Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi - Педагогиka - Презентации

Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2091.330078125 KB

Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi Company name

Reja: 1. Bolalar va o’smirlarning ishchanlik qobiliyati, charchash va o’ta charchash haqida tushuncha. 2. Ta’lim-tarbiya psixogigienasi (o’quv yili gigienasi. Dars gigienasi) 3. Bolalar va o’smirlar kun tartibiga qo’yiladigan gigienik talablar. 4. Ta’lim va tarbiya jarayonlarida bolalarning fiziologik, jinsiy, ruhiy xususiyatlarini hisobga olish.

Bu fazalarni ajralishi asosan ish samaradorligi ko’rsatkichlariga asoslanadi. Ulardan har birini davomliligi esa ish qobiliyati darajasining ko’rsatgichi hisoblanadi. Unumdorish davri nechog’li davomli bo’lsa u shuncha yuqori bo’ladi. Aqliy va jismoniy ish qobiliyati bo’ladi. Har bir odam muayyan vaqt mobaynida maqsadga muvofiq biror faoliyat turini ma’lum samaradorlik bilan bajarish qobiliyatiga ega bo’ladi. Odamning ish sharoiti va psixofiziologik imkoniyatiga ko’ra maksimal, optimal va pasaygan ish qobiliyatini farq qilish mumkin.

Aqliy mehnatning birinchi fazasi ishdan oldingi holatidir. Organizmda atrof-muhit sharoiti ostida bajariladigan ish to’g’risida fikrlar, aqliy faoliyat boshlanishdan darak beradi. Ishchanlik qobiliyati o’smirlarning yoshiga ham uzviy bog’liqdir. Keyinchalik organizmning turli-tuman funktsiyalarining asta-sekin qo’shilishi, zarur regulyator mexanizmlarining moslanishi ro’y beradi. Bu faza avvaliga ish qobiliyatining bir qadar ko’tarilishi bilan farq qiladi va «ishga kirishib ketish» holati deyiladi. Ikkinchi fazada ish qobiliyati nisbatan barqaror bo’ladi, u ma’lum vaqt mobaynida muayyan darajada saqlanadi. Keyingi fazada ish qobiliyati pasayadi va ish davom ettirilganda toliqish boshlanadi. Ish kuni mobaynida aqliy ish qobiliyati keng doirada o’zgarib turishi mumkin.

Tashqi omillar orasida atrof-muhit sharoiti, ya’ni havo temperaturasi, tozaligi, namligi, quyosh nuri havo tarkibidagi CO2 miqdorini narmalligi kiradi. Ish qobiliyatiga ta’sir etadigan ichki omillardan motivizatsiyaga (sabab)ga, ya’ni ish qanday maqsadda va qanday qiziqish bilan bajarilishiga alohida ahamiyat beriladi. Yuksak ish qobiliyatiga hoxish bo’lganda kuzatiladi. Shuningdek ishlayotgan odamning xissiy kayfiyatiga ta’sir qiladi.

Musbat motivizatsiya uzoq vaqt mobaynida ish qobiliyatini yaxshi saqlab turadi. Manfiy motivizatsiyani ish qobiliyati juda past, binobarin ish natijasining ko’rsatkichlari ham yomon bo’ladi. Organizmni barcha fiziologik jarayonlar yagona sutkalik bir kecha- kunduzlik ritmga bo’ysunadi. Sutka mobaynida organizm bir xil xolatda bo’lmaydi: sutkani ayrim davrlarini uning aktivligini va ish qobiliyatini yuqori, boshqa davrlari past bo’ladi. Bunga ta’sir qiladigan asosiy omillar kun bilan tunning almashinuvi, temperatura, havo namligi atmosfera bosimining sutka davomida o’zgarishi, shuningdek kundalik rejim, ishning turi, vaqti va boshqalar kiradi.

