Nutqida kamchiligi bor bolalar bilan ishlash - Педагогиka - Презентации

Nutqida kamchiligi bor bolalar bilan ishlash

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1097.6806640625 KB

Nutqida kamchiligi bor bolalar bilan ishlash Reja: 1. Nutq buzilishining sabablari. 2. Nutq va eshitish qobiliyatida og`ir nuqson bo`lgan bolalarni tabaqalashtirish.

Eshitish va nutq bir-biri bilan chambarchas bog`liqdir, chunki bola nutqining rivojlanishi uchun uning eshitish organining qobiliyati normal bo`lishi kerak, ya`ni u eshitgan so`zlarini takrorlaydi, natijada uning nutqi rivojlanadi.

Bolalarda nutq buzilishini yuzaga keltiruvchi sabablar ichida tashqi (ekzogen) va ichki (endogen) omillar, shuningdek, atrof-muhitning tashqi sharoitlari farq qilinadi. Nutqiy nuqsonning turli sabablarini ko`rib chiqishda evolyutsion dinamik yondashiladi. Bu nuqsonning yuzaga kelishi jarayonini tahlil qilishdan anomal rivojlanishning umumiy qonuniyatlarini va har bir yosh davrida nutqning rivojlanish qonuniyatlarini hisobga olishdan iboratdir.

Psixik (shu bilan birga nutqiy) jarayonlarning shakllanishida biologic-ijtimoiy jarayonlarning birligi prinsipi – nutqiy sistemaning rivojlanishiga – nutqiy muhit, muomala, emotsional aloqa va boshqa faktorlarning ta`sirini aniqlash imkonini beradi. eshitishi normal bo`lgan bolaning kar-saqov ota-ona qo`lida tarbiyalanishi, surunkali kasal bo`lib tez-tez kasalxonalarda davolanuvchi bolalarda nutqning rivojlanmay qolishi, oilada uzoq vaqt davom etuvchi ruhiy shikastlanish va ikki tillilik – bolada duduqlanishning yuzaga kelishiga sabab bo`lishi, nuqtiy muhitning nutq rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatishiga misol bo`ladi.

Bolalardagi nutqiy nuqsonlarning asosiy sabablari: 1. Embrion rivojlanish davridagi turli xil patalogiyalar. 2. Homiladorlik vaqtidagi toksikozlar, virusli va endokrin kasalliklar, jarohatlar, qonning rezus-faktorga mos kelmasligi. 3. Tug`ruq vaqtidagi shikastlanish va asfiksiya. 4. Bola rivojlanishining birinchi yilidagi bosh miya kasalliklari (meningit, ensefalit). 5. Miyaning chayqalishi bilan birga sodir bo`ladigan bosh miya jarohatlari. 6. Nasliy faktorlar. Bunday hollarda nutq buzilishlari umumiy nerv sistemasi buzilishlarining bir qismini tashkil etib, intellektual va harakat kamchiliklari bilan birga kuzatiladi. 7. Ijtimoiy-maishiy sharoitning yomonligi. Bu holat mikroijtimoiy qarovsizlikka, vegetativ disfunksiyaga, emosional-irodaviy muhitning buzilishlariga va nutqning rivojlanmay qolishiga sabab bo`ladi.

Yuqorida ko`rsatib o`tilgan sabablar, ayrim hollarda ularning birgalikda qo`shilib kelishi nutqning turli tomonlarining buzilishiga sabab bo`lishi mumkin. Hamma nutq buzilishlari kelib chiqishiga ko`ra ikki guruhga bo`linadi: 1. Organik xarakterdagi nutq buzilishlari. 2. Funksional xarakterdagi nutq buzilishlar.

Organik nutq buzilishlar o`z navbatida ma`lum joyning zararlanishiga ko`ra markaziy va periferik xarakterda bo`ladi. Funksional buzilishlar: bunda nutq jarayonida ishtirok etadigan a`zolar tuzilishida hech qanday o`zgarishlar bo`lmaydi. Funksional xarakterdagi nutq buzilishlariga: dislaliya, duduqlanish kabi nutq nuqsonlari kiradi.Pereferik buzilishlar: artikulyatsion apparatning noto`g`ri tuzilish yoki buzilishi va pereferik nerv artikulyatsion organlar inervasiyasining buzilishdan kelib chiqadi.Markaziy buzilishlar: markaziy nerv sistemasining u yoki bu qismlarining buzilishi, zararlanishi natijasida kelib chiqadi. Markaziy xarakterdagi