Таълим методлари таълим технологиясининг таркиби - Педагогиka - Презентации

Таълим методлари таълим технологиясининг таркиби

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

226.486328125 KB

Таълим методлари- таълим технологиясининг таркиби ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ Инновацион таълим технологиялари маркази www.arxiv.uz01 09 0908 09

Таълим методлари - таълим технологиясининг таркиби 1. Таълим технологиясида ўқитиш методларининг ўрни ва аҳамияти. 2. Ўқитиш методларини таснифлаш. 3. Ўқитиш методларини танлаш омиллари. www.arxiv.uz

Метод (усул ) Таълим бериш усули юнонча сўздан олинган бўлиб, “Metodos”- бирор нарсага йўл маъносини англатади белгиланган таълим бериш мақсадига эришиш бўйича таълим берувчи ва таълим олувчилар ўзаро фаолиятини тартибли ташкил этиш йўли1. Таълим технологиясида ўқитиш усулларининг ўрни ва аҳамияти www.arxiv.uz15 20 01 17 21 25 06 14 06 14 1E 2D

Усулларни танлашнинг асосий қоидаси Усулларга қўйиладган асосий талаб Усул самарадорлигининг асосий мезони турлича эмас таълим бериш мақсадига мос келиши натижа берадиган, фақат биттасини қўллаш белгиланган вазифани ҳал этиш учун уни қўллашнинг мослиги ва тежамкорлиги Таълим технологиясини лойиҳалашда усулни онгли танлаш, ҳар бирининг имкониятларини кўра билиш керак www.arxiv.uz30 09 02 1A 30 1817 0212 09 30 12 02 09 06 0F02 18 14 1817 01 14

УСУЛ САМАРАДОРЛИГИНИНГ АСОСИЙ МЕЗОНЛАРИ белгиланган вазифаларни ҳал этиш учун уни қўллашнинг мослиги ва тежамкорлиги уни қўллашда соддаллик ва осонлик нафақат энг яхши натижаларни таъминлаши, балки уларга эришишнинг юқори ишончлилигини таъминлай олиши www.arxiv.uz1C 07 1D 14 18 2F 0F 2F 09

I гуруҳ Таълим берувчи : энг кам вақт ичида катта ҳажмдаги ўқув ахборотини етказади ва хотирада қабул қилиш, англаш ва йиғишни ташкиллаштиради Таълим олувчилар: хотирага қабул қиладилар, ангалайдилар, йиғадилар, бироқ хатосиз, онгли равишда қайта тикламайдиларЎзаро боғлиқ фаолиятни ташкиллаштириш йўлиУсуллар гурухи Фаолият мазмуни Ҳикоя Тушунтириш Намойиш Маъруза Видеоусул Кўрсатиш Йўриқнома бериш2. Таълим усулларини таснифлаш www.arxiv.uz01 3207 05 02 0E 02 09 01 07 18 02 14 18 2B 2D 09 19 1C 10 2F 34 01 35 3602 37 38 39 303107

Вазиятлар усулиII гуруҳ Таълим олувчилар : бевосита таълим берувчининг бошчилигида таҳлил қиладилар, таққослайдилар, умумлаштирадилар, тайёр намуна бўйича амалий ҳаракатларни бажарадиларЛаборатория усули МашқКитоб билан ишлаш Амалий иш усули Таълим берувчи: билимларни ўзлаштириш ва мустаҳкамлаш, янги билимларни қидириш, намуна бўйича ҳаракатларни бажариш малака ва кўникмаларни шакллантириш бўйича таълим олувчилар фаолиятини ташкиллаштиради www.arxiv.uz37 01 32 09 14 18 2F 0F 1B 3B 3602 38 3C 01 07 17 11 0F 14 13 14 1E

