Pedagogik texnologiyalarning ilmiy asoslari - Педагогиka - Презентации

Pedagogik texnologiyalarning ilmiy asoslari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3094 KB

Pedagogik texnologiyalarning ilmiy asoslari Reja: 1. Pedagogik texnologiyalarning ilmiy nazariy asoslari . 2. Pedagogik texnologiyalar m o hiyati. 3. Pedagogik texnologiyaning asosiy aspekti. 4. Таълим технологияси турлари.

Т ayanch tushunchalar  Pedagogik texnologiyaga ta`riflar ;  Rejalashtirish;  Loyihalash ;  Ped.texnologiya aspektlari ;  Ped.texnologiya darajalari ;  P Т tuzilmasi ;  P Т mezonlari ;  P Т turlari ;  Shaxsga yo`naltirilgan ТТ;  Muammoli ТТ;  Tanqidiy fikrlash ;  O`qitishning tabaqalashtirilgan texnologiyasi ;  Pedagogik o`yin texnologiyasi

Pedagogik te x nologiya kontsepsiyasining rivojlanish tari x i  «Pedagogik teхnika» - ta’limni aniq va samarali tashkil etishga qaratilgan usul va vositalar yig`indisi (30- yillar).  1961 yil AQSH – “Pedagogik te x nologiya”  1964 yil Angliya – “Pedagogik texnologiya va dasturli ta’lim”  1965 yil Yaponiya – ”Pedagogik texnologiya” jurnallari chop etila boshlandi

Психик самарасига к ў ра педагогик технология н инг турлари ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ Б И Л И М К Ў Н И К М А М А Л А К А МУНОСАБАТЛАР АМАЛЛАРНИНГ ТАКОМИЛЛАШУВИ ТАРБИЯ ТЕХНОЛО Г ИЯСИ РИВОЖЛАНИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Pedagogik texnologiya – amaliyotga joriy etiladigan muayan pedagogik tizim loyihasi ” (V.P. Bespalko).

BoshqaruvO`qituvch i O`quvchil ar NatijaMuvofiqlik Vositalar Metodlar, shakllarTa’lim mazmuni Pedagogik tizim modeli Maqsad T e x n o l o g I y a

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Pedagogik texnologiya – rejalashtirilgan o’qitish natijalariga erishish jarayoni tavsifi ” (I.P. Volkov).

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Texnologiya – ishlov berish, holatni o’zgartirish san’ati, mahorati, malakasi va metodlar yig’indisi” (V.M. Shepel).

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Pedagogik texnologiya – talaba va o’qituvchining ularga zarur sharoit yaratish orqali o’quv jarayonini loyihalashtirish, tashkil etish hamda o’tkazish bo’yicha ular pedagogik faoliyatining har tomonlama o’ylangan modelidir”. (V.M.Mana x ov).

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Pedagogik texnologiya – bu ta’lim shakllarini jadallashtirish vazifasini ko’zlagan o’qitish va bilimlarni o’zlashtirishning barcha jarayonlarini tehnika va inson omillarida va ularning birgalikdagi harakatlari vositasida yaratish, tatbiq etish va belgilashning izchil metodidir” (YUNESKO).

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Pedagogik texnologiya – pedagogik maqsadlarga erishishda foydalaniladigan shaxsiy imkoniyatlar, jihozlar va metodologik vositalarda amalda bo’lishning tizimli yig’indisi va tartibini bildiradi ” (M.V.Klarin).

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar “ Pedagogik texnologiya – o’zida turli mualliflar (manbalar)ning barcha ta’riflari mazmunini qamrab olgan mazmuniy umumlashma hisoblanadi ” . (G.K. Selevko).

Bu tadqiqotlarni tahlil qilgan holda ushbu ta’rifni berish mumkin:  Pedagogik texnologiya ta’lim maqsadlariga erishish va shaxsning rivojlanishiga qaratilgan pedagogik faoliyatni muttasil ravishda rivojlantirish tizimi loyihasidir.

Pedagogik texnologiyaga berilgan ta’riflar Bu ta’riflar tahlilidan pedagogik texnologiya natijani qo’lga kiritish uchun ta’lim doirasida zarur bo’lgan vositalar tizimini rejalashtirish va tatbiq etish degan xulosaga kelish mumkin.

