logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Педагогиka
  4. Pedagogik diagnostika va diagnoslash

Pedagogik diagnostika va diagnoslash

Загружено в:

13.12.2024

Скачано:

0

Размер:

226.1259765625 KB
Скачать
PEDAGOGIK DIAGNOSTIKA VA DIAGNOSLASH REJA. 1. Pedagogik diagnostika va diagnostikalash 2. Pedagogik diagnostikada ta’lim oluvchilarning shaxsiy xususiyatlarini o‘rganish. Tarbiyalanganlikni aniqlash mezonlari. 3. Ta’lim olganlikni tashxis qilish. Ta’lim natijalarini nazorat qilish va baholash. Ta’lim natijalarini tekshirish va baholashga qo‘yiladigan talablar. Diagnostika turlari Diagnostika obyekti Diagnostika predmeti Pedagogik diagnostika Ta’lim jarayoni ishtirokchilarining o‘zaro hamkorligi va ta’siri O‘zaro pedagogik ta’sir sub’ektlarining individual-shaxsiy munosabatlari Psixologik diagnostika Inson va uning psixologik tavsifi Qobiliyatlar, shaxsiy motivatsiya, psixologik me’yordan og‘ish va x.k.z. Ijtimoiy diagnostika Inson jamiyatning bir qismi sifatida Ijtimoiy jarayonlar kechishining umumiy tendensiyalari Tibbiy diagnostika Inson biologik tizim sifatida, bemor. Inson organizmining me’yordan og‘ishish natijasidagi kasallik belgilari Texnik diagnostika Texnik tizim, mashinalar, qurilmalar Belgilangan me’yorlar va texnik holatlardan og‘ish natijasida yuzaga keladigan defektlarDIAGNOSTIKA TURLARI Pedagogik diagnostika tushunchasi 1968 yilda K. Ingenkamp tomonidan fanga kiritilgan. (Bu sana pedagogik diagnostika atamasining rasmiy “tug‘ilgan kuni” hisoblanadi). Uning fikricha pedagogik dignostika o‘quv- tarbiya jarayonini kompleks o‘rganish imkoniyatini yuzaga keltirib, pedagogik jarayon natijalari asosida jamiyat rivojlanishida ulardan foydalanishga yordam beradi. Diagnostik faoliyat degendi u ilmiy mezonlar asosida pedagogning turli so‘rovlar, anketalar, kuzatishlar natijasida olingan ma’ulomotlarni tahlil qilish orqali, bolalarning hatti- harakatlari va ularni yuzaga keltiruvchi motivlarni aniqlash va shu asosda ularning faoliyatini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishga imkoniyat beradigan jarayonni tushunadi. Pedagogik dignostikaning maqsadi - pedagogik jarayonni samarali boshqarish va tashkil etish uchun obyektiv ma’lumotlarni to‘plash, yig‘ish, tahlil etish, pedagogik faoliyat samaradorligini oshirishdan iboratdir. Pedagogik diagnostikaning o‘ziga xos farqlanuvchi xususiyatlaridan biri uning o‘ziga xos obyekti ya’ni-pedagogik jarayonning mavjudligidadir. Pedagogik dignostika o‘quvchida yuz beradigan u yoki bu o‘zgarishlarning pedagogik jarayonga ta’sirini bashoratlash va hisobga olishni nazarda tutadi. SHu sababli pedagogik diagnostikaning obyekti bo‘lib: o‘qituvchi, o‘quvchi, pedagogik faoliyat mazmuni, o‘qitish metodlari va vositalari, ta’lim jarayonini tashkil etish shakllari hamda pedagogik faoliyat natijalari hisoblanadi. Professor J.G‘.Yo‘ldoshev egallangan malakani aniqlashga qaratilgan pedagogik diagnostika yoki diagnostik faoliyatning ayrim jihatlarini quyidagicha tasnif etadi: 1) taqqoslash; 2) pedagogik tahlil; 3) avvaldan ayta