Ta’lim jarayoning umumlashgan pedagogik texnologiyalari - Педагогиka - Презентации

Ta’lim jarayoning umumlashgan pedagogik texnologiyalari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

811.169921875 KB

Mavzu: Ta’lim jarayoning umumlashgan pedagogik texnologiyalari

REJA: 1. O'qitishning umumlashgan texnologiyalari to'g'risida tushuncha. 2. O'qitishning ko'rgazmali texnologiyasi. 3. Muammoli ta'lim texnologiyasi. 4. Dasturlashgan va differensiallashgan ta'lim texnologiyalari.

Fan va texnikaning jadal rivoji, ta'lim tizimining tubdan islohoti kasbiy tayyorgarlikka bo'lgan e'tiborni yanada kuchaytirishni taqozo qilmoqda. Ko'rgazmali - tushuntiruvchi, muammoli dasturida ta'lim va tarbiya jarayonida mustaqil va erkin fikrlaydigan shaxs tarbiyasiga e'tiborni qaratish ta'kidlangan Pedagogik texnologiya ,pedagogika fanlari doktori N.Azizxo’jayevaning ta’rifi bilan aytganda, pedagogik faoliyatni bosqichma-boshqich amalga oshirib , ta’lim va shaxsning barkamol bo’lishi, taraqqiy etishiga qaratilgan maqsadga erishishning tizimli loyihasidir.

O'qitishning ko'rgazmali texnologiyasi. Ma’lumki , o’quv ma’lumotlari o’qituvchi-o’quvchi hamkorligida qo’lga kiritiladi. Har ikkala umumlashtirish, mustahkamlash , amalda qo’llash kabi psixologik jarayonlaeda amalga osgadi. Ko’rgazmali-izohli ta’lim texnologiyasi - bu ko’rgazmalardan foydalanib ma’lumotlarni izohlashga yo’naltirilgan o’qitish texnologiyasidir. Insonning borliqni idrok etishida sezgi organlarining o'rni beqiyosdir. Biz ko'rib, eshitib, tanib, hidlab predmetlarni anglaymiz, ajrata olamiz. Insonning shu xususiyati hisobga olingan holda ta'lim jarayonida ko'rgazmali texnologiya qo'llaniladi. Bu texnologiya o'quvchi o'rganayotgan narsa va hodisalarni hissiy idrok qilishiga, ularni kuzatib mushohada qilishga undaydi.

Bugungi kunda ta'lim jarayoniga an'anaviy ko'rgazma vositalari bo'lgan : a) buyum, narsa, hodisa va voqealarning tasvirini ifodalovchi materiallar - rasm, surat, fotosurat , kinofilm va hokazolar. b) buyum, narsa, hodisa va voqelarning biror shartli belgisi orqali ifodalangan simvolik va sxematik tasviriy materiallar - jug'rofiya va tarixiy kartalar, chizmalar, jadvallar, diagramma va hokazolar. Ko'rgazmali vositalardan foydalanishdan oldin talabalarga vositani qo'llash maqsadi qisqacha tushuntirilib, material bayoni paytida namoyish etiladi. Ko'rgazmali vosita o'qituvchi tomonidan namoyish etiladi. Agar ko'rgazmali materiallar yetarli bo'lsa talabalarga tarqatish ham mumkin.

Ko’rgazmali -izohli ta’lim texnologiyasining qiyosiy tavsifi. An’anaviy o’qitishga asoslangan ko’rgazmali -izohli ta’lim. O’qituvchi yangi bilimlarni bayon qiladi, o’quvchi uni idrok qiladi. O’qituvchi tushuntiradi, o’quvchi fahmlab tushunganini namoyon qiladi. O’qituvchi bilimlarni umulashtiradi, savollar beradi, amaliy ishlarni bajarish tavsiyalarini tekshiradi, o’quvchi o’zlashtirganlarni umumlashtiradi, ko’rsatma asosida mashq , amaliy ishlarni bajaradi. NATIJA O’quvchilar bilim, ko’nikma ,malaka darajasi o’rtacha mustaqil fikrlash, tashabbuskorlik rivojlanmaydi. Yangi pedagogic texnologiyali ko’rgazmali - tushuntiruvchi ta’lim . Oldindan olingan topshiriq asosida ko’rgazmada namoyish etilgan hodisani mustaqil o’rganadilar, aytib beradilar. Tayanch, atama, ko’rgazma namoyishlari orqali topshiriqni o’qituvchi eslatadi,o’quvchi mustaqil idrok qilib tahlil va xulosa chiqaradi. O’qu vchilar o’qituvchidan topshiriq asosida bir -birini o’qitishga intiladi. Mustaqil fikrlash tashabbuskorlik , ijodiy qoboliyat rivojlanadi. Insonparvarlik hamkorlik, ozaro hurmat shakllanadi .