III гуруҳ Суҳбат Баҳс Таълимий ўйин Ақлий ҳужум Пинборд Инсерт Таълим берувчи: фақат билимнинг бир қисмини маълум қилади, таълим олувчиларни билимни излаб топиш қадамларини бажаришга йўналтиради, турли муаммоли вазиятларда ўқиш-ўрганиш жараёнини ташкиллаштиради Таълим олувчилар : таълим берувчининг кузатуви остида мустақил таққослайдилар, умумлаштирадилар, хулоса қиладилар, баҳолайдилар ва таҳлил қиладилар, муаммоли ҳолатларни ҳал этадилар ва ностандарт топшириқларни ечадилар, мураккаблаш-тирилган шароитдаги амалий ҳаракатларни бажарадилар www.arxiv.uz 3D 3E02 01 3C 3F 40 01 07 14 0A 18 2D 1A 31 01 3207 14 062F1209 2F 18 18 1B02 09 062F0C02 02

Кейс-стадиЎқув лойиҳалар усули Таълим берувчи: таълим олувчиларга муаммони, фараз, вазифаларни ифодалашда ёрдам беради ва тезкор бошқаради Таълим олувчилар: улар учун янги бўлган муаммоларни ечиш жараёнида билимларни мустақил излайдилар, кутилаётган натижаларга эришишнинг йўл ва воситаларини ўзлари аниқлайдиларVI гуруҳ www.arxiv.uz38 1D 01 07 0A 1A 14 01 2F 14 31 05 0F 1A 020F 32

• Ўқитиш методларини танлашда қандай омиллар таъсир кўрсатишини ўйлаб кўринг? • Бу омиллар саноғини “Ақлий ҳужум” асосида аниқлаб оламиз. • “ Ақлий ҳужум” вақтида унинг қоидаларини эсингиздан чиқарманг! www.arxiv.uz

«Ақлий хужум» усулининг асосий қоидалари: · Илгари сурилган фикр ва ғоялар танқид остига олинмайди ва баҳоланмайди; · Таклиф қилинаётган фикр ва ғоялар қанчалик фантастик ва антиқа бўлса ҳам, уни баҳолашдан ўзингизни тийинг! · Танқид қилманг – ҳамма билдирилган фикрлар бир ҳилда бебаҳодир. · Фикр билдирилаётганда бўлманг! · Мақсад – фикр ва ғоялар сонини кўпайтириш. · Қанчалик кўп фикр ва ғоялар билдирилса шунчалик яхши. Янги ва бебаҳо фикр ва ғоянинг пайдо бўлиш эхтимоли пайдо бўлади. · Агар фикрлар қайтарилса асабийлашманг ва ҳайрон бўлманг. · Хаёллар «тўзғишига» ижозат беринг. · Бу муаммо фақатгина маълум усуллар ёрдамидагина ҳал бўлиши мумкин, деб ўйламанг. · Фикрлар «хужуми»ни ўтказиш вақти аниқланади ва унга қатъиян риоя қилиниши шарт. · Берилган саволга қисқача (1-2 сўздан иборат) жавоб берилади. www.arxiv.uz0102 01 07 40 14 01 01 1B 01 01 01 45 01 07 36 01 46 1E 01 3C 01 48 01 3E 0B 01 45 18 01 3E

Таълим бериш усулларини танлаш омиллариМақсадни белгилаш Ўқув ахборот мазмуни хажми ва мураккаблиги Таълим бериш усулларини ўқув ахборотини эгаллашларига таъсири Таълим олувчилар сони Таълим олувчиларни ўқув имкониятлари Таълим берувчи ва таълим олувчи ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг ҳусусиятлари Вақт сарфи Таълим бериш шароитлариТаълим берувчининг чуқур билимдонлиги ва шаҳсий сифатлари2.Таълим усулларини танлаш омиллари www.arxiv.uz01 14 17 09 0A 360218 14 1D 06 062F0C0213 01 2F 020E 2E 09 01 12 01 0A 05 01 1A 170C 062F0F 1B2F12 370218 01 19 01 14 22 14 19

Топшириқ Ўз фанлари бўйича ишлаб чиқилган график органайзерларни дарсга олиб келиш. www.arxiv.uz