bilish (prognoz); 4) interpritatsiya (o‘ziga xos talqin); 5) pedagogik diagnostika natijalarini o‘quvchilarga etkazib berish; 6) amalga oshirilgan turli diagnostik metodlarni o‘quvchilarga etkazish; 7) pedagogik diagnostika metodlarini to‘g‘ri tanlay olish. Boshqaruv funksiyasi- o‘quvchilar jamoasini, o‘quvchi shaxsining rivojlanishini, tarbiya topganligini boshqarishda namoyon bo‘ladi. Bu boshqaruv uch bosqichda olib boriladi: boshlang‘ich, korreksiyalovchi (joriy), umumlashtirilgan (yakuniy). Sinf jamoasining ishini rejalashtirish va boshqarish jarayonida tarbiyaviy vazifalarni rejalashtirishdan avval hafta, chorak, yarim yillik, butun o‘quv yili davomida o‘qituvchi o‘quvchining tarbiyalanganlik darajasini o‘rganib boradi. O‘quvchilardagi ijobiy, salbiy holatlarning o‘zgarish dinamikasini kundalik kuzatuv asosida qayd etib boradi. SHu o‘zgarishlarga asosan rejalariga korrektirovka etib boradi. Olingan axborotlar asosida tezda, o‘z vaqtida ish uslubiga tuzatishlar kiritadi. Ular asosida o‘quvchilarning intizomi, o‘quv jaraѐniga mas’uliyati, faolligi, mustaqil fikrlashini, mustaqilligi, sinf faoliyatiga ijodiy ѐndashishini nazorat eta oladi. Tarbiyalovchi funksiya: o‘quv-tarbiya jarayoni ishtirokchilari o‘rtasidagi munosabatlar, qadriyatlar, motivatsiya, rag‘batlantirish tizimini shakllantirish. Har bir o‘quvchini real voqe’likka ishtirok etish hamda yaratuvchanlikka undash . Kommunikativ funksiya ( ta’lim jarayoni ishtirokchilarining individual-tipologik o‘ziga xosliklarini inobatga olgan holda shaxslararo muloqot ko‘nikmalarini shakllantirish); Konstruktiv funksiya (ta’lim jarayonini tashkil etuvchilarga o‘zgartirishlar kiritish va pedagogik korreksiyalash); Axborot funksiyasi ( ta’lim jarayoni ishtirokchilarini pedagogik diagnostika natijalari bilan tanishtirish va o‘qituvchi-o‘quvchi o‘rtasidagi “pedagogik sir”larni saqlash); Bashoratlash funksiyasi (bashoratlash, rivojlanish istiqbollarini aniqlab olish). Pedagogik diagnostika darajalari 1-daraja – komponentli diagnostika. Ob’ektda alohida komponentlar(tarkibiy qismlar)ni tanlab olib, ular alohida diagnostika qilinadi. Bu pedagogik diagnostikaning dastlabki darajasi hisoblanib, kamroq amaliy natijalarni beradi. 2-daraja tuzilmali diagnostika. Diagnostikaning bu darajasida pedagogik jarayonning tuzilmasi aniqlanadi. Pedagogik jarayonnining turli komponentlari(tarkibiy qismlari) orasidagi munosabatlar o‘rganilib, ma’lum farazlarni ilgari surish imkoniyati tug‘iladi. Bunday diagnostika natijalarini amaliy jihatdan qo‘llash samara berishni boshlaydi. 3-daraja – tizimli diagnostika. YAxlit pedagogik jarayonning alohida tomonlari funksiyalarini aniqlash va rivojlantirish imkoniyatini beradi. Diagnostikaning bu darajasi deyarli tugallangan hisoblanadi. Bu darajada alohida komponentlar o‘rtasidagi aloqalar to‘liq aniqlanadi, qo‘yilgan maqsad va erishilgan natijani bog‘lovchi tizimdagi barcha pedagogik vaziyatlar nazorat qilanadi. Pedagogik diagnostika bosqichlari 1. Pedagogik diagnostikaning obyekti, maqsadi va vazifalarini aniqlash. 