Muammoli ta'lim texnologiyasi. Muammoli ta’lim texnologiyalari o’quvchi faoliyatini faollashtirish va jadallashtirishga asoslangan. Muammoli ta’lim texnologiyasining asosi - insonning fikrlashi muammoli vaziyatni hal etishdan boshlanishi hamda uning muammolarni aniqlash, tadqiq etish va yechish qobiliyatiga ega ekanligidan kelib chiqadi. Muammoli ta’lim o’quvchilarning ijodiy tafakkuri va ijodiy qobiliyatlarini o’stirishda jiddiy ahamiyatga ega. Muammoli ta’limning bosh maqsadi O’quvchilarning o`rganilayotgan mavzuga doir muammolarni to’liq tushunib yetishiga erishish va ularni hal eta olishga o’rgatishdan iborat. Muammoli ta’limni amaliyotda qo’llashda asosiy masalalardan biri o’rganilayotgan mavzu bilan bog’liq muammoli vaziyat yaratishdan iborat. Turli o’quv fanlari bo’yicha o’qituvchilar darslar jarayonida muammoli vaziyatlar hosil qilishni va ularni yechish usullarini oldindan ko’zda tutishlari kerak.

Muammoli vaziyat yaratish usullari:Muammoli vaziyat yaratish usullari: - o’qituvchi o’quvchilarga dars mavzusi bilan bog’liq ziddiyatli holatni tushuntiradi va uni yechish yo’lini topishni taklif qiladi; - bir masalaga doir t urli nuqtai -nazarlarni bayon qiladi; - hal etish uchun yetarli bo’lmagan yoki ortiqcha ma’lumotlar bo’lgan yoki savolning qo’yilishi noto’g’ri bo’lgan masalalarni yechishni taklif etadi va boshqalar. Muammoli vaziyatni hal etish darajalari: -o’qituvchi muammoni qo’yadi va o’zi yechadi; -o’qituvchi muammoni qo’yadi va uning yechimini o’quvchilar bilan birgalikda topadi; -o’quvchilarning o’zlari muammoni qo’yadilar va uning yechimini topadilar.

O'quvchilar fanning turli sohalaridan iloji boricha kengroq ma'lumotlarni o'zlashtirishi bilan birga ularda mustaqillik, hayotga ijodiy munosabat malakalarini tarkib toptirishi kerak. Ana shu maqsadda o'qitishni o'quvchilarning u yoki bu shakldagi ta'limiy faoliyati tadqiqotni eslatadigan, o'quvchilar uchun “kashfiyotlar” bilan tugaydigan, ya'ni mustaqil holda xulosa chiqaradigan va qandaydir amaliy vazifani hal qiladigan metodlarga asoslanish taklif etiladi. Juda ko'p didaktlar, o'qituvchilar va metodistlar (Babanskiy, Lerner, Matyushkin, Maxmutov, Pishkalo, Okon ь, Fleminch, Markov, Sani va boshqalar) muammoli ta'lim masalalari bo'yicha tadqiqot ishlarini amalga oshirdilar. Muammoli ta'lim metodlari orasida quyidagi beshtasi asosiy metodlar sifatida farqlanadi.

Tadqiqot metodi. Bu metod, birinchidan, bilimlarni ijodiy qo'llanishini ta'minlashga, ikkinchidan, ilmiy bilish metodlarini izlash jarayonida mazkur metodlarni va ularning qo'llanishini o'zlashtirishga qaratiladi. Uchinchidan, ijodkorlik faoliyati xislatlarini shakllantiradi, to'rtinchidan, ana shunday faoliyatga qiziqish hamda ehtiyojni tarkib toptirishning sharti hisoblanadi. Ana shu xususiyatlarni nazarda tutib metodni o'quvchilarning o'zlari uchun yangi muammoni hal qilish bo'yicha ijodkorlik faoliyatini tashkil etish yo'li sifatida ta'riflash kerak. O'quvchilar o'zlari uchun yangi sanalgan muammolarni hal qiladilar. Tadqiqot metodida topshiriqlarning shakli har xil, masalan, sinfda va uyda tez bajariladigan topshiriqlar, dars jarayonini taqozo etadigan ishlar, ma'lum, lekin cheklangan muddatga mo'ljallangan uy vazifalaridan iborat bo'lishi mumkin .