ТАЪЛИМ ВОСИТАЛАРИ- ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ ЭЛЕМЕНТИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ Инновацион таълим технологиялари маркази www.arxiv.uz

Таълим воситалари- таълим технологиясининг элементи 1. Таълим воситалари: тушунча ва мазмуни 2. Ўқув топшириқлари ва эксперт варақларини ишлаб чиқиш қоидалари 3. График органайзерлар техникаси 3.1. Маълумотларни таркиблаштириш ва таркибларга бўлиш, ўрганилаётган тушунчалар ўртасидаги алоқа ва ўзаро алоқани ўрнатишнинг йўл ва воситалари 3.2. Маълумотларни таҳлил этиш ва таққослашнинг йўл ва воситалари 3.3. Муаммони аниқлаш, таҳлил этиш ва ҳал этишни режалаштиришнинг йўл ва воситалари 15 www.arxiv.uz

• Қандай таълим воситаларини биласиз? • (Блиц-сўров) www.arxiv.uz

Таълим воситалари - ўқув материалини кўргазмали тақдим этиш ва шу билан бирга ўқитиш самарадорлигини оширувчи ёрдамчи материаллар ҳисобланади. Таълимнинг техник воситалари (ТТВ) - ўқув материалини кўргазмали намойиш этишга, уни тизимли етказиб беришга ёрдам беради; талабаларга ўқув материалини тушунишларига ва яхши эслаб қолишларига имкон беради. Ёрдамчи таълим воситалари (ЁТВ) – графиклар, чизмалар, намуналар ва ҳ.к. бошқ. Ўқув - услубий материаллар (ЎУМ) - ўқув материаллар, ўзлаштирилган ўқув материалларини мустаҳкамлаш учун машқлар. Булар талабаларнинг мустақил ишларини фаоллаштиришга ёрдам берадилар. www.arxiv.uz01 14 1B05

Таълимнинг техник воситалари Таълим воситалари Ёрдамчи таълим воситалари Ўқув-услубий материаллар ФлипчартДоска-стендДоска-блокнотГрафопроекторДиапроектор Ёзув тахтаси n…Видеофильмлар Чизма, схема ва бошқ.Намуналар Модел,муляжлар График, диаграммлар n… МатнларНазорат варағи ЭслатмаИш варақаси n… www.arxiv.uz

19Таълим воситаларини танлашни аниқловчи омиллар: • Мақсадни белгилаш; • Ўқув ахборот мазмуни; • Таълим методлари; • Етакчи билим манбаи; • Ўқув материалининг янгилиги ва мураккаблиги. www.arxiv.uz

202. Ўқув топшириқлари ва эксперт варақларини ишлаб чиқиш қоидалари Ўқув топшириғи Ўқув топшириғи қуйидаги талабларга жавоб бериши керак: – оддий ва тушунарли тилда ифодаланган, – бажаришга аниқ талабларни ўз ичига олган бўлиши, – олдиндан тайёрланган ва босмага чиқарилган.  Ҳар қандай ноаниқлик қўшимча саволларни, мухокамани, аниқлаштиришни туғдиради.  Тингловчиларга ёзма равишда тақдим этиладиган топшириқ матни эркин изоҳларга йўл қўймайди, иш жараёнига тез киришишга имкон беради. www.arxiv.uz

21Слайд тақдимоти Слайд тақдимоти усули – материалларни оғзаки, слайдларни намоиш этиш билан баёни. Слайдлардан фойдаланиш катта ахборот сиғимини назарда тутмайди. www.arxiv.uz

Графикли органайзерлар (ташкил этувчи) – фикрий жараёнларни кўргазмали тақдим этиш воситаси. Маълумотларни таркиблаштириш ва таркибий бўлиб чиқиш, ўрганилаётган тушунчалар (вокеа ва ходисалар, мавзулар) ўртасидаги алоқа ва ўзаро боғликликни ўрнатиш усул ва воситалари: Кластер, Тоифалаш жадвали, Инсерт, Б/Б/Б жадвали Маълумотларни таҳлил қилиш, солиштириш ва таққослаш усул ва воситалари: Т-жадвали, Венна диаграммаси Муаммони аниқлаш, уни хал этиш, таҳлил қилиш ва режалаштириш усуллари ва воситалари: «Нима учун?», «Балиқ скелети», «Пирамида», «Нилуфар гули» схемалари, «Кандай?» иерархик диаграммаси, «Каскад» таркибий-мантикий схема 3. График органайзерлар техникаси www.arxiv.uz