2. Amalga oshirilishi mo‘ljallangan diagnostikani rejalashtirish 3.Diagnostika vositalarini tanlash (mezonlar, darajalar, metodlar). 4. Tashxislanadigan ob’ekt haqida ma’lumotlarni yig‘ish va to‘plash. 5. Amalga oshirilgan diagnostika natijalarini qayta ishlash, tahlil qilish, tizimlashtirish. 6. Ob’ektning keyingi rivojlanish istiqobllarini bashoratlash. Pedagogik diagnostikani asoslash va baholash. 7. Pedagogik diagnostika natijalarini amalda qo‘llash, pedagogik jarayonni boshqarishni takomillashtirish maqsadidia korreksiyani amalga oshirish Pedagogik diagnostika o‘z mazmunida quyidagi yo‘nalishlarni qamrab oladi: - o‘quvchilarning tarbiyalanganlik darajasini diagnostika qilish - bu yo‘nalish jamiyat talabalariga javob beradigan shaxslarning tarbiyalanganlik darajasi, ularning xulq-atvori, odobi ma\naviy –axloqiy qiyofasini o‘rganishga qaratilgandir. -tashkiliy-metodik diagnostika – o‘qituvchilarning kasbiy tayyorgarlik darajasini, o‘quv-tarbi jarayonining metodik jihatdan ta’minlanganlik darajasini baholashga qaratiladi. - didaktik diagnostika - pedagogik jarayonni samarali tashkil etish va takomillashtirish uchun xizmat qilishdir. O‘quvchilarning bilimlarni o‘zlashtirish jarayonidagi og‘zaki va yozma javoblarini, javoblardagi tipik xatolarni, ularning sabablarini, o‘quv faoliyatidagi salbiy o‘zgarishlarni, shaxslarda o‘quv mehnat malaka va ko‘nikmalarning rivojlanganlik darajasini, ta’lim olishga nisbatan moyilliklari diagnostika qilinadi. -ijtimoiy-pedagogik diagnostika - shaxslarning pedagogik qarovsizligi, moslashganlik darajasi, tarbiyasi og‘ir bolalarni diagnostika qilishda ijtimoiy omillarni hisobga oluvchi yo‘nalishdir. Diagnostika pedagoglar tomonidan maktabdan, o‘quv yurtidan tashqarida olib boriladi. SHu sababli diagnostika jarayonida oila sotsiologiyasi va iqtisodi, xuquq sotsiologiyasi, dam olish sotsiologiyasi, iqtisodiy sotsiologiya kabi sohalarda qo‘llaniladigan metodikalar va ko‘rsatkichlardan foydalanishni taqozo etadi. -ijtimoiy psixologik-pedagogik diagnostika - bu yo‘nalish sotsiologiya, ijtimoiy psixologiya, pedagogikani o‘z ichiga qamrab olgan bo‘lib, shaxslar, pedagoglar, ota-onalar guruhlarini, shaxslarga ommaviy kommunikatsiya vositalarining (radio, televizor, gazetalar va h.k.) ta’sirini, shaxslarning burch va xuquqlari, ular orasidagi munosabatlarni o‘rganishga yo‘naltirilgandir. Pedagogik diagnostikaning kuzatuv metod i. Kuzatishni tadqiqotchi biror maqsadni ko‘zda tutib tashkil etadi. Kuzatish rejalashtiriladi, uning dasturi tuziladi. Bunda kuzatish tezligi, soni, manzili, vaqti, vaziyatni kuzatish, materiallarni qayd qilish muddati belgilanadi. Kuzatish muddatiga ko‘ra ikki turga ajraladi: qisqa va uzoq muddatli kuzatish - qisqa kuzatish ob’ektning kundalik faoliyatdagi o‘zgarishlaridan ma’lum xulosaga kelish. Uzoq muddatli kuzatish-qo‘yilgan maqsad, reja va dastur asosida olib borilib, ma’lum ilmiy, yakuniy xulosaga kelinadi. Kuzatishni yakuniy qayd qilishda kinos’yomka, video yozuvi, televidenie va boshqa texnik vositalardan foydalanish mumkin. Kuzatish