Tadqiqot metodining bosqichlari: 1. Faktlar va hodisalarni kuzatish hamda o'rganish. 2. Tadqiqotga doir tushunarsiz hodisalarni oydinlashtirish. 3. Gipotezani olg'a surish. 4. Tadqiqotning rejasini tuzish. 5. Rejani amalga oshirish. 6. Yechimni tuzish. 7. Yechimni tekshirish. 8. Amaliy xulosalar. Tadqiqot metodida ham og'zaki va matbuot so'zlari, ko'rsatmali vositalar, amaliy ishlar, yozma va grafik ishlar, laboratoriya ishi va boshqalardan foydalaniladi.

O'quvchilarni asta - sekin muammolarni mustaqil hal qilishga yaqinlashtirish uchun ularga avvalo yechimning ayrim bosqichlarini bajarishni o'rgatish, ularda asta - sekin ko'nikma hosil qilish zarur. Tadqiqot metodining birinchi variantida o'quvchilarga ko'rsatilgan rasmga va so'zlab berilgan mazmunga savollar tuzishni tavsiya etish orqali muammolarni ko'ra olish, aytilgan faktlardan xulosa chiqarish o'rgatiladi. Mazkur metodning boshqa bir varianti murakkab masalani tushunilishi oson va har qaysisi asosiy masalani yechishga yaqinlashishni yengillashtiradigan kichik masalalarga ajratishdan iboratdir. O'zaro bog'liq savollardan tashkil topadigan evristik suhbatni tuzish tadqiqot metodining uchinchi varianti bo'lib, mazkur savollarning har biri muammoni hal qilish yo'lidagi qadam hisoblanadi va ko'plari o'quvchilardan faqat o'z bilimlaridan foydalanishni emas, balki izlanishlarni amalga oshirishni ham talab qiladi.

Ishlab chiqarish ta'limi darslarida ayrim murakkab ishlarni bajarishning texnologiyasi jarayonini belgilashda, brakning sababini tahlil qilishda, ayrim apparatlar, mashinalar, elektr va radio sxemalari ishidagi kamchiliklarning sabablarini aniqlashda va hokazolarda muammoli vaziyatni vujudga keltirish maqsadga muvofiqdir. Ishlab chiqarish ta'limi darslarida materialni muammoli vaziyatni vujudga keltirish yo'li bilan o'rganish masterdan odatdagi tayyorgarlikdan tashqari yana qo'shimcha ravishda katta va murakkab ishlarni bajarishni ham talab qiladi. Birinchidan, ishchi yuqorida aytib o'tilgan talablarni hisobga olib, o'quv - ishlab chiqarish materialini to'g'ri tanlashi kerak; ikkinchidan, u izlanish xarakterida bo'lgan topshiriqning mazmunini va uni bajarishning tashkiliy formalarini o'ylab ko'rishi lozim; uchinchidan, ta'limda muammoni vujudga keltiradigan masalalar mazmunini va ularni ifodalash xarakterini belgilab olishi zarur.

Bilim hosil qilish va malakalar tarkib toptirish jarayonini dasturlashtirishda o'quv materialini uqib olish uchun o'quvchining qanday aqliy va jismoniy ishlar qilishi lozimligini belgilab olish nazarda tutiladi. Buni ishlab chiqarish ta'limiga tadbiq etish - mehnat usullari, operatsiya va jarayonlar, mashqlarni bajarish metodikasi talablariga rioya qilingan holda tanlangan va bajariladigan jarayonlar, shuningdek, o'z oldiga qo'yilgan savollarga javob topish, javoblarni ta'riflab berish uchun o'quvchi bajaradigan taqqoslash, analiz, turli hisoblash - o'lchash singari bilim olish bilan bog'liq bo'lgan xarakatlar yuqorida aytib o'tilgan aqliy va jismoniy harakatlar jumlasiga kiradi.