 Loyihalash metodologik funktsiya bajaradi. U talabaning psixik rivojlanish qonuniyatlari, o’quv jarayonining rivojlanish x ususiyatlari va pedagogik boshqaruv usullarining tadqiqot vositasi sifatida maydonga chiqadi.

 Ilmiy adabiyotlarda pedagogik texnologiya ning uch aspekti to’g’risida fikr yuritiladi: ilmiy, tavsifiy, amaliy.

 Ilmiy aspektda o’qitishning maqsadi, mazmuni va metodlari ilmiy asoslanadi, pedagogik jarayon loyihalashtiriladi.  Tavsifiy aspekt da rejalashtirilgan o’qitish natijalariga erishishning maqsadi, mazmuni, metodlari va vositalarining ishtiroki asosida algoritm jarayoni ishlab chiqiladi.  Amaliy aspektda pedagogik texnologiya jarayoni amalga oshiriladi.

Ta’lim amaliyotiga nisbatan pedagogik texnologiyaning uch sathi belgilanadi:  Umumpedagogik texnologiya yahlit ta’lim jarayonni ifoda qiladi.  Xususiy metodik texnologiya bir fan doirasidagi o’quv -tarbiya jarayonini amalga oshirish metodlari va vositalaridan iborat bo’ladi.  Lokal (modul) texnologiya o’quv tarbiya jarayonining mahsus bo’limlariga texnologiyani tatbiq qilishni ifoda qiladi. Bu texnologiya hususiy didaktik va tarbiyaviy vazifalarni hal qilishga qaratiladi.

Pedagogik texnologiyaning tuzilmasi.  Har bir pedagogik texnologiya muayyan ilmiy konsepsiyaga asoslanadi.  Pedagogik texnologiyaning ilmiy konsepsiyasi ta’lim maqsadlariga erishishning falsafiy, psixologik, ijtimoiy-pedagogik va didaktik asoslashlarni qamrab oladi.

Pedagogik texnologiyaning tuzilmasi.  Ta’lim jarayoni mazmuni ta’lim jarayonining umumiy va aniq maqsadlari, o’quv materiali mazmunidan iborat bo’ladi.

Pedagogik texnologiyaning tuzilmasi.  Texnologik jarayon o’quv jarayonini tashkil etish, o’qituvchi faoliyati, talaba faoliyati, o’quv jarayonini boshqarish usullari, o’quv jarayoni diagnostikasini qamrab oladi.

pedagogik texnologiyalarni qanoatlantiradigan mezonlar .  Izchillik pedagogik texnologiyaning mezoni sifatida jarayonning mantiqiyligi, pedagogik texnologiyaning barcha qismlarining o’zaro bog’likligi, yahlitligani o’z ichiga oladi.  Pedagogik texnologiyaning mezonlaridan biri boshqaruv ga asoslanganligidir. U o’quv jarayoni diagnostikasi, uni rejalashtirish va amalga oshirishni loyihalash, undagi o’qitish metodlari va vositalari bilan o’zgartirib turishdan iborat bo’ladi.

pedagogik texnologiyalarni qanoatlantiradigan mezonlar  Pedagogik texnologiyaning samaradorlik mezoni ta’lim jarayonining konkret sharoitlarida olinadigan yuksak natijalarni ko’zda tutadi.  Qayta tiklash pedagogik texnologiyalar mezonlaridan biridir. Unda pedagogik texnologiyalarni boshqa o’quv yurtlarida qo’llash imkoniyati tushuniladi.

