O`zbekiston Respublikasining qonuni «kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida - Педагогиka - Презентации

O`zbekiston Respublikasining qonuni «kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1324 KB

O`zbekiston Respublikasining qonuni « kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida » O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi QAROR QILADI: Kadirlar tayyorlash milliy dasturi tasdiqlansin. 2. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Kadirlar tayyorlash milliy dasturini bosqichma bosqich ro`yobga chiqarish yuzasidan kompleks tadbirlar rejasini ishlab chiqib amalga oshirsin. Davlat byudjetini tasdiqlashda milliydasturning moliyaviy va moddiy ta`minotiga alohida etibor berilsin. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov Toshkent shahri 1997 yil 29 avgustwww.arxiv.uzwww.arxiv.uz

MILLIY DASTURNING MAQSADI, VAZIFALARI VA UNI RO’YOBGA CHIQARISH BOSQICHLARI. , 2.1 Dasturning maqsad va vazifalari. Mazkur dasturning maqsadi – ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, o’tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to’la halos etash, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuksak manaviy va ahloqiy talablarda javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratishdir. Ushbu maqsadni ro’yobga chiqarish quyidagi vazifalar hal etilishini nazarda tutadi. “Ta’lim to’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq ta’lim tizimi-ni isloh qilish,davlat va nodavlat ta’lim muassasalari hamda ta’lim va kadrlar tay-yorlash sohasida raqobat muhitini shakllantirish negizida ta’lim tizimini yagona o’quv ilmiy ishlab chiqarish majmui sifatida izchil rivojlantirishni ta’minlash ta’-lim va kadrlar tayyorlash tizimini jamiyatda amalga oshirilayotgan yangilanish,ri-vojlangan demokratik huquqiy davlat qurulishi jarayonlariga moslash; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Kadrlar tayyorlash tizimi muassasalarini yuqori malakali mutahasislar bilan ta’min-lash pedagogik faoliyatning nufuzli va ijtimoiy maqomini ko’tarish; Kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy taraq-qiyot istiqbollaridan,jamiyat ehtiyojlaridan,fan madaniyat,texnika va texnologiya-ning zamonaviy yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta qurish; Ta’lim olivchilarni manaviy-ahloqiy tarbiyalashning va ma’rifiy hamda uslublarini ishlab chiqish va joriy etish ta’lim va kadrlar tayyorlash,ta’lim muassasalarini at-testa s iyadan o’tkazish va akkreta s iya qilish sifatida baho berishning holis tizimini joriy qilish. 2.2. Dasturni royobga chiqarish bosqichlari . Milliy dasturning maqsad va vazifalari bosqichma –bosqich royobga chiqariladi. Birinchi bosqich (1997- 2001) yillar mavjud kadrlar tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida islohiy tizimni isloh qilish va rivojlantirish uchun huquqiy kadrlar jihatidan ilmiy- uslubiy, moliyaviy moddiy shart-sharoyitlar yaratish. Ushbu bosqichda quyidagilarni amalga oshirish zarur: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

