23 29361C 34 3F

Шахс ижтимоийлашувининг босқичлари: Учинчи босқич меҳнат фаолиятидан кейинги давр бўлиб, бунга асосан актив меҳнат фаолиятидан сўнг қарини гаштини сураётганлар киради. Бу даврда ҳам шахс ижтимоийлашуви давом этаверади, чунки энди илгариги даврларда орттирилган тажриба бошқаларга узатилади, шунга кўра шахс структурасида ҳам хусусий ўзгаришлар рўй беради. Биринчи босқич меҳнат фаолиятигача бўлган босқич бўлиб, унга боланинг мактабгача ёш даври ҳамда ўқиш йиллари киради. Бу даврдаги ижтимоийлашувнинг аҳамияти ва ўзига хослиги шундаки, бу даврда асосан ташқи ижтимоий муҳит, ижтимоий таъсирлар фаол равишда онгга сингдирилади, мустақил ҳаётга тайёргарлик борасида муҳим босқич ўтилади. Иккинчи босқич меҳнат фаолияти даври бу давр одамнинг етуклик йиллари билан боғлиқ бўлиб, аввалги даврларда сингдирган ижтимоий таъсирларни бевосита фаол фаолиятда, шахслараро муносабатлар тизимида намоён этади. Касбга эга бўлиб, аниқ ҳаёт йўлини танлаган, турмуш қуриб, келгуси авлодни тарбилаётган шахсда намоён бўладиган барча ижтимоий фазилатлар шу даврнинг маҳсулидир.0E 0203 1F02 1F022D1C 25 2824 34 0A04 1F02 1F 1D 2C 29 0C 1F02 26 26 3A 2C 21

Экстроверт ва интроверт тоифали шахслар. Бу типлар мулоқотга кириша олиш қобилиятига кўра фарқланадилар. Масалан, экстроверт ўта мулоқотга киришувчан, ўзини одамлар гуруҳисиз тасаввур қила олмайдиган шахсдир. Доминант тип мулоқот жараёнида сира ҳам бошқалардан паст келишни ҳоҳламайди, савол берилса, ҳоҳласа жавоб беради, бўлмаса индамаслиги ҳам мумкин. У доимо суҳбатдошга таъсир кўрсатиши, унинг бўйсунишини ҳоҳлайди. Унда эгоизм ҳисси кучли, ўзи хато фикр юритса, хатолигини суҳбатдош сезса ҳам уни бўйнига олмайди. Доминант тип қатъиятли. Суҳбат давомида у сизнинг фикрингизни ярим йўлда тушунса, сизни охиригача тинглашни истмайди, гапни бўлиб, майинлик билан гапни тугатиб қўйиши мумкин. Агар иккала суҳбатдош ҳам доминант бўлишса, унда улар ўртасида осонгина рақобат ҳисси юзага чиқиши, келишмай қолишлари мумкин. Шунинг учун жанжаллашиб қолмаслик учун доминант шахснинг мустақиллиги, дадиллиги кўниш, унга ўз нуқтаи назарини охиригача баён этиш имкониятини бериш лозим. Доминант тип қатъиятли шахс бўлганлиги учун уларнинг касб ишлаб чиқариш фаолиятга киришиб мослашиб кетишлари осон кечади.1F 0F 32 36 28 23 01 1F 26 26 2C 32 26 29 2C 23 1A 23 21 1C04 2C 31

Тобе типли шахс эса суҳбатдошининг қарашларига мослашади, доимо ён беришга тайёр, шунинг учун у кам жанжаллашади, лекин ёмон кўриб қолган одами билан умуман гаплашмайди. Суҳбат шароитидагина у аста секин ўзининг дадиллигини кўрсатиши, очиқ гаплашиши, баъзан эътирозлар билдириши мумкин. Тобе шахсли болаларни рағбатлантириш мақсадга мувофиқдир, шунинг учун ҳам уларни мақтаб туриш, гапираётганда кўзлар, юз ифодалари билан уларни руҳан қўллаб туриш керак. Бирор қарорга келиш керак бўлиб қолса, бу шахс қарорни яхшиси сиз қабул қилишингизни ҳоҳлайди, чунки жавобгарликни бўйнига олишни истамайди. Тобе шахсли болаларни рағбатлантириш, руҳан қўллаб туриш сабабли уларнинг касб ишлаб чиқариш фаолиятга киришиб мослашиб кетиши жараёнида ҳам моддий ва маънавий қўллаб қувватлаб туришни кутади. 25 01 2504 22 32 25 1B04 26 1A 1A 23 27 26 1D25 1F

Ишлаб чиқариш таълимини инвариант тизими - бу тизимни мазмуни ўқув материални таснифлаш ва ўқувчига юқори малакали касбларни ўргатиш. Ишлаб чиқариш таълимининг муаммоли аналитик тизими - бу ерда ўқув жараёни ва бутун ўқув материали алоҳида ўқув муаммоларга бўлиниб мустақил мазмунга эга. Берилган муаммо меҳнат жараёнларидан келиб чиқиб, таълим олувчиларни фаолиятида бажариладиган иш учун зарур бўлган ақлий ва жисмоний жараёнлар ўрганилади. Ҳар бир муаммо учун мустақил вазифа белгиланиб, уларни ҳал қилишда муаммоли мавзуни таркибий тизими умумий кўринишда таълим олувчилар томонидан ўрганилади. Ҳар бир муаммо таълим олувчилар томонидан кўриб чиқилиб сўнгра ҳар бир муаммога изоҳ берилади. Технологик жараёндаги бу муаммонинг ўрни ажратилиб берилади.Ишлаб чиқариш таълими тизимлари.2108 0C 0C 2108 25 0C 0C 06 0E0F 0E02 1E 14 0F 16 0E25 04