3.1. Маълумотларни таркиблаштириш ва таркибий булиб чиқиш, урганилаётган тушунчалар (вокеа ва ходисалар, мавзулар) уртасидаги алока ва узаро богликликни урнатиш усул ва воситалари www.arxiv.uz

24Инсерт жадвали “ ИНСЕРТ” жадвали Мустақил ўқиш вақтида олган маълумотларни, эшитган маърузаларни тизимлаштиришни таъминлайди; олинган маълумотни тасдиқлаш, аниқлаш, четга чиқиш, кузатиш. Аввал ўзлаштирган маълумотларни боғлаш қобилиятини шакллантиришга ёрдам беради. Ўқув фаолиятини ташкиллаштиришнинг жараёнли тузилмасиГрафик ташкил этувчининг тури, аҳамияти ва хусусиятлари Инсерт жадвалини тўлдириш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида ўзлари тўлдирадилар. Ўқиш жараёнида олинган маълумотларни алоҳида ўзлари тизимлаштирадилар - жадвал устунларига “киритадилар” матнда белгиланган қуйидаги белгиларга мувофиқ: “ V”- мен билган маълумотларга мос; “ -“ - мен билган маълумотларга зид; “ +” - мен учун янги маълумот; “ ?” - мен учун тушунарсиз ёки маълумотни аниқлаш, тўлдириш талаб этилади.www.arxiv.uz1D 31 4E 021B0206 40 09 1D 02 31 06 06 25 54 25 0D 25 55 25 56 06 2E09

25Инсерт жадвали V + – ? www.arxiv.uz

26Кластер КЛАСТЕР (Кластер-тутам, боғлам)- ахборот харитасини тузиш йўли - барча тузилманинг моҳиятини марказлаштириш ва аниқлаш учун қандайдир бирор асосий омил атрофида ғояларни йиғиш. Билимларни фаоллаштиришни тезлаштиради, фикрлаш жараёнига мавзу бўйича янги ўзаро боғланишли тасаввурларни эркин ва очиқ жалб қилишга ёрдам беради. Кластерни тузиш қоидаси билан танишадилар. Ёзув тахтаси ёки катта қоғоз варағининг ўртасига асосий сўз ёки 1-2 сўздан иборат бўлган мавзу номи ёзилади Бирикма бўйича асосий сўз билан унинг ёнида мавзу билан боғлиқ сўз ва таклифлар кичик доирачалар “йўлдошлар” ёзиб қўшилади. Уларни “асосий” сўз билан чизиқлар ёрдамида бирлаштирилади. Бу “йўлдошларда” “кичик йўлдошлар” бўлиши мумкин. Ёзув ажратилган вақт давомида ёки ғоялар тугагунича давом этиши мумкин. Муҳокама учун кластерлар билан алмашинадилар. www.arxiv.uz07 38 4C 0212 0F0A 07 3E 06 0B 2502 14 2D17 1A 2E09 36

Цивилизация www.arxiv.uz58

281. Ақлингизга нима келса, барчасини ёзинг. Ғоялари сифатини муҳокама қилманг фақат уларни ёзинг. 2. Хатни тўхтатадиган имло хатоларига ва бошқа омилларга эътибор берманг. 3. Ажратилган вақт тугагунча ёзишни тўхтатманг. Агарда ақлингизда ғоялар келиши бирдан тўхтаса, у ҳолда қачонки янги ғоялар келмагунча қоғозга расм чизиб туринг. Кластерни тузиш қоидаси www.arxiv.uz

