Sinfdan tashqari mashg’ulotlarda ertaklarni o’rgatish metodikasi - Педагогиka - Презентации

Sinfdan tashqari mashg’ulotlarda ertaklarni o’rgatish metodikasi

Загружено в:

27.08.2024

Скачано:

0

Размер:

82.314453125 KB

Sinfdan tashqari mashg’ulotlarda ertaklarni o’rgatish metodikasi Reja:  Ertak janri haqida ma’lumot.  Ertak o’qitish metodikasi.  Ertaklarni o`rgatishda Sinkveyn, krossvord va o`yin texnologiyalaridan foydalanish  “ Ur to`qmoq” ertagini sahnalashtirilgan ko`rinish

Ertak janri haqida ma’lumot  Xalq og’zaki ijodidagi eng boy va rang- barang janrlardan biri ertakdir .  ERTAK – hayot haqiqatiga asoslangan, hayolot va fantastika xususiyatlari bilan yo’g’rilgan, odamlarga ibrat-o’git beruvchi og’zaki hikoyalar hisoblanadi. O’zbeklar o’rtasida ertaklar varsoq, cho’pchak, masal kabi atamalar bilan yuritiladi.

Ertaklarning o’ziga xos janr xususiyatlari quyidagilar:  1.Og’zaki hikoyaga asoslangan qiziqarli syujetga ega bo’lishi;  2.Voqealarning ongli tarzda hayoliy uydirmalar orqali aks ettirilishi;  3.Estetik vazifaning yetakchilik qilishi;  4.O’ziga xos badiiy shakily qolip hamda tilga ega bo’lishi (ertaklar bir bor ekan, bir yo’q ekan… kabi maxsus boshlamalar bilan boshlanib, murod maqsadiga yetibdi, birga turib, birga yashabdilar, soqoli ko’ksiga yetibdi kabi maxsus tugallanmalar bilan yakunlanadi.)

 Xalq ertaklari mazmunan 3 guruhga bo’linadi:  1.Hayvonlar haqidagi hamda majoziy ertaklar (Susambil)  2.Sehrli – fantastik ertaklar (Guliqahqah ),  3.Hayotiy-maishiy ertaklar (Malikai Husnobod)  Ertaklarni yozib olish va nashr qildirish, asosan XIX asr oxiri va XX asr boshlaridan boshlandi.

 Boshlang’ich sinflarda badiiy asar turlaridan hikoya, she’r, ertak, masal, maqol va topishmoqlar amaliy ravishda o’rganiladi. Bulardan tashqari, ilmiy- ommabop maqolalar ham o’qitiladi. Turli janrdagi badiiy asarlar qurilishi, stilistik priyomlari jihatidan o’ziga xos hususiyatlarga ega bo’lib, o’quvchilarga ta’siri ham har xil bo’ladi. Shunga ko’ra, turli janrdagi badiiy asarlarni o’qishda o’qituvchi unga mos metodlar tanlashi talab etiladi.

Ertak o’qitish metodikasi  Ertak xalq og’zaki ijodida eng keng tarqalgan janr bo’lib, ularda kishilar hayotida uchraydigan oddiy hodisalar va fantastik sarguzashtlar hikoya qilinadi. Ertaklarning ko’pida real hayot tasviri fantastik elementlar bilan qo’shilib ketadi.

 Maktabgacha ta’lim va kichik maktab yoshidagi bolalarga tavsiya etiladigan ertaklar hajm jihatidan kichkina, mazmuni sodda bo’lishidan tashqari, rasm va bo’yoqlar bilan boy bo’lishi shart.  Bu ikki guruhga kiruvchi ertaklar vositasida tabiat, ona-Vatan, hayvonot olamiga g’amxo’rlik qilish, to’g’ri so’zli, odobli bo’lish, kattalarni hurmat qilish, kichiklarni e’zozlash kichkintoylarning ong-tushunchalariga yetkaziladi.