Muammoli o`qitish Tanqidiy fikrlashni rivojlantiruvchi texnologiyalar rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyalari O`yinli texnologiyalarO`qitishning tabaqalashtirilg an va individual texnologiyalari Kompyuterli ta’lim texnologiyalari Oliy ta’limda keng qo`llaniladigan ta’lim texnologiyalari

Oqigan vaziyatda – 10% Eshitgan vaziyatda – 20% Ko`gan vaziyatda – 30% Eshitgan va ko`rgan vaziyatda – 50% Boshqalar bilan bahslashganda – 70% Xususiy kechinmalarni boshdan kechirganda -90% Boshqalarni o`qitgan vaziyatda – 90% - 100%

Pedagogik jarayonda talaba va o`q ituvchi munosabatiga y o` naltirilgan te x nologiya turlari 2. Didaktik markazlashgan te x nologiya . Bu te x nologiya markazida ta’lim jarayoni turadi. Aynan didaktik vosita yordamida shahsni shakllantirish, unda kasbiy ko`nikmalarni hosil qilish maqsad qilib qo`yiladi. Bunda o`qituvchi yetaklovchi (amaliyotchi) sifatida maydonga chiqadi. Ikki tomon ham (o`qituvchi va talaba) bir xil pozitsiyani egallaydi. Asosiy maqsad ta’lim olish va tomonlar hamkorlikda ish olib boradilar. 3. S h a x sga y o` naltirilgan te x nologiyalar. Ta’lim tizimining markazida talaba sha x si turadi. Talabaning rivojlanishiga so g `lom psi x ologik mu h itni tashkil q ilish, nizo va in q irozlardan asrash, tabiiy imkoniyatlarini rivojlantirish, q obiliyatini o `stirishga q aratilgan. 1 . Avtoritar te x nologiyalar . O`qituvchi asosiy sub’ekt -boshqaruvchi, talab qiluvchi, etaklovchi sifatida maydonga chiqadi. Talaba shahsi esa tobe bo`lib, barcha talablarni bajarishi kerak. Bunda talabaning qiziqishlari va ehtiyojlari ta’limni tashkil etish jarayonida e’tiborga olinmaydi. U bajaruvchi sifatida maydonga chiqadi.

S h a x s ga y o` nal tirilga n te x nol ogiyal ar Insoniy te x nologiyalar . Bu texnologiya o `zining insoniyligi bilan, psi x oterapevtik y o `nalishi bilan ajralib turadi. Ushbu texnologiyaning mazmuni talaba sha x sini h ar tomonlama qo `llab- q uvvatlash va talabani ijodiy q obiliyatlarini rivojlantirishdir. Talabaga nisbatan h urmat va me h r bilan q arash va majburiylikdan voz kechishdan iboratdir. H amkorlik te x nologiyasi . Bu te x nologiya demokratiya, h amkorlik, tenglik kabi g `oyalar asosi g a qurilgan. O`qituvchi v a talaba orasidagi munosabatlar sub’ekt - sub’ekt sifatida qaraladi. Birgalikda ta’lim jarayoni tashkil etiladi va birgalikda ijod etiladi. Erkin tarbiya te x nologiyasi . Talabaga tanlash, mustaqillik erkinligi beriladi. Talaba o`zi tanlagan vosita va mazmunni to`liq qabul qiladi h amda bu faoliyatni xo h ish bilan bajaradi. Ichki ehtiyoj bilan uyg`unlik h osil bo`ladi. Ezoterik te x nologiya . Ezoterik bilimlar (ongdan tash q ari) q onuniyatlarni o `rganish or q ali h a q i q atga ya q inlashish nazarda tutiladi.

Muammoli o`qitish maqsad va vazifalari Maqsadi Vazifasi Faol shaxslarni tarbiyalash Talabalarni faol bilish jarayoniga undash Tafakkurida ilmiy tadqiqot uslubini shaklantirish Talabalarni mustaqil fikrlashga o`rgatish Ijodiy fikrni rivojlantirish Muammolarning yechimini topish malaka va ko`nikmalarini shakllantirish340516 3205 21 32052F05 121305191D05 3205 302A160C03 3521052424 080507

O`qituvchiO`qituvchi TalabaTalaba Muammoli vaziyatni yaratadi Mantiqiy fikrlash ketma-ketligini tashkil etadi Tadqiqot faoliyati qonuniyatlarini shakllantirish orqali bilish faoliyatini jonlantiradi Muammoli vaziyatni tahlil qiladi Umumlashtirish, intellektual mashaqqatlarni hal qilish va xulosa chiqarish orqali bilishga bo`lgan qiziqishni qondiradiMuammoli o`qitishda faoliyat taqsimoti352105 3505 0B 3205 12 2A 35 33 24 23 02