29ТОИФАЛАШ ЖАДВАЛИ Тоифали шарҳлашни тузиш қоидаси билан танишадилар. Ақлий ҳужум / кластер тузиш/ янги ўқув материали билан танишишдан сўнг, кичик гуруҳларда, олинган маълумот лавҳаларини бирлаштириш имконини берадиган тоифаларни излайдилар.ТОИФАЛАШ ЖАДВАЛИ Тоифа-хусусият ва муносабатларни муҳимлигини намоён қилувчи (умумий) аломат. Ажратилган аломатлар асосида олинган маълумотларни бирлаштиришни таъминлайди. Тизимли фикрлаш, маълумотларни тузилмага келтириш, тизимлаштириш кўникмаларини ривожлантиради. Тоифаларни жадвал кўринишида расмийлаштирадилар. Ғояларни / маълумотларни тоифага мос равишда бўладилар. Иш жараёнида тоифаларнинг айрим номлари ўзгариши мумкин. Янгилари пайдо бўлиши мумкин. Иш натижаларининг тақдимоти www.arxiv.uz07 01 09 11 12 04021A 14 07 01 0C 06 14 022D 41 40

30 Тоифалаш шарҳини тузиш қоидаси 1. Тоифалар бўйича маълумотларни тақсимлашнинг ягона усули мавжуд эмас. 2. Битта мини - гуруҳда тоифаларга ажратиш бошқа гуруҳда ажратилган тоифалардан фарқ қилиши мумкин. 3. Таълим олувчиларга олдиндан тайёрлаб қўйилган тоифаларни бериш мумкин эмас бу уларнинг мустақил танлови бўла қолсин. www.arxiv.uz

31ТОИФАЛАШ ЖАДВАЛИ Цивилизация типлари Космоген Техноген Антропоген www.arxiv.uz

32Б/БХ/Б ЖАДВАЛИ Б/БХ/Б ЖАДВАЛИ- Биламан/ Билишни ҳоҳлайман/ Билиб олдим. Мавзу, матн, бўлим бўйича изланувчиликни олиб бориш имконини беради. Тизимли фикрлаш, тузилмага келтириш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Жадвални тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида /кичик гуруҳларда жадвални расмийлаштирадилар. “ Мавзу бўйича нималарни биласиз” ва “Нимани билишни хоҳлайсиз” деган саволларга жавоб берадилар (олдиндаги иш учун йўналтирувчи асос яратилади). Жадвалнинг 1 ва 2 бўлимларини тўлдирадилар. Маърузани тинглайдилар, мустақил ўқийдилар. Мустақил/кичик гуруҳларда жадвалнинг 3 бўлимни тўлдирадилар www.arxiv.uz07 5B 09 31 07 25 36 25 12 2F 5B 36 1718 07 36 31

33Б/БХ/Б ЖАДВАЛИ Биламан Билишни хоҳлайман Билиб олдим www.arxiv.uz

34КОНЦЕПТУАЛ ЖАДВАЛ КОНЦЕПТУАЛ ЖАДВАЛ Ўрганилаётган ҳодиса, тушунча, фикрларни икки ва ундан ортиқ жиҳатлари бўйича таққослашни таъминлайди. Тизимли фикрлаш, маълу- мотларни тузилмага келти- риш, тизимлаштириш кўник- маларини ривожлантиради. Концептуал жадвални тузиш қоидаси билан танишадилар. Таққосланадиганларни аниқ- лайдилар, олиб бориладиган таққосланишлар бўйича, хусусиятларни ажратадилар Концептуал жадвални тузиш қоидаси билан танишадилар. Таққосланадиганларни аниқ- лайдилар, олиб бориладиган таққосланишлар бўйича, хусусиятларни ажратадилар Алоҳида ёки кичик гуруҳларда концептуал жадвални тўлдирадилар. - Узунлик бўйича таққосланадиган (фикр, назариялар) жойлаштирилади; - Ётиғи бўйича таққосланиш бўйича олиб бориладиган турли тавсифлар ёзилади. Алоҳида ёки кичик гуруҳларда концептуал жадвални тўлдирадилар. - Узунлик бўйича таққосланадиган (фикр, назариялар) жойлаштирилади; - Ётиғи бўйича таққосланиш бўйича олиб бориладиган турли тавсифлар ёзилади. Иш натижаларининг тақдимотиИш натижаларининг тақдимоти www.arxiv.uz