metodidan to‘g‘ri foydalanish o‘quv-tarbiya jarayonining samaradorligini oshiradi. YAngi ijodiy faoliyatga boshlaydi. Eksperiment - har qanday diagnostik tadqiqotning amaliy asosidir. Pedagogik eksperiment yordamida ilmiy farazlarning ishonchliligi tekshiriladi, pedagogik jarayonlarning ayrim elementlari o‘rtasidagi bog‘liqlik va munosabatlari aniqlanadi. Pedagogik eksperiment ikki turga bo‘linadi: qayd qiluvchi va shakllantiruvchi. Qayd qiluvchi eksperiment orqali ta’lim yoki tarbiya jarayonidagi mavjud muammolar aniqlanadi. Aqliy rivojlanish darajasi va yuzaga kelgan potensial tasdiqlovchi, hamda bu bog'liqlikni neyron mexanizmlari darajasida tushuntiruvchi 3 ta konsepsiya diqqatni jalb qiladi. E.Shafer konsepsiyasi, M, quyidagilardan iboratdir: Atrof-muxit stimuliga “javob” berishda ko'p bo'lmagan neyronlar harakatga keladiki, bunda stimul tanish bo'lsa, aksariyat neyronlar harakatga keladi. Shunday qilib, “adaptasiyaga yuqori neyronli qobiliyatli” individ (va bundan, yuqori intellektga ega) kutilgan stimulga yuzaga kelgan potensialning nisbatan kam amplitudasi va kutilmagan stimulga yuzaga kelgan potensialning odatdagidek amplitudasini beradi. Pedagogikaning kuzatish metodi ta`lim-tarbiya jarayonlarining amaldagi holati bilan tanishtiradi, ularning oqibat natijalarini bilishga yordam beradi va shu asnoda yaratilgan yangi kashfiyotlar uchun dalillar, omillar yig’ish imkonini tug’diradi. Bu metodni qo`llanish jarayoni ancha murakkab bo`lib, nazarda tutilgan maqsad qanday amalga oshayotganligini aniqlash, o`qituvchi va o`quvchilarning o`zaro aloqalari, individual farqlarini qiyoslash uchun ham qo`llaniladi. Ilmiy kuzatishlar esa nafaqat o`quvchilarning tabiiy faoliyatini, balki ularning ilmiy dunyoqarashlarini shakllanishi, fikrlash jarayoni kuchi, xulosalar chiqarishdagi faolliklarini aniqlaydi, ularni tahlil etadi va tegishli xulosalar chiqarishga imkoniyat tug’diradi. Bunday kuzatishlar pedagogika fani mazmuninining boyishiga sabab bo`ladi. Pedagogik diagnostikada kuzatuv metodi o‘quvchi- talabaning o‘qish talabini, munosabatini, mas’uliyatini, qiziqishini, bilimga intilishini aniqlaydi. Tabiiyki, o‘quvchi-talabadagi bunday xislatlarni belgilashda uning xarakteri, xulq-atvori va ijtimoiy jihatlariga katta ahamiyat beriladi. CHunki, o‘quvchi- talabaning bilim, ko‘nikma va malakalarini aniqlashda shaxsiy, oilaviy, axloqiy ko‘rsatkichlar muhim rol o‘ynaydi. Albatta, har qanday fan sohasi o‘ziga xos ob’ektga va predmetga va ularga mos keladigan tadqiqot yoki amaliy o‘rganish metodlariga, o‘z tamoyillariga egadir. Psixologik-pedagogik diagnostikada qo‘llaniladigan metodlar va tomoyillar hozirgi zamon psixologiya fani va pedagogika fanida orttirilgan ilmiy, amaliy tajribalar, shakllangan tomoyillar asosida shakllanmoqda. SHu bilan birga o‘z xususiyatlariga ega hamdir. Buning sababi pedagogik-psixologik diagnostikada qo‘llaniladigan metodlar va tomoyillar fanda biror yangilik ochishdan ko‘ra ko‘proq mavjud bilimlar, metodlar, tamoyillarning amalda samarali qo‘llanishiga xizmat