Talaba ning bilish faoliyatiga boshchilik qilish bilan belgilanadi, ya’ni qiziqtirishi, mustaqil ishga rahbarlik qiladi, kerakli jihoz va materiallar, a x borotlar bilan ta’minlaydi. Talabalar aqliy faoliyatining muhim bosqichi: - muammoni echish usulini o`ylab topish, gipoteza qo`yish va gipotezani asoslashdan iborat. Muammoli o`qitishning mohiyati

Talabaga notanish faktning mavjudligi Vazifalarni bajarish uchun talabalarga beriladigan ko`rsatmalar Yuzaga kelgan bilish mashaqatini hal qilishda ularning shaxsiy manfaatdorligiMuammoli vaziyatning belgilari13 11 040316 18 02 08 14 1505 1D02 04 02 04

Ma’lum (ani q topshiri q asosida) ya’ni pedagogika fanining predmeti, ma q sad va vazifalarining ta h lil q ilish; Noma’lum (ularni topish yangi bilimlarni shakllanishiga olib keladi) androgogika so h asining ma q sad va vazifalarini ta h lil q ilish ; Avvalgi bilimlar tajribasiga asoslanish. Jumladan, hozirga davrda jamiyatning shaxsga bo`lgan ijtimoy talablari nimalardan iborat? (Savol tashlanadi, asoslanadi, yangi bilimlar beriladi) ya’ni pedagogika va androgogikaning maqsad va vazifalarini anglagan holda jamiyat talablarini hisobga olib, zamonaviy shaxsning mezonlari yaratiladi. Muammoning tarkibiy qismlari01 08 20 19 07 19 01 10 19 14 13 03 19 04030414 20 08 20 141301 13 01 0201 19 14010D 13 03 19 04 2E 21 230F 0D 04 10 13 020C

Muammoning muhim belgilari Y a ngi bilimlarning shakllanishiga olib keluvchi NOMA’LUMning qo` yilishi Talabalarda no’malumni topish y o` lida izlanish uchun muayyan bilim za x irasining b o` lishi Muammoning tarkibiy q ismlari va mu h im belgilari ularning “ma’lum – noma’lum ” kabi o` zaro munosabati talabalarda bilishga b o` lgan E H TIYOJni yuzaga keltiradi

Muammoli ta’limda o` zlashtirish darajalari yoki reproduktiv va produktiv ta’lim Ta’limning produktiv darajalari Mustaqil daraja. Agar vazifada maqsad aniq, ammo vaziyat noaniq bo`lsa, talabadan vaziyatni eslash va notipik masalani yechish talab etilsa, bu evristik tipdagi faoliyat hisoblanadi yoki 3- daraja. O`qituvchi tomonidan muammo yaratiladi, talaba tomonidan mustaqil ravishda muammoning echimi topiladi. Ijodiy daraja. Agar maqsad ham, vaziyat ham, harakat ham noma’lum bo`lsa, talaba mavzudan muammoni aniqlashi, vaziyatni tanlashi va yechim uchun harakatni ham o`zi topishi kerak bo`lsa bu to`rtinchi daraja mustaqil va ijodiy tipdagi faoliyat hisoblanadi. O`qituvchi mavzuni e’lon qiladi muammoni talaba yaratadi, mustaqil ravishda yechimini topadi va xulosalaydi.

Muammoli ta’limda o` zlashtirish darajalari yoki reproduktiv va produktiv ta’lim Ta’limning re produktiv darajalari O`rganish darajasi . Agar maqsad, harakat va vaziyat aniq bo`lsa, hamda talaba faqat shu harakatni bajarish talab etilsa, bu birinchi darajali o`zlashtirish hisoblanadi. O`qituvchi tomonidan muammo yaratiladi va uni y echish yo`llari ko`rsatib beriladi. Hamkorlik darajasi . Agar maqsad va vaziyat ma’lum, ammo harakatni talaba o`zi avvalgi bilimlarni eslash hisobiga topishi lozim bo`lsa, ikkinchi darajali o`zlashtirish hisoblanadi. O`qituvchi tomonidan muammo yaratiladi va yechimi talabalar bilan birgalikda aniqlanadi.