Agar nazariy ta'limni dasturlashtirish paytida bosma qo'llanmalar va eng oddiy mexanik elektron mashinalari yordamida o'quv materialining har bir elementini o'rganish va uni uqib olish ustidan nazorat o'rnatishga, ya'ni bu ishlarni o'qituvchining bevosita ishtirokisiz amalga oshirishga erishilsa, ishlab chiqarish ta'limini, ayniqsa xarakat hamda hunar malakalarini tarkib toptirish jarayonlarini dasturlashtirishda quruq so'zlardan iborat matnning o'zi va grafik usulda tayyorlangan eng oddiy ko'rgazma vositalarining yolg'iz o'zi kamlik qiladi.

O'quv ustasi aslida ishlab chiqarish ta'limi yuzasidan dasturlashtirilgan o'quv qo'llanmasi hisoblangan o'quv kartalari - topshiriqlari yordamida beriladigan muqaddima tarzidagi yo'l - yo'riqni zarur bo'lib qolgan hollarda maxsus asboblar va trenajyorlardan foydalangan holda an'anaviy metodlar bilan olib boradi. «Qadam-baqadam» nazorat qilib, topshiriq qanday bajarilayotganligini tekshirib boradi. Ba'zi hollarda o'quvchilarning bir - birlarini nazorat qilish metodidan ham foydalanish mumkin. Pedagogikada EHMdan foydalanilgan holda ta'lim berish. Yuqorida qayd qilinganidek, ta'lim berish texnologiyasi- ta'lim berish faoliyatida qo'llaniladigan vositalar tizimi hamda tizimning ishlash usulidir.

Ta'lim berish texnologiyasi - zarur bo'g'in bo'lib, amaliy fanlar va ta'lim berish jarayonida ijodiy ko'nikmalarni o'zaro bog'lash uchun xizmat qiladi. Bunday o'ziga xos muammolarni (kompyuterning o'quv jarayonidagi o'rni va vazifasi, o'qituvchining ish sharoitidagi ahamiyatidan tortib, o'quv jarayonini kompьyuter yordamida boshqarishning o'ziga xos xususiyatlari , talabalarning EHM bilan muloqotni yo'lga qo'yish, ta'lim berishni ndividuallashtirish …muammolarini) yechishga to'g'ri keladi. ATT - avtomatlashgan ta'lim tizimi - o'quv-metodik, axborotli, matematik va pedagogik ta'minotning hisoblash texnikasi vositalari negizidagi o'zaro bog'liq tizimlardir. ATT EHM yordamida o'quv axborotlarini qabul qilish uchun qulay shaklda taqdim etish funktsiyalarini, o'quv faoliyatini turli metodlarini qo'llagan holda individual tarzda boshqarishni, bilimlarni nazorat qilishni, o'quv jarayoniga oid ma'lumotlarni to'plash va statistik ishlov berishni amalga oshirish mo'ljallangan.

O’quv jarayonini differensiallash har bir o’quvchining imkoniyatini yo’naltirgan ta’lim hisoblanib “o’qish hamma uchun qiziq ”qoidasiga asoslanadi. O’quvchi shaxsining mustaqillik, tashabbuskorlik, javobgarlikni xis etish, tanqidiy fikrlash kabi sifatlar bilan bog’lik funktsiyalari ta`limning shaxsga yunaltirilgan tizimi vositasida amalga oshiriladi. Bunda o’quvchi ta`lim tizimiga moslashtirilmay, aksincha,ta`lim tizimi turli shaxsga xos barcha xususiyatlari (erkinlikka intiluvchanlik, mustaqillik, shaxsiy fikrlarning mutloq o’ziga xos tizimga ega bo’lishi, o’z-o’zini tastiqlash extiyojining mavjudligi va boshqalar)ni xisobga olgan xolda, o’quvchiga uning uziga xosligi (individualligi)ni rivojlantirish imkonini berish, uning o’z-o’zini rivojlantirishi, namoyon etishi uchun sharoit yaratish lozim.

E’tiboringiz uchun raxmat!

Похожие

Ta’lim texnologiyalari

Dasturlashtirilgan ta’lim texnologiyalari

Muammoli ta’lim texnologiyalari 3

Tabaqalashtirilgan o’qitish ta’lim texnologiyalari

Muammoli ta’lim texnologiyalari 2