``Ta`lim to`g`risida``gi qonunga muofiq ta`lim tizimi mazmunini tarkibiy qayta qurish va tubdan yahshilash; pedagog va ilmiy- pedagog kadrlar tayyorlash hamda ularning malakasini oshirishni zamon talablariga javob beradigan darajada tashkil etish; ta`lim oluvchilarning yuksak tayyorgarlik darajasi,malakasi madaniy- ahloqiy saviyasining sifatiga nisbatan qo`yiladigan zarur talablarni belgilab beruvchi davlat ta`lim standartlarini yaratish va joriy etish; ta`lim muassasalari faoliyatiga baho berishning reyting tizimini,kadirlar tayyorlash sifati va ularga bo`lgan ehtiyojning monitoringini olib borish tizimini ishlab chiqish va joriy etish; Ikkinchi bosqich (2001-2002- yillar) milliy dasturni to`liq ro`yobga chiqarish, mhnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy-iqtisodiy salohiyatlaini hisobga olgan holda unga aniqliklar kiritish. Ta`lim muassasalarini mahsus tayyorlangan malakali pedagog kadrlar bilan to`ldirish ta`minlanadi,ularning faoliyatida raqobatga asoslangan muhit vujudga keltiradi. Uchinchi bosqich (2005 va undan keyingi yillar)-to`plangan tajribani tashkil etish va umumlashtirish asosida,mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish istiqbollariga muofiq kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanqa rivojlantirish. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Prezident Islom Karimovning 2010 yilda mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo’ljallangan eng muhim ustuvor yo’nalishlarga bag’ishlangan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi. 2010 yilda kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarni qurish, rekonstruksiya qilish va jihozlash shuning uchun maktablarning moddiy texnik bazasini mustahkamlash bo’yicha dasturlarni amalga oshirish yakuniga yetkazildi. Umuman olganda 2005-2010 yillar davomida 7800 dan ortiq 1500 ta kasb-hunar kolleji va akademik litsey barpo etildi va rekonstruksiya qilindi. Faqat 2010 yilda maktablar, kasb-hunar kollejlari va litseylarda 2300 tadan ziyod kompyuter texnikasi va multimediya uskunalari o’rnatildi. 2011 yilda kasb-hunar kollejlarini tamomlaydigan 450 000 dan ortiq o’quvchini ishga joylashtirish e’tiborimiz markazida bo’lish darkor. Oily va o’rta maxsus ta’lim Vazilrigi ayniqsa Qoraqalpog’iston rahbariyati, viloyatlar, shahar va tumanlar hokimlari e’tiborini ushbu mas’uliyatli vazifa bo’yicha ularning shaxsan javobgar ekaniga yana bir bor qaratishni istardim. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ko’rilayotgan chora-tadbirlarga qaramasdan zaif tomoni ham borki, ular: 9-sinf bitiruvchilari kasb-hunar ta’limi bilan to’laqonli qamrab olinishida nazarda tutgan holda, ularni o’qishga qabul qilishni tegishli ravishda tartibga solish; O’qituvchilar tarkibini tartibga solish, tayyorlash sifati va malakasini oshirish masalasi. Zero, bu haqida “Ta’lim to’g’risida”gi qonundagi 16-moddada kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlashda berib o’tgan. Kadrlar tayyorlashda kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash kasb bilimlari va ko’nikmalarini chuqurlashtirish hamda yangilashni ta’minlaydi. Kasb-hunar kollejlarini tamomlash sifatiga qarab bitiruvchilarni ishga joylashtirish. Bu masala ko’p jihatdan ularni tayyorlash sifati va mehnat bozorini qanchalik chuqur o’rganishimizga bog’liq. “ Ta’lim to’g’risida”gi qonunga muvofiq O’zbekiston hududidagi ta’lim muassasalarini vakolat doirasida moliyalash miqdorlarini va imtiyozlarini belgilaydilar. Xalq so’zi gazetasi 2011 yil 22 yanvar № 16 www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mamlakatimizni modernizatsiya qilish yo’lini izchil davom ettirish taraqqiyotimizning muhim omilidir. Prezident I. Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini qabul qilinganligining 18 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasi. Avvalambor, bolalar va yoshlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish ularni barkamol tivojlantirishning huquqiy asoslarini mustahkamlashga qaratilgan normative huquqiy bazani yanada takomillashtirish masalalariga alohida e’tibor berildi. Oily Majlis Qonunchilik Palatasi tomonidan aholi birinchi navbatda o’quvchi va talabalarga zamonaviy axborot texnologiyalari asosida axborot kutubxona, internet xizmat ko’rsatishni yanada yaxshilash maqsadida axborot kutubxona faoliyati to’g’risidagi qonun birinchi o’rinda qabul qilindi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Barkamol yili Davlat dasturini amalga oshirishda ta’lim sohasini rivojlantirish uning moddiy texnik bazasini mustahkamlash yangi o’quv muassasalari qurish va ularni zamonaviy uskunalar bilan jihozlash masalasiga e’tibor yanada kuchaytirildi. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va maktab ta’limini rivojlantirish” Davlat umummilliy dasturining amalga oshirlishi natijasida 1536 ta akademik litsey va kasb-hunar kolleji, umumta’lim maktablarning qariyib 9000 tasi ya’ni, deyarli hammasi, 1800 dan ortiq sport zali namunaviy loyihalar asosida barpo etildi yoki kapital rekonstruksiya qilindi. Shu davr mobaydnida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirildi. Oily ta’lim bakalavriyat bosqichining 50 ta yo’nalishi va magistratura bosqichining 74 ta mutaxassisligi inifikatsiya qilindi. O’rta maxsus kasb- hunar va Oliy ta’lim yo’nalishlari hamda mutaxassisliklarning yangi klassifikatorlari joriy etildi. O’zbekiston ovozi 2010 yil 8 dekabr.www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mavzu : Badiiy asar matnini tahlil qilish usullari. Topshiriqlar . Matn namunasi beriladi. Tushunarsiz so’zlar lug’ati tuziladi. Matn adaptatsiya qilinadi. Matn mavzusi: “Boburnoma” asaridan Samarqand tasviri. 9-sinf. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

SAMARQAND TASVIRI Rub’i maskunda bo’ldi. Samarqandcha latif shahr kamroqdur. Beshinchi iqlimdandir. Shahri Samarqanddir, viloyatini Movorounnahr derlar. Hech yog’iy qahr va g’alaba ila munga dast topmag’on uchun baldayi mahfuza derlar. Samarqand amirul-mo’minin Usmon zamonida bo’lg’ondir. Sahobiddin Qusam ibn Abbos anda bo’lg’andur. Qabri oxaning darvozasining toshidadir. Xolo mozori shohg’a mashhurdir. Samarqandni Iskandar bino qilg’ondir. Mo’g’ul va turk ulusi Semizkand derlar. Temurbek poytaxt qilib edi. Temurbekdin burun Temurbekdek ulug’ podshoh Samarqandni poytaxt qilg’on emasdir. Qo’r’g’onini fosilningf ustidin buyurdimki qadam urdilar. O’n ming olti yuz qadam chiqdi. Eli tamom suniy va pok mazhab va mutasharri eldur. Hazarati risolat zamonidin beri ul miqdor aimmai islom kim Movorounnahrdin paydo bo’libdir. Hech viloyatdin ma’lum emaskim muncha paydo bo’lmish bo’lg’ay. Shayx Abu Mansur kim aimmai kalom dindir. Samarqandning motrid otlig’ mahallasidindir. Aimmai kalom ikki firqadir: birni moturudiya derlar, birni ash’ariya derlar. Moturudiya Shayx Abu Mansurga mansubdur. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

LUG’AT Rub’i maskunda – Yer yuzining to’rt tarafida Dast topmag’on uchun – qo’lga kirita olmagani uchun Baldayi mahfuza – muhofaza qilingan shahar Xolo – hozir mozori shohg’a – Shoh mozori mutasharri – shariatga bo’ysunuvchi Hazarati risolat – Janobi Payg’ambar Aimmai islom kim – Islom imomlari Aimmai kalomdindir – huquqshunos, fiqh. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

MATN ADAPTATSIYASI Yer yuzida Samarqanddek go’zal shahar kam. U beshinchi iqlimdan. Samarqand Movorounnahr davlatining poytaxtidir. Hech bir dushman bu shaharni kuch bilan qo’lga ololmaganligi uchun muhofaza qilingan shahar deyiladi. Samarqand mo’minlar Amiri bo’lgan Usmon davrida musulmonlikni qabul qilgan. Sahobalardan Qusam Ibn Abbos bu yerda yashagan. Qabrining oxaning darvozasining yonidadir. Hozir u Shohi Zinda nomi bilan mashhur. Samarqand shahrini Iskandar bino qilgan. Mo’g’ul va turk xalqi uni Semizkand deb atagan. Amir Temur uni poytaxt deb e’lon qilgan. Samarqandni Temurdan oldin hech bir ulug’ shoh poytaxt deb e’lon qilmagan. Qo’rg’onini qadamlab o’lchanganda o’n ming olti yuz qadam chiqdi. Eli tamom suniy va pok mazhabga bo’ysunuvchi eldir. Payg’ambar zamonidan beri islom imomlari Movorounnahrdan yetishib chiqqan. Hech bir davlatda bunchalik din imomlari yetishmagan edi. Huquqshunos Shayx Abu Mansur Samarqandning Moturid mahallasidan bo’lgan. Huquqshunoslik ikki xil bo’ladi. Biri moturudiya ikkinchisi ash’ariya. Moturudiya asoschisi Shayx Abu Mansurdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mavzu : O’quvchilarga epik asarni tahlil qilish usullarini o’rgatish. Abdulla Qahhorning “Bemor” hikoyasi asosida I. Epik asarni tahlil qilishda ifodali o’qish metodidan foydalaniladi. Ifodali o’qishning uch xil turi bor. 1. Matnni to’liq o’qish(mufassal) 2. Rollarga bo’lib o’qish. 3. Yakka holda o’qish Biz hikoyani o’qitishda to’liq ya’ni, mufassal tarzda ifodali o’qishdan foydalanamiz. Chunki, hikoya hajmi u qadar katta emas. O’quvchilarga hikoya birma-bir o’qitiladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

II. Badiy asarni tahlil qilishda tushunarsiz so’zlar lug’ati tuziladi. “ Bemor” hikoyasidagi ayrim notanish so’zlar bilan birgalikda iboralarni yozib o’quvchilarga savol tariqasida beriladi. 1. Bunday paytda yo’g’on cho’ziladi, ingichka uziladi. 2. U har ingraganda Sotiboldi chakkasiga burov solingan kishiday talvasaga tushar edi. So’ngra o’quvchilarga bu jumlalarni tahlil qilish vazifasi topshiriladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

III. Matn mazmunini hikoyalash. 1. Har bir o’quvchining matn mazmuni haqidagi fikrlari tinglanadi. 2. O’qituvchi o’quvchilar bilan savol-javob o’tkazadi. a) Kim menga hikoya qahramonlarini aytib beradi? b) Nega Sotiboldi xotinini ko’rsatgani shifoxonaga olib bormadi? d) Abdug’aniboyni qanday odam deb bilasiz? c) Tashqarida gadoylar ovozi eshitilishining asarga qanday aloqasi bor? g) Nega asar aynan to’rt yashar qizaloqning so’zlari bilan tugagan? Bu bilan yozuvchi nima demoqchi? www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

IV. Matnning g’oyaviy-badiiy xususiyatlarini aniqlash “Diqqat! Muammo!” deb nomlanadi. Bu bosqichda o’quvchilarga quyidagi savollar beriladi: 1. “ Nega asar “Bemor” deb nomlangan. 2. Bemor dardining davosi nimada deb o’ylaysiz?” O’quvchilar bu savolga turlicha javob beradilar. O’quvchilarning javobi: 1. “Bemor faqat Sotiboldining xotini emas balki, butun jamiyat bemor – xasta!” 2.“El –u yurt dardini yengillashtiruvchi jamiyatni bemorlikdan qutqaruvchi darmon esa, ma’rifatdir” www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

3. Ularning har biriga jadval tarqatiladi. Ushbu jadval orqali o’quvchilar asardagi qahramonlar, haqidagi ma’lumotlarni esga oladi. Bu o’quvchilarni mustaqil fikrlashlariga yordam beradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Hikoyaning Hikoyaning nominomi Asar Asar qahramoqahramo nlarinlari Ularga xos Ularga xos fazilatlarfazilatlar Orzu-Orzu- istaklari, istaklari, niyatlariniyatlari Maqsadiga Maqsadiga g’ov g’ov bo’luvchi bo’luvchi omillaromillar Muallifning Muallifning munosabatimunosabati www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Topshiriq shartiga ko’ra o’quvchilar jadval bilan tanishadilar so’ngra, ularga kataklarni to’ldirish vazifasi topshiriladi. Jadvallar to’ldirib bo’lingach, juftlikda ishlash (juftlikda ishlash deganda o’quvchilarning o’z partadoshi bilan ishlashi nazarda tutiladi. Agar o’qituvchi partadoshlarining birga ishlashlarini lozim topmasa u holda, oldindan juftlik hosil qilish yo’llarini o’ylab ko’rishi kerak) Jadvalni to’ldirish uchun 3 daqiqa vaqt beriladi. Vaqt tugagach, o’quvchilarning topshiriqni bajarganliklari tekshiriladi va o’rtoqlari tomonidan baholanadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

V. Darsda faol qatnashgan o’quvchilar baholanadi. VI. Uyga vazifa sifatida “Bemor” hikoyasiga epigraf qilib olingan maqol bilan matn mazmunini solishtirib, aloqador jihatlarini aniqlashlari topshiriladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mavzu: Adabiyot darslarida dramatik asarlarni tahlil qilish usullari. Maqsud Shayxzodaning “Mirzo Ulug’bek” drammasi asosida. Drammatik asarlar tahlilida quyidagi ish turlarini qo’llash mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

I. Kirish mashg’uloti. Mirzo Ulug’bek haqida, astronomiya fanining asoschisi ekanligi, ilm sohasiga qo’shgan hissasi to’g’risida so’zlab, o’quvchilarni darsga qiziqtirish. II. Matn ustida ishlash. Bunda o’quvchilarning xarakteri va ovoz tonini hisobga olgan holda, asar rollarga bo’lib o’qitiladi va tushunarsiz so’zlar lug’ati tuziladi. Samovot – samolar, osmonlar. Xud – xuddi, naq. Rabdi badal – qarshi zarba III. Obrazlarga tavsif berish. Obrazlar ikki guruhga bo’linadi. 1. Tarixiy obrazlar: Mirzo Ulug’bek, Abdullatif, Gavharshodbegim, Ali Qushchi, Shayhulislom, Ho’ja Axror, Qozi Miskin 2 . To’qima obrazlar: Feruza, Piri Zindoniy, Bobo Kayfiy, Berdiyor. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ObrazlarObrazlar Muallif re Muallif re markasimarkasi Qahramon Qahramon nutqiga nutqiga xos xos so’zlarso’zlar Obrazga Obrazga o’zgalar o’zgalar fikrifikri Mirzo UlugMirzo Ulug ’’ bekbek Buyuk olim Buyuk olim Movorounnahr Movorounnahr hukmdori hukmdori yoshi 56 da.yoshi 56 da. MaMa ’’ rifatning rifatning dargohiga dargohiga qoqo ’’ ydim ydim ixlosim. ixlosim. GoGo ’’ daklikdan daklikdan yulduzlarga yulduzlarga bobo ’’ ldim ldim oshufta.oshufta. Har xalqning oHar xalqning o ’’ z z dini, edini, e ’’ tiqodi, tiqodi, ibodati ibodati xudovandi bor.xudovandi bor. Buyuk qalbli Buyuk qalbli inson, uluginson, ulug ’’ munajjim munajjim baland fahm baland fahm sohibi toj. (Piri sohibi toj. (Piri Zindoniy)Zindoniy) OO ’’ z oz o ’’ gg ’’ lidan lidan yolchimagan yolchimagan benasib padar. benasib padar. (Sakkokiy)(Sakkokiy) Piri ZindoniyPiri Zindoniy Hasan ohangar, Hasan ohangar, mahbus mahbus sakson yoshdasakson yoshda Odamzot koOdamzot ko ’’ p p chidamli, chidamli, ummatlarni ummatlarni ixtiyorini faqat ixtiyorini faqat bir dam olishi bir dam olishi mushkul.mushkul. Saltanat dono Saltanat dono raislar qoraislar qo ’’ lida lida bobo ’’ lsin.lsin. Eng ashaddiy Eng ashaddiy sarbador. sarbador. (Shayhulislom) (Shayhulislom) Chin insonlar Chin insonlar xalq yoxalq yo ’’ lida lida bosh qobosh qo ’’ ygay ygay rostgorostgo ’’ y y fuqarolar. fuqarolar. (Abdurazzoq)(Abdurazzoq)www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

VI. Asarning g’oyaviy badiiy xususiyatlarini aniqlash. 1. Asarning turini aniqlash. 2. Asar ekspozitsiyasi haqida ma’lumot. 3. Monolog va dialogning asardagi o’rni. 4. Remarkaning badiiy vazifasi. 5. Badiiy tasvir vositalarining qo’llanishi. Javoblar taxminan quyidagicha bo’lishi mumkin: 1. Qahramonlar o’rtasidagi kurash ziddiyat tugunini hosil qilgan. 2. Ekspozitsiyada tabiat tasviri berilgan. 3. Monolog va dialoglar Ulug’bek xarakterini ochishga xizmat qilgan. (Temurning Ulug’bekka nasihati, Ulug’bek va Feruza, Ulug’bek va Sayyid Obid…) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

4. Muallif remarkasi: Buyuk olim Movorounnahr hukmdori yoshi 56 da. Ulug’bek kirib keladi. Orqasida ikki mash’al ko’targan ikki mahram. Ulug’bek qabrga engashib chuqur hayolga botadi. Bir tomonda baland minora Ulug’bek qo’llarini qovushtirgan holda koinotning bu sehrli kitobini tomosha etmoqda. 5. Tashbeh: Oy-Feruza... Feruzoy... Qay biri go’zal. Tazod: Odamlarni shod ko’rsangiz, ortar g’amingiz. Kinoya: Bunga chora, ko’pdan beri sinalgan qurol: Olov yoqib gap qozonin qaynatish kerak. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Mavzu: Lirik asarlar tahlili. Mumtoz asarlar asosida. 1. Kirish suhbati o’tkaziladi. 2. G’azal ifodali o’qiladi. 3. Tushunarsiz so’zlar lug’ati tuziladi. 4. G’azal baytma-bayt tahlil qilinadi. 5. Badiiy tasvir vositalari ko’rsatiladi. 6. Qofiya va radif belgilanadi. 7. Vazn xususiyati aniqlanadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

1. KIRISH SUHBATI Klassik adabiyotimizdagi g’azal ming yillar davomida adabiyotimizning butun kuch qudratini tilimizning nazokat va tarovatini ko’rsatadigan bir belgi, ko’rstakich bo’lib kelganligi shubhasizdir. Dastlab, lirikaning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? – degan savolga javob beraylik. Bu haqida olimlarimiz turli xil fikrdalar. Masalan, Jamol Kamolda: “Lirika inson o’z shaxsini tanigan, o’zini shaxs sifatida anglagan, o’zini olam ichra yana bir olam deb bilgan va tashqi ob’ektiv olamga yangicha qaragan sharoitlarda paydo bo’ladi. Lirika parvozini hamisha jamiyat hayoti belgilaydi”. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

To’xta Boboyevda: “Lirika (yunon lyrist – lira jo’rligida kuylash) – badiiy adabiyoptning asosiy turlaridan biri bo’lib, biror hayotiy voqea-hodisa ta’sirida inson qalbida tug’ilgan ruhiy kechinma. Fikr va tuyg’ular orqali voqelikni aks ettiradi. Bulardan kelib chiqadigan xulosalarni quyidagicha umumlashtirish mumkin: 1. Lirikaning boshqa san’at namunalari bilan aloqadorligi ochiq sezilib turadi. 2. Lirik asarlar inson his-tuyg’ularini juda aniq va yorqin tasvirlashi bilan ajralib turadi. She’r – emotsional kayfiyat ifodasi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

2. Atoiyning “Qon bo’ldi ko’ngil” g’azali. QON BO’LDI KO’NGIL Qon bo’ldi ko’ngil firoq birla, Kuydi jonim ishtiyoqi birla, Zulfing cheriki jamol mulkin, Oldi ko’zing ittifoqi birla. Majlisda chog’irdan el usursa, Men jomi-jamoli soqiy birla. Ishqingda qaro boshim oqardi, Bir boqmadi ko’z qaroqi birla. Ko’z o’ynatib o’tdilar ko’ngulni, Ikki qoshi jufti toqi birla. Xo’blardin Atoyi lutf istar, Xonlarga ne ish yasoqi birla. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

3. LUG’AT firoq – ayriliq qaroq – ko’z qorachig’i ishtiyoq – mushtoqlik, dil hohishi, ko’ngil istagi zulf – soch yasoq – oddiy askar cherik – qo’shin askarlari chog’ir – may, ichkilik, sharob jom – qadah, may soqiy – may quyuvchi www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

4. G’AZAL TAHLILI Qon bo’l di ko’ngil firo q birla, Kuydi jonim ish tiyo qi birla, Bu baytda shoir firoqda qiynalayotgan oshiqning ko’ngil izhorlarini aytadi, ya’ni sening firoqingda ko’nglim qon bo’ldi, ishtiyoqingda jonim kuydi deydi. Zulfing cheriki jamol mulkin, Oldi ko’zing ittifoqi birla. Bu baytda yorning sochi nihoyatda uzun va qalin. Shunga ko’ra u askarlarga – cherikka oxshatilyapti. Ular ko’z bilan ittifoq tuzib, jamol mulkini – go’zallik mamlakatini egallashgan. Baytda tashbeh san’atidan foydalanilgan. - -/ v- - / i - - - - -- v /-- /-- - / v - /v www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Majlisda chog’irdan el usursa, Men jomi-jamoli soqiy birla. Umuman yor go’zalligi shu darajadagi, odamlar el yig’ilishida (majlisda) ichkilik (chog’ir) dan mast bo’lsa, oshiq yor yuzi tufayli sarxushdir. Bu baytda ham tashbeh san’atidan foydalanilgan. Ishqingda qaro boshim oqardi, Bir boqmadi ko’z qaroqi birla. Bu baytda mash’uqa beparvo, hatto oshiq qarib qolganda ham, yor nazar solmaydi deb mubolag’a qiladi. Ko’z o’ynatib o’tdilar ko’ngulni, Ikki qoshi jufti toqi birla. Bu baytda baribir yorning ko’z qarashlari va qaro qoshi oshiqni mahliyo qiladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Xo’blardin Atoyi lutf istar, Xonlarga ne ish yasoqi birla. Lirik qahramon “oshiqqa jafo qildim” deb zorlanadi. Bu yerda “ yasoq ”, “ nizom ”, “ qoida ” hamda “ oddiy askar ” ma’nolarida kelgan. Demak, shoir ma’shuqani Xonga o’zini oddiy askarga o’xshatadi. 5. Badiiy san’atlari G’azalda tashbeh, mubolag’a san’atidan mohirona foydalangan. 6. Qofiyasi: ishtiyoq, ittifoq, qaroq, toqi, yasoq. Birla – radif. 7. Vazni – Mutaqoribi musammani aslam. fa’lun / fauvlun / fa’lun / fauvlun / - - - -vv - - - - www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Похожие

O’zbekiston Respublikasining Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 2

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Kadrlar tayyorlash milliy modeli

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ro'yobga chiqarishining bosqichlari

O`zbekiston Respublikasi prezidentining oila va oila tarbiyasi to`g`risidagi fikrlari o`rganish

Tа’lim muаssаsаsi mеnеjmеnti