Muammoli vaziyat tiplariFavqulodda vaziyat – kutilmagan, hayratlanarli holatlar Faraz vaziyati Nizo vaziyati Inkor vaziyati Tanlash vaziyati Izlanuvchan tadqiqot vaziyatiNomutanosiblik vaziyati (amaliy va nazariy bilimlarning, eski bilimlarning yangi bilimlarga to`g`ri kelmasligi)

Muammoli vaziyat tiplariga misollar  Favqulodda vaziyat – Ko`chadan chaqaloq topib olindi .....,  Nomutanosiblik vaziyati – Buxgalteriya hisob-kitobi tekshirilganda 100000 so`m ortiqcha pul aniqlandi. Buni qanday hal qilish mumkin ?  Nizoli vaziyat – Korxona chet elga tozalangan, yarim ishlov berilgan paxta yubordi. Mahsulot chet elga yetib kelgunicha sifati buzilmaslik mas’uliyatini chet ellik hamkorlar o`z bo`yinlariga olishgan edi. Hamkorlar past sifatli mahsulot yuborilgan degan ayblov qog`ozi yuborishdi. Ushbu nizoni qanday hal qilish mumkin?

Шахс билиш фаолиятининг схемаси Ўқув муаммоси Ўқув муаммосини ечиш учун изланиш Муаммонин г ечилишиМуаммоли вазият Билим олиш Билиш эхтиёжини юзага келтиради Фаол билиш жараёнига ундайди Янги билимларни ўзлаштириш имконини беради

Муаммоли ўқитишни ташкил этишнинг шартлари Биринчи шарти: ўқув-ахборот материалларини етказиб бериш; Иккинчи шарти: муаммоларни ечиш усулини хилма-хиллигини таминлаш; Учинчи шарти: талабанинг ушбу мавзуни ўзлаштиришдан манфаати, мақсади ва билиш имкониятларидан фойдалана олиши.4E 43 3F 4F 51 1F1B 5B 1F281B1F1F 22 5C 201B 5156 541E1D

Муаммоли ўқитиш методлари ижодий ёндошув методи қисман ижодий- ёндошув ёки эвристик ахборот - ларни муаммоли баён қилиш ахборотни муаммоли бошлаш орқали баён қилиш4E 47

Танқидий фикрлаш нима?  Самарали ва м у ттасил ўрганиш асосида талабаларнинг ахборотларни ўзлаштириш, синтезлаш ва уларни тўла эгаллаш фаоллиги ётади (Андерсон ва унга ҳаммуаллифлар, 1985).  Ўрганиш жараёни фикрлаш фаолиятини ривожлантиришнинг турли туман стратегияларидан фойдалангандагина муваффақиятлироқ бўлади. Бундай стратегия ўрганиш жараёнини янада онглилаштиради (Палинскар ва Браун, 1989).  Ўрганиш ва танқидий фикрлаш талабаларнинг конкрет вазифаларга нисбатан янги билимларни қўллаш имкониятларига эга бўлган тақдирда ривожланади (Ресник,1987).  Ўрганиш талабаларнинг олдинги билимлари, тажрибаларига таянгандагина мустаҳкамланади. Булар талабаларнинг билган билимларини янги ахборотлар билан боғлаш имкониятини беради (Рос,1990).  Танқидий фикрлаш ва ўрганиш ғоя ва тажрибаларнинг турли- туманлигини педагоглар тушунган ва қадрлаган вақтдагина амалга ошади. Танқидий фикрлаш «яккаю ягона тўғри жавоб»ни қабул қиладиган менталитет жараёнида юз бермайди.

Танқидий фикрл аш шароитлари  талабаларга фикр юритиш учун имконият бериш; - турли-туман ғоя ва фикрларни қабул қилиш; - талабаларнинг ўкув жараёнидаги фаоллигини таъминлаш; - талабаларни қўлгига қолмасликка ишонтириш керак; - ҳар бир талабанинг танқидий фикр юритишга қодир эканлигига ўзларида ишонч ҳиссини уйғотиш; - танқидий фикрлашнинг юзага келишини қадрлаш лозим.