Yuqori sinf o’quvchilarini ko’p hollarda ikkinchi va uchinchi darslarda ish qobiliyati eng yuqori darajaga yetadi, to’rtinchi darsda pasaya boradi va taxminan birinchi darsdagi darsdayoq toliqish birmuncha ifodalangan bo’ladi. Aqliy mehnat va jismoniy mehnat deb taqsimlashda o’zi ma’lum darajada shartdir, Harakat aktivligi yetarli bo’lmagani holda uzoq vaqtgacha aqliy mehnat bilan shug’ullanish natijasida organizmda yurak-tomir va nafas olish sistemalari buzilishi, gormonal faoliyatining zaiflashishi kuzatiladi. Bezovta harakatlar paydo bo’ladi. Diqqat-e’tibor pasayadi, ish samaradorligi va aniqligi aqliy faoliyat sur’ati pasayib ketadi, xatolar ko’payadi. Bu toliqish holati deyiladi. Diqqatni bir narsaga yo’naltirish, uni boshqa narsaga qaratish qiyinlashib qoladi, idrok etish va axborotni analiz qilish tezligi pasayadi, eslab qolish qobiliyati yomonlashadi.

Qattiq charchash umumiy va kasbga bog’liq kasalliklar avj olishini keltirib chiqaradigan sabablardan biri hisoblanadi. O’quvchilarda nevroz shakllanishida o’qish va dam olishni yaxshi uyushtirmaslikdan tashqari, bolada qattiq charchashga moyilligi; hissiy beqarorligi, oiladagi yoki o’qishdagi salbiy sharoit tufayli o’z his-hayajonlarini yaxshi nazorat qila bilmasligi, masalan, o’quvchi oldiga bajarib bo’lmaydigan vazifalar qo’yilishi ta’sir qiladi. O’quvchi xatti-harakatlariga tashqaridan salbiy baho berish uni ma’naviy tomondan o’zgartiradi. Aqliy toliqishning oldini olish uchun o’qish va dam olishda gigiena talablariga mos keladigan to’g’ri rejim tavsiya qilinadi.

Gigiena talabiga asosan tuzilgan kun tartibi bolalar va o’smirlar organizmida sog’lom bo’lishiga ularni ish qobiliyatining yuqori darajada taraqqiy qilishiga va nihoyat o’zlashtirishning yaxshilanishiga imkon beradi. Aksincha, kun tartibini noto’g’ri tashkil qilish yoki unga mutloq rioya qilmaslik organizmni tez charchab qolishiga uni sog’ligining zaiflashib qolishiga va o’zlashtirishning pasayishiga sabab bo’ladi. O’quv rejimini rejalashtirishda o’quvchini yoshini hisobga olish lozim, chunki o’quv vazifalarini uyquda va ochiq havoda bo’lishning davomiyligi shunga bog’liq.

To’g’ri tuzilgan kun tartibi har bir ishni ma’lum vaqtda bajarish, ma’lum vaqtda ovqatlanish va dam olishni ta’minlaydi. Bunday rejimni bajarish, bir tomondan yoshlarga tarbiyaviy ta’sir ko’rsatadi, ya’ni o’quvchi har bir mashg’ulotni, dam olish yoki ovqatlanishni ma’lum belgilangan vaqtlarda bajarishga odatlanadi.

Ta’lim-tarbiya jarayonida bolalarda jismoniy chiniqqanligini, ruhiy holatlarini hisobga olgan holda mashg’ulotlar olib boriladi. Bolalarda jismoniy rivojlanishning baholaganda antropometrik, fiziologik ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Antropometrik ko’rsatkich – bolalar va o’smirlar organizmida jismoniy rivojlanishni baholovchi bo’y uzunligi, tana vaznini, ko’krak qafasning aylanasi kabi asosiy o’lchamlarga aytiladi. Fiziotermik ko’rsatkichlar – o’pkada tiriklik sig’imi, qo’l va bel muskullarda kuchini aniqlash.

Adabiyotlar: 1. Sodiqov K.S. O`quvchilar fiziologiyasi va gigiyenasi T, O`qituvchi 1992 y. 2. Sharipova D.D., Vohidova R.T. O`qituvchilar toliqishining oldini olish. T.Mеditsina 1986 yil. 3. Qodirov U. “Odam fiziologiyasi” T. 1996 yil. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Mehnat ta’lim gigienasi

Temuriylar davrida ta’lim-tarbiya

Turkistonda ta’lim-tarbiya rivoji

Inklyuziv ta’lim va tarbiya

Alisher Navoiy ta’lim tarbiya haqida