Oʻqituvchi faoliyatida muloqot madaniyati va psixalogiyasi - Педагогиka - Презентации

Oʻqituvchi faoliyatida muloqot madaniyati va psixalogiyasi

Загружено в:

22.05.2024

Скачано:

0

Размер:

101.0283203125 KB

Oʻqituvchi faoliyatida muloqot madaniyati va psixalogiyasi Reja: 1.Pedagogik muloqot haqida tushuncha. Pedagogik muloqotning tuzilishi va metodlari. Pedagogik muloqot uslublari. 2.Muloqot madaniyati. Pedagogik nizo va uning sabalari. Pedagogik nizolarning oldini olish yo’llari. 3. Takt va pedagogik takt haqida tushuncha. Takt va taktika. 4. Pedagogik taktni qo‘llash shartlari. Pedagogik odob. Pedagogning muomala odobi..

Muomala - axborot jarayonidir. Pedagog bevosita shaxslarga muomalada, o'z tarbiyalanuvchilari, umuman, jamoa haqida, undagi ichki jarayonlar haqida g’oyat xilma-xil axborotga ega bo'ladi va xokazo. Pedagog ham o'z navbatida muomala jarayonida o'z tarbiyalanuvchilariga maqsadga qaratilgan axborotni ma'lum qiladi.

Pedagog muomala vositasi orqali qanday axborot olishini qarab chiqar ekanmiz, o'quvchining shaxsi haqidagi axborotning muhimligini alohida ta'kidlab o'tish kerak. Muomala shaxsni g’oyat xilma-xil sharoit va ko'rinishlarda o'rgatishga imkon beradi. Pedagog o'quvchilar bilan muomala qilar ekan, juda mayda qismlarni ham anglab olishga qodir bo'ladi.

Bular sirtdan qaraganda unchalik ahamiyatli bo'lmasada, shaxsda sodir bo'layotgan, uni tushunish uchun juda muhim bo'lgan zarur ichki jarayonlar ko'rinishlarining alomatlari bo'lishi ham mumkin, bunda pedagog shaxsi katta rol o'ynaydi. Ayni bir xil hodisaning turli kishilar tomonidan talqini, uning o'tmishdagi tajribasiga bog’liqligi bilan izohlanadi. Bu tajribaning uch jihati bor: umumiy hayotiy tajriba, pedagogik faoliyat tajribasi va muayyan jamoa bilan, o'quvchilar bilan muomalada bo'lish tajribasi. Nihoyat, pedagogniig o'quvchilar bilan kundalik muomalasi shunga olib keladiki, u o'quvchilarning xatti- harakatlaridagi chuqur ma'no va xaqiqiy sababni turli vaziyatlarda payqab oladi, buning uchun namuna sifatida u o'zi tez-tez qayd qilgan dalillardan va o'quvchilarning xulq- atvor usullaridan foydalanadi. O'qituvchining o'quvchilar bilan muomalasi tarbiyani boshqarish vositasi sifatida qaralib, birlashtiruvchi, o'rnini to'ldiruvchi vazifasini ham bajaradi. Muomala o'zaro munosabatlar doirasida sodir bo'ladi. Boshqarish vositasi bo'lgan muomala o'quvchilarning faoliyatiga hamrohlik qiladi nihoyat, boshqarish vositasi bo'lgan muomala faoliyatidan keyin boradi.

Muomala - axloq ko'rki sanaladi. Har bir kishining qanday dunyoqarashga egaligi, bilimliligi uning muomalasidan ma'lum bo'ladi. Muomala - insonlar o'rtasidagi o'zaro aloqa vositalaridir. Muomalada asosiy vosita til hisoblanadi. Shuning uchun ham til - aloqa quroli deyiladi. Insonning tili shirin, muomalasi madaniyatli bo'lsa, qisqa vaqt ichida xalq orasida obro'-e'tibor topadi. So'zga chechanlik, hech qachon kishiga obro' keltirmaydi. Shuning uchun ham o'tmishda yashab o'tgan mutafakkirlarimiz tilga, so'zga hurmat bilan yondashishlarini uqtirib o'tganlar. Ulug’ bobomiz Alisher Navoiy muomala madadiyati, xushmuomalalik, tilning ahamiyati to'g’risida, shirinso'zlik haqida purhikmat fikrlar bayon qilganki, bugungi kunimiz uchun ham o'z ahamiyatini yo'qotgan emas. «Til shirinligi ko'ngilga yoqimlidir, muloyimligi esa - foydali. Shirin so'z sof ko’ngillar uchun asal kabi totlidir», - deydi Alisher Navoiy. Pedagog bolalarga bilim berish uchun bir qatorda ular nutqining rivojlanishiga ham alohida ahamiyat beradi va bunda u turli pedagogik usullardan foydalanadi.

Muomalada ijodiy kayfiyatni vujudga keltirish va saqlashning muhim vazifasi pedagogning materialga o‘z hissiy munosabatini ifodalashda topgan tashqi shakllarini mustahkamlashdir, u pedagog tomonidan quyidagi yo‘llar orqali amalga oshiriladi: darsning borishini, tadbirni fikran esga tushirish; ko‘zgu oldida takrorlash; namuna sifatida san’at (adabiyot, kino, rang tasvir) asarlardagi vaziyatlardan foydalanish. O‘zining materialga bo‘lgan hissiy munosabatini ifodalashning puxta shakllari (ularga hamisha bu shakllarni gavdalantirishning bevosita vaziyati tuzatish kiritadi) pedagogga faoliyat va muomalaning o‘zgarib borayotgan sharoitida jadal va samarali harakat qilish va (bunisi ayniqsa muhim) darsga tez va samarali chorlanish imkonini beradi, chunki o‘zining hissiy munosabatini ifodalashning puxta shakllarini (ularni pedagog g‘ayrat bilan esga tushiradi) unda ularni izlashning jo‘shqin jarayoni to‘g‘risida xotiralar uyg‘otadi, bu bilan uning ijodiy kayfiyatini rag‘batlantiradi.

Ijodiy kayfiyatni boshqarish jarayonining g‘oyat marakkab bo‘g‘ini guruh bilan bo‘ladigan bevosita muomaladan oldingi paytidir. Ijodiy holatni tashkil etish yuzasidan ilgari amalga oshirilgan butun ish o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Pedagog bo‘lajak ishning maqsadiy muhimligini anglash orqali bu ishga o‘zini ilhomlantiradi. O‘zi uchun yangi maqsadlar va bog‘lanishlarni belgilab olishi lozim, bundan ko‘zda tutilgan maqsad - o‘quv-tarbiyaviy material asosidagi bo‘lajak faoliyatning o‘zi uchun yangiligi, maroqliligini sezishdan, bo‘lajak ishning ijodiy xarakterini his qilish va anglab yetishdan, startoldi tayyorgarligining sharti bo‘lgan bundan oldingi holatni boshqarishdan, tetik kayfiyatga erishishdan iboratdir. Pedagogning startoldi tayyorgarligi uning auditoriya bilan o‘zaro fikr almashuv faoliyatiga bevosita qo‘shilishi bosqichida ijodiy kayfiyatning o‘ziga xos tarzda namoyon bo‘lishidir. O‘qituvchi mazkur dars oldidan darsda eng muhim narsa nima ekanligini yaxshi biladi.

Xulosa  O'qituvchi faoliyatida muloqot madaniyati va psixalogiyasi juda muhim o'rin tutadi. Muloqot madaniyati, o'qituvchi va o'quvchilar o'rtasidagi o'zaro bog'lanishni, muloqotning samarali va yaxshi o'tkazilishini ta'minlaydi. O'qituvchilar muloqoti o'quvchilarga ilhom beradi, ularni qo'llash va qo'llab- quvvatlash bilan jiddiy bilimlarni o'rganishda yordam beradi. Muloqot madaniyati, o'quvchilarga yaxshi misol bo'ladi va ularning qiziqishlarini oshiradi.  Psixologiya esa o'qituvchi va o'quvchilarning psixologik holatlarini o'rganib, ularning o'zg'alish va rivojlanishlarini tushunishda yordam beradi. O'qituvchilar psixologiya asosida talabalarning ma'lumot olish, o'z ishtiroklarini tushunib chiqish, motivatsiya va odob-ahloqini rivojlantirishga harakat qilishi mumkin. Psixologiya bilan bezovta qilish, odob-ahloq ustunligini o'rganish va o'quvchilarning o'zg'alishlarni tushunishda o'qituvchiga qo'llab-quvvatlash imkoniyatini beradi.  Muloqot madaniyati va psixalogiya, o'qituvchining o'quvchilarni bir-biriga, o'quvchilar qatoridagi munosabatlarga, jamiyat va tarix bilan bog'liq mavzular bo'yicha g'alaba qozonishini ta'minlaydi. Ularning bilimi va tajribasi o'qitish jarayonini sifatliroq va samarali qiladi va ta'lim muhitini rivojlantirishga muhim xizmat qiladi.

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR : 1. Muslimov N.A, SHaripov SH.S. v.b. Mehnat ta`limi, kasb tanlashga yo’llashni o’qitish metodikasi. O’quv qo’llanma. –T.: 2009. 427 b. 2. Davlatov K. Mehnat va kasb ta`limi, tarbiyasi hamda kasb tanlash nazariyasi va metodikasi. – T.: «O’qituvchi», 1992. 319 b. 3. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida” gi Qonuni. «Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori» - T. “Sharq” NMK. 1998. 15 bet 4. Uzviylashtirilgan Davlat ta`lim standarti va o’quv dasturi Mehnat ta`limi, kasb tanlashga yo’llash, Tasviriy san`at, CHizmachilik, Musiqa madaniyati, 5. Jismoniy tarbiya. (1-9sinflar) “Toshkent- 2010” 5-10 b.

Похожие

O’qituvchi faoliyatida muloqot madaniyati va psixologiyasi

O’qituvchining kasbiy faoliyatida pedagogik texnikaning ahamiyati. Nutq texnikasi va notiqlik madaniyati

Nutq, muloqot, o’qish va yozish malakalari

Pеdagogik muloqot asosiy elementlari

Hunarmandchilik madaniyati