Ўқитишнинг табақалаштирилган ва интегратив технологияси Г.К.Селевко тадқиқотларида ўқитишни табақалаштириш ўкув жараёнини ташкил этиш шакли сифатида изоҳланади.  Бунда ўқитувчи билим даражаси бир хил бўлган, у ёки бу жиҳатдан ўқув жараёнида умумий сифатларга эга бўлган ўқувчилар гуруҳи билан ишлайди.  Ўқитишни табақалаштириш ўқув жараёнидаги таълим олувчиларнинг турли гуруҳларини ихтисослаштирилишини таъминлайдиган умумий дидактиканинг бир қисми сифатида ҳам белгиланади.

Ўқитиш тизимининг қурама технологияси (Н.П. Гузик).  «Ўқитиш тизимининг қурама технологияси» савиясига ва дарсларда мавзу бўйича даврийликни ривожлантиришга кўра синф ичидаги ўқитишнинг табақалаштирилиши деб қаралади. Дарслар ҳар бир мавзу бўйича кетма-кет жойлашган беш типдан иборат бўлади: 1) мавзуни умумий таҳлил қилувчи дарслар (улар лекциялар деб юритилади); 2) таълим олувчиларнинг мустақил ишлари жараёнида ўқув материалининг чуқурлаштириб ишлаб чиқишини кўзда тутиб тузилган семинар машғулотлари (бундай дарслар учтадан бештагача бўлиши мумкин); 3) билимларни умумлаштириш ва тартибга тушириш (гуруҳлаш) дарслари (мавзулар-бўйича-синовлар); 4) фанлараро материалларни умумлаштириш (мавзулар бўйича вазифаларни ҳимоя-қилиш); 5) дарс-практикумлар.

Ўқувчиларнинг савияларига кўра табақалаштириш  Бу иш янги материални бериш, уни мустаҳкамлаш ва такрорлаш, билим, малака ва кўникмаларни назорат қилишда амалга оширилади. Бу технологияда учта табақалаштиришнинг турли даражадаги қийинчиликда: «А»,«В»,«С» дастурлари ажралиб туради. Дастурлар қуйидаги вазифаларни ҳал қилади: • муайян даражадаги билим, малака ва кўникмаларни эгаллашни таъминлайди; • таълим олувчиларнинг маълум даражадаги мустақиллигини таъминлайди; «С» дастури таянч стандарт сифатида қайд қилинади. Уни бажариш орқали таълим олувчилар фан бўйича ўқув материалини уни қайта тиклай олиш даражасида ўзлаштирадилар. «С» дастури вазифаларини нисбатан қийин дастурга ўтмасдан олдин ҳар бир ўқувчи бажара олиши лозим. «В» дастури мавзуни қўллаш билан боғлиқ масалаларни ечиш учун зарур бўлган ўқув ва ақлий фаолиятининг умумий ва ўзига хос усуллари билан бирга эгаллашни таъминлайди.

Педагогик ўйинлар технологияси Г.К. Селевко томонидан педагогик ўйинлар таснифи ва уни амалга оширишнинг асосий йўналишлари ишлаб чиқилган. Педагогик ўйинлар қуйидаги асосий йўналишларда бўлади: дидактик мақсад ўйинли вазифа шаклида қўйилади; ўқув фаолияти ўйин қоидаларига бўйсунади; ўқув материалидан ўйин воситаси сифатида фойдаланилади; ўқув жараёнига дидактик вазифа ў йинга айлантирилган тарзда мусобақалашиш унсурлари киритилади; дидактик вазифанинг муваффақиятли бажарилиши ўйин натижалари билан боғланади.

Похожие

Pedagogik texnologiyalarning turlari

Pedagogik texnologiyalarning rivojlanish tarixi

Pedagogik texnologiyalarning turlari va klassifikatsiyasi

Pedagogik texnologiya tushunchasi ilmiy asoslari, uning kategoriya va tamoyillari

Pedagogik texnologiya tushunchasi ilmiy asoslari, uning kategoriya va tamoyillari 2