35Концептуал жадвални тўлдиринг Янги цивилизация типларининг ўзига хос хусусиятлари Таърифлар, тоифалар, хусусиятлар ва бошқ. Сиёсий соҳада Иқтисодий соҳада Маънавий соҳада Ғарб давлатлари мисолида Республикамиз миқёсида www.arxiv.uz

3.2.Маълумотларни таҳлил қилиш, солиштириш ва таққослашнинг йўл ва воситалари www.arxiv.uz

37ВЕНН ДИАГРАММАСИ ВЕНН ДИАГРАММАСИ - 2 ва 3 жиҳатларни ҳамда умумий томонларини солиштириш ёки таққослаш ёки қарама- қарши қўйиш учун қўлланилади. Тизимли фикрлаш, солиштириш, таққослаш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Диаграмма Венна тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гурҳларда диаграмма Веннани тузадилар ва кесишмайдиган жойларни (х) тўлдирадилар Жуфтликларга бирлашадилар, ўзларининг диаграммаларини таққослайдилар ва тўлдирадилар Доираларни кесишувчи жойида, икки/ уч доиралар учун умумий бўлган, маълумотлар рўйхатини тузади. www.arxiv.uz07 4D 09 0B 13 091704 07 5B 1723 09 07 4D 2F 06

38ВЕНН ДИАГРАММАСИ Ҳинд цивилизацияси Хитой цивилизацияс www.arxiv.uz

39Т – жадвал Т – жадвал - бита концепция (маълумот)нинг жиҳати ўзаро солиштириш ёки уларни (ҳа/йўқ, ҳа/қарши) учун. Танқидий мушоҳада ривожлантиради Т – жадвал қоидалари танишилади. Якка тартибда расмийлаштирилади Ажратилган вақт оралиғида тартибда (жуфтликда) тўлдиради, унинг чап томонига сабаблари ёзилади, ўнг томонига эса чап томонда ифода қарама – қарши ғоялар, омиллар ва шу кабилар. Жадваллар жуфтликда (гуруҳда) таққосланиши тўлдирилиши Барча ўқув гуруҳи ягона Т – тузади. www.arxiv.uz

40Ахборот инқилобларининг афзалликлари ва камчиликларини кўрсатинг Афзалликлар Камчиликлар www.arxiv.uz

3.3. Муаммони аниқлаш, таҳлил қилиш ва уни ҳал этишни режалаштиришнинг йўллари ва воситалари www.arxiv.uz

42 “ Нима учун” схемаси- муаммонинг дастлабки сабабларини аниқлаш бўйича фикрлар занжири . Тизимли, ижодий, таҳлилий фикрлашни ривожлантиради ва фаоллаштиради. “ Нима учун” схемасини тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гурҳларда муаммони ифодалайдилар. “Нима учун” сўроғини берадилар ва чизадилар, шу саволга жавоб ёзадилар. Бу жараён муаммонинг дастлабки сабаби аниқланмагунича давом этади. Кичик гуруҳларга бирлашадилар, таққослайдилар, ўзларининг чизмларини тўлдирадилар. Умумий чизмага келтирадилар. Иш натижаларининг тақдимоти“ Нима учун” схемаси www.arxiv.uz07 25 35 14 10 2F22 12 06 02 07 38 09 091704 13 40

«Нима учун?» схемасини тўлдиринг Нима учун диний бағрикенглик миллий минталитет билан ўзаро боғлиқ? Нима учун? Нима учун? Нима учун? … Нима учун? Нима учун? Нима учун? Нима учун? Нима учун?Нима учун?Нима учун?Нима учун?Нима учун? www.arxiv.uz

44 Чизмани тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гуруҳларда юқори “суягида” кичик муаммони ифодалайди, пастда эса, ушбу кичик муаммолар мавжудлигини тасдиқловчи далиллар ёзилади Кичик гуруҳларга бирлашадилар, таққослайдилар, ўзларининг чизмларини тўлдирадилар. Умумий чизмага келтирадилар. “ Балиқ скелети” чизмаси Бир қатор муаммоларни тасвирлаш ва уни ечиш имконини беради. Тизимли фикрлаш, тузилмага келтириш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради Иш натижаларининг тақдимоти“ Балиқ скелети” чизмаси www.arxiv.uz07 50 09 21 05 06 0B 07 38 09 0917040B 13 40

45«Балиқ скелети» схемаси орқали «Ижтимоий ҳамкорликка таъсир этувчи омиллар ва уларни тасдиқловчи далилларни кўрсатинг?Ижтимоий ҳамкорликка таъсир этувчи омиллар ва уларни тасдиқловчи далилларни кўрсатинг? Рақобатбор- дошликнинг паст даражаси Товарнинг ишлаб чиқарилиши пасайди Ишлаб чиқаришни пасайиши Товарнинг бошқа худди ўзига ўхшашига нисбатан пастроқ сифатида юқори таннарҳи, товарга кафолат йўқ … www.arxiv.uz

46 Қуйидан юқорига босқичма-босқич бўйсунувчи “Қандай?” диаграммаси Муаммо тўғрисида умумий тасаввурларни олиш имконини берувчи, мантиқий саволлар занжири. Тизимли фикрлаш, тузилмага келтириш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Кичик гуруҳларга бирлашадилар, таққослайдилар, ўзларининг чизмларини тўлдирадилар. Умумий чизмага келтирадилар Диаграммани тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гуруҳларда диаграммани тузадилар Иш натижаларининг тақдимоти“ Қандай?” диаграммаси www.arxiv.uz07 38 09 0917040B 13 07 4D 09 0B 40

47 Қандай қилиб ижтимоий ҳамкорликка таъсир этувчи омилларни аниқлаш мумкин? Кандай? … …Кандай? Кандай? Кандай? Кандай?«Қандай?» иерархик диаграммаси – Муаммони ечишнинг усул ва воситалари (лавҳа) www.arxiv.uz

« Қандай? » диаграммасини қуриш қоидалари 1. Кўпгина ҳолларда муаммони ечишда “ нима қилиш керак ” лиги тўғрисида ўйланиб қолмаслигингиз керак. Асосан муаммо, уни ечишда “ буни қандай қилиш керак? ” , “ қандай ” асосий саволлар юзага келишидан иборат бўлади. “ Қандай ” саволларининг изчил берилиши қуйидагилар имконини беради: муаммони ечиш нафақат бор имкониятларни, балки уларни амалга ошириш йўлларини ҳам тадқиқ қилиш; қуйидан юқорига босқичма-босқич бўйсунадиган ғоялар тузилмасини аниқлайдилар. Диаграмма стратегик даражадаги саволлар билан ишлашни бошлайди. Муаммони ечишнинг пастки даражаси биринчи галдаги ҳаракатларнинг рўйхатига мос келади. 1. Барча ғояларни ўйлаб ўтирмасдан, баҳоламасдан ва таққосламасдан тезликда ёзиш керак; Диаграмма ҳеч қачон тугалланган бўлмайди: унга янги ғояларни киритиш мумкин; Агарда чизмада савол унинг “ шохларида ” бир неча бор қайтарилса, унда у бирор муҳимликни англатади. У муаммони ечишнинг асосийси бўлиши мумкин; Янги ғояларни график кўринишда: дарахт ёки каскад кўринишидами, юқоридан пастгами ёки чапдан ўнгда қайд қилинишини ўзингиз ҳал этасиз; Агарда сиз ўзингизга тўғри саволлар берсангиз ва унинг ривожланиш йўналишини намоён бўлишида ишончни сақласангиз, диаграмма, сиз ҳар қандай муаммони амалий жиҳатдан ечимини топишингизни кафолатлайди www.arxiv.uz

“ НИЛУФАР ГУЛИ” чизмаси - муаммони ечиш воситаси. Ўзида нилуфар гули кўринишини намоён қилади. Унинг асосини тўққизта катта тўрт бурчаклар ташкил этади. Тизимли фикрлаш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради ва фаоллаштиради Чизмани тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гуруҳларда чизма тузадилар: тўрт бурчак марказида аввал асосий муаммони (ғоя, вазифа) ёзадилар. Унинг ечиш ғояларини эса марказий тўрт бурчакнинг атрофида жойлашган саккизта тўрт бурчакларга ёзадилар. Марказий тўрт бурчакнинг атрофида жойлашган саккизта тўрт бурчакларга ёзилган ғояларни, атрофда жойлашган саккизта тўрт бурчакларнинг марказига ёзадилар, яъни гулнинг баргларига олиб чиқадилар. Шундай қилиб, унинг хар бири ўз навбатида яна бир муаммодек кўрилади Чизмани тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гуруҳларда чизма тузадилар: тўрт бурчак марказида аввал асосий муаммони (ғоя, вазифа) ёзадилар. Унинг ечиш ғояларини эса марказий тўрт бурчакнинг атрофида жойлашган саккизта тўрт бурчакларга ёзадилар. Марказий тўрт бурчакнинг атрофида жойлашган саккизта тўрт бурчакларга ёзилган ғояларни, атрофда жойлашган саккизта тўрт бурчакларнинг марказига ёзадилар, яъни гулнинг баргларига олиб чиқадилар. Шундай қилиб, унинг хар бири ўз навбатида яна бир муаммодек кўрилади Чизмани тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гуруҳларда чизма тузадилар: аввал асосий муаммони (ғоя, вазифа) ёзадилар, сўнгра кичик муаммоларни, уларнинг ҳар биридан эса, кичик муаммони батафсил кўриб чиқиш учун “кичик шохчаларни” чиқарадилар. Шунга асосан ҳар бир ғоялар ривожланишини батафсил кузатиш мумкин.Чизмани тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гуруҳларда чизма тузадилар: аввал асосий муаммони (ғоя, вазифа) ёзадилар, сўнгра кичик муаммоларни, уларнинг ҳар биридан эса, кичик муаммони батафсил кўриб чиқиш учун “кичик шохчаларни” чиқарадилар. Шунга асосан ҳар бир ғоялар ривожланишини батафсил кузатиш мумкин. Иш натижаларининг тақдимотиИш натижаларининг тақдимоти www.arxiv.uz

50«Нилуфар гули» чизмаси www.arxiv.uzB Z C D B Z C D A F G H Y F G H Y

51 «Нилуфар» гули чизмасини тузиш қоидалари  Амалий нуқтаи назардан барча ғояларни ихчам деб тасаввур қилинг (битта-иккитаси билан чегараланинг), бу ҳам ақл учун фойдали машқ ҳисобланади.  Сизга катта қоғоз варағи зарур бўлади. Доимо ўзингиз мушоҳадаларингиз натижасини бир варақ қоғозда кўриш фойдали ҳисобланади. Қарама-қарши ҳолда эса сизга бир варақдан бошқасига сакраб юришингизга ва бунда зарурий бирор муҳим нарсани унутишингизга олиб келади. www.arxiv.uz

52Глобал муаммолар ва уларни олдини олиш йўллариДемографик муаммо муаммоЭкологик муаммо . Демографик муаммо“ Нилуфар гули” схема - Муаммони ҳал қилиш учун мужалланган чораларни ишлаб чиқиш (лавҳа) Экологик муаммо www.arxiv.uz

Похожие

Таълим шакллари - таълим бериш технологиясининг таркиби

Таълим методлари

Таълим воситалари – таълим технологиясининг таркибий қисми сифатида

Интерфаол таълим методлари. Ривожлантирувчи таълим технологиялари

Таълим методлари ва воситалари