Уууз дастури, ўкув предметининг сифати, фандаги ютуқлар, ўзгаришлар жавоб бериши учун ўқув дастурни ишлаб чиқишда илмий тамойилларига риоя қилиш керак. Буларнин г асослари қуйидагилар: 1) Касбий малакани ривожлантириш, унга ташҳис беришда муаммоли билимларнинг тизимида муаммони акс этиши. 2) Ўқув дастурида замонавий фан ютуқларидан олинган соҳадаги техник ва технологик ютуқларни қўлланилиши. 3) Политехник тамойилларни акс этиши. Ҳар бир фан ўз ичига умуммилмий касбий политехник тушунчаларни қамраб олади. 4) Малакавий техник билим беришунинг ўзаро алоқадорликдаги акси. 5) Ўргатилаётган касбга қўлланиладиган ўқув фанлари ва асосий ғояларни ажратиш . 6) Ўқув дастурида меҳнат фахрийларининг ишлаб чиқаришдаги тажрибаси. 7) Билим юртини тугатган ишчини ишлаб чиқаришдаги келажакдаги малакасини ўсишини мўлжаллаш. 8) Ўқув дастурларда (қўшимча) асосий касб билан бирга қўшимча мехнатга ўргатиш, ўқув дастурларга асосий касбга қўшимча ишга ўргатувчи мавзуларни киритиш керак. Ишлаб чиқариш таълими тизимлари.01 0A 05 2D 22 1B 01

Германияда ёшлар икки турдаги касб- ҳунарга тайёрланади. Аксарият ёшлар ўзлари танлаган касб-ҳунар тайёргарлигини қишлоқ хўжалик ёки саноат ташкилотларида, савдо- сотиқ соҳаларида, бошқармаларда, соғлиқни сақлаш муассасаларида, адвокатура идораларида, девонхоналарда ҳамда жамоат хизмати жойларида олади. Айни пайтда ўқиш давомида ўқувчилар касб-ҳунар мактабларига қатнаб назарий билимга эга бўлади.

Дуал таълим тизимининг афзалликлари: • Ўқитиш жараёни бевосита амалиёт билан биргаликда олиб борилади. Унда таълимнинг тахминан 40 % га яқин назарий билим берилса, 60 % лан зиёдроғи бевосита ишлаб чиқариш корхоналари ёки қишлоқ хўжалик билан боғлиқ соҳаларида олиб борилади; • Ўқиш жараёнини ташкил қилишда таҳсил олувчиларнинг касб малака олишга бўлган талаб ва эҳтиёжлари жадал суратда амалга оширилади; • Ўқиш бевосита ишлаб чиқариш билан биргаликда амалга оширилганлиги сабабли молиялаштириш механизми енгиллашади; • Ўқиш жараёнига корхоналар жалб қилинганлигидан ижтимоий ҳамкорлик йўлга қўйилганлиги сабабли кучли сиёсий алоқадорлик усулини пайдо бўлишига олиб келади; • Халқ хўжалигининг давлат тузилмаси, шунингдек, нодавлат хусусий тадбиркорлик нуқтаи назаридан ҳам фойдали молиявий усул ҳисобланади; • Халқ хўжалигининг ривожланишида зарур бўлган ўрта поғонада малакали кадрларнинг бандлик даражаси юқори бўлади.

Дуал таълим усулининг камчиликлари: • Таълим муассасаларида таҳсил олувчиларга касб-ҳунар сирлари нисбатан тор ихтисослик доирасида ўқитилганлиги учун жамиятда ва хўжаликларда ишлаш учун кенг имконият яратилмайди; • Биргина йўналишда малака оширилгани сабабли улар яқин иккинчи бир йўналишга мослашув механизми чекланган; • Касб-ҳунар таълимини амалга ошириш ўзига хос берк характерга эга; • Тор мутахассислик берилганлиги сабабли мутахассис шахснинг ташаббускорлиги ва эркинлиги чегараланган бўлади; • Таклиф қилинаётган ўқув муассасаларини ишлаб чиқариш корхоналарининг смета харажатларига боғлиқлиги учун кўп сондаги тингловчилар малака оширишдан фойдалана олмайди. 01 06 29 1A27 35 01 0F1D 1D 01 3A 34 01 06 2504 01 06 32 29

Фойдаланилган адабиётлар: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланган “Касб-ҳунар коллежлари” ҳақидаги Низом. Тошкент, 2005 й. Давлатов К., Ворбьев А., Каримов И. Меҳнат ва касб таълими назарияси ҳамда методикаси. Т.“Ўқитувчи”,1992 й. Муслимов Н. ва бошқалар. Касб таълими педагогикаси. Ўқув услубий мажмуа. Т.: ТДПУ, 2011 йил. Хакимова М.Ф. Касбий педагогика. Ўқув қўлланма. Тошкент, ТДИУ, 2009 йил.

Похожие

Таълим технологиялари ва уларни режалаштириш, лойиҳалаштириш ва амалга ошириш

Таълимда ишлаб чиқариш, таълим методлари

“Дарс – муқаддас” тадбирларини амалга ошириш бўйича тавсиялар

Инновацион технология ёрдамида таълим самарадорлигини ошириш йўллар

Педагогик маҳорат фани бўйича таълим технологияларини лойиҳалаштириш, режалаштириш ва амалга