Boshlang’ich sinf o’quvchilari ertak bilan amaliy tanishtiriladi  Ertakning o’tkir maroqli syujeti, voqea rivojidagi favqulotda, ajoyib vaziyat bolalarni maftun qiladi; undagi mard, kuchli, topqir, dovyurak, chaqqon qahramonlar, ertakning g’oyaviy yo’nalishi, undagi ezgu kuchning – yaxshilikning doimo g’alaba qilishi bolalarni o’ziga tortadi.  Ertakda qabul qilingan hikoya qilish formasi, bir xil so’z va iboralarning qayta-qayta takrorlanib turishi, oxangdorligi, tilining ta’sirchanligi, ifodali vositalarining jonliligi bolalar uchun juda qiziqarlidir. Ertakda qatnashuvchilar ko’pincha rahmdil, saxiy, adolatli hamda ularning aksi bo’lgan yovuz, baxil, ochko’z obrazlarga bo’linadi.

 Ertakning pedagogik qimmati shundan iboratki, bolalar unda to’g’rilik, halollik g’alaba qilganidan, kishilar qiyinchilikdan qutulganidan, ya’ni yaxshilik, ezgulik ro’yobga chiqqanidan va yomonlik, yozuvlik mahkumlikka uchraganidan quvonadilar. Ular hayotda ham doim shunday bo’lishini istaydilar.  Ertak bolalarda personajlarning hatti-harakatini muhokama qilib baholash ko’nikmasini o’stiradi. O’quvchilar ertakni tahlil qilish jarayonida kishilardagi qanday sifatlar sizga yoqadi? Nima uchun? ...nima uchun jazolanadi yoki rag’batlantiriladi? Nima uchun ertakdagi ba’zi qahramonlarga hatto tabiat kuchlari ham yordam beradi, ba’zilaridan esa, aksincha, yuz o’giradi? kabi savollarga javob berish uchun o’ylaydilar, ertak qahramonlarining hatti-harakatini muhokama qilib, uni baholashga o’rganadilar.

 Masalan, “Ur to’qmoq” ertagidagi asosiy fikr yaxshilikka- yaxshilik qaytishi, yovuzlik qoralanishini ifodalashdan iborat bo’lsa, “Donishmand” ertagida ahillikka undashdan iborat.  Ertakda xalq o’z hayotini o’zi hikoya qiladi, shuning uchun o’quvchilar ertakni o’qish bilan ma’lum davrdagi xalq hayotini, o’ylari va orzu-istaklarini bilib oladilar.  Ertak o’quvilar nutqini o’stirishda ham katta ahamiyatga ega. Ertak matni bog’lanishli nutqni o’stirish uchun zarur material beradi. Kichik yoshdagi o’quvchilar ertakni juda qiziqib, obrazli ifodalarni va tasviriy vositalarni, shuningdek, ertakning o’ziga xos sintaktik qurilishini, gap tuzilishini saqlagan holda jonli aytib beradilar.

 Ertak ustida ishlashda bolalarni ertakni o’qishgagina emas, balki uni aytib berishga o’rgatish ham muhimdir. Ertak aytish og’zaki nutqni o’stiradi, bolalar nutqini yangi so’z va iboralar bilan boyitadi, ona tiliga muhabbatni tarbiyalaydi.  1-sinfdayoq ertak tilidan erkin foydalanishga o’rgatish uchun ertak bilan birinchi tanishtirishda uni o’qituvchi aytib berishi mumkin.

Ertakni izohli o’qitish darsining qurilishi quyidagicha bo’lishi mumkin:  1) o’quvchilarni ertakni idrok etishga tayyorlash;  2) o’qituvchining ertakni ifodali o’qishi, yod aytib berishi;  3) ertakni o’quvchilar qanchalik idrok etganliklarini aniqlash maqsadida qisqacha suhbat o’tkazish;  4) ertakni qismlarga bo’lib o’qish va tahlil qilish, undan ayrim tasviriy vositalar, sinonim so’zlarni topish, ayrim so’zlar ma’nosini tushuntirish;

 5) ertakni aytib berishga tayyorlanish (ichda o’qish);  6) ertakni aytish;  7) umumlashtiruvchi suhbat (ertak g’oyasini ochish);  8) ma’lum vazifa bilan ertakni qayta o’qish;  9) vazifani tekshirish va yakunlash; (Nima uchun ertakni qiziqib o’qidik?)  10) uyda boshqalarni ham qiziqtiradigan qilib ertakni o’qib (yoki aytib) berishga tayyorlanish.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Sinfdan tashqari o’qish usullari

Sinfdan tashqari o'qitish metodlari

Sinfdan tashqari o’qish bosqichlari

So’z turkumlarini o’rgatish metodikasi

Sinfdan tashqari o’qishning maqsad va vazifalari