qiladi. YUqoridagilardan kelib chiqqan holda, psixologik-pedagogik diagnostikaning quyidagi tomoyillarini ko‘rsatib o‘tish mumkin. Diagnostika nazariyasi va metodlarining ilmiy asoslanganligi. Diagnostika obyektini yaxlit ravishda genetik va tizimli tahlil qilish, ularni modellashtirish, qo‘llaniladigan metodikalar, ko‘rsatkichlarning ilmiy aniqligini, validligini puxta ishlab chiqilgan metodologik asoslarda ta’minlash. Ilmiy asoslanganlik tamoyili qo‘llanilayotgan metodikalarning etnik ijtimoiy muhitga, shu jumladan diagnostika o‘tkazilayotgan o‘quv yurti va o‘quv guruhiga mosligini talab qiladi. Bu tamoyilga amal qilish pedagog-diagnostlarni turli xil engil, ko‘ziga yaxshi ko‘ringan yoki qo‘liga tushib qolgan metodikalarni bilib-bilmay qo‘llashdan saqlaydi. Diagnostikaning izchilligi va aniq yo‘nalganligi. Psixologik-pedagogik diagnostika boshqa psixodiagnostik, pedagogik diagnostikadan farqli ravishda aniq yo‘nalishga, aniq ob’ekt va maqsadga qaratilgan. SHu sababli diagnostika faoliyati (jarayonining) natijalari umumiy xulosalar, abstrakt mulohazalardan emas, balki aniq shaxsga, aniq guruhga tegishli bo‘lishi, diagnostika natijasida aniq xulosa chiqarib, kamchiliklarni bartaraf qilish, yordam berishning aniq yo‘llarini ko‘rsatib berish lozim. Diagnostika shakl va metodlarining optimalligi. Qo‘llanilayotgan metodikalar, shaxsga yondashish usullarining amaliyotchi psixolog, pedagog yoki pedagog- diagnostga kam kuch va vaqt sarflab muhim, sifatli, katta amaliy ahamiyatga ega ma’lumotlar yig‘ishga imkon berishi. Diagnostikaning shakl va metodlarining optimalligini ta’minlash uchun pedagogikada va psixologiyada ko‘p yillar davomida qo‘llanib kelayotgan, qulay, oddiy va shu bilan birga samarali metodlarini tanlash zarur. O‘rganish obyekti haqidagi faktlarni yig‘ish, bayon qilish va to‘g‘ri yo‘lga solishning birligi. O‘rganilayotgan ob’ekt haqida ma’lumotlar yig‘ish, ularni pedagoglarga ko‘rsatish va diagnostika jarayonida o‘rganilayotgan shaxsga yoki o‘quv- tarbiya jarayonini takomillashtirishda, kamchiliklarni bartaraf qilishda o‘quv yurti rahbarlariga, pedagoglarga ma’lum psixologik, pedagogik yordamlar berish, to‘g‘ri yo‘lga solish, qo‘llab-quvvatlash funksiyalarining birgalikda olib borilishi. Didaktikaning har tomonligi (kompleksliligi). Bu tamoyil shaxs shaxsini, o‘zining individual-psixologik xususiyatlarini, ruhiy jarayonlarining rivojlanganlik darajasini, o‘quv faoliyatining boshqa xususiyatlarini o‘rganish uchun tanlangan metodlar va metodikalar shaxsning bir butun har tomonlama o‘rganish, ta’riflash, yondoshish imkonini berishda yuzaga chiqadi. Diagnostik metodikalar bir-biri bilan bog‘liq bo‘lishi, bir-birini to‘ldirishi bu tamoyilning asosiy tadbirlaridan biridir. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

Похожие

Pedagogik mahorat va pedagogik muomala metodi
Pedagogik kompetentlik va kreativlik
O’qituvchining pedagogik mahorati va uning tarkibiy qismlari. Pedagogik texnika
Pedagogik texnologiyalarning turlari va klassifikatsiyasi
Pedagogik beparvolik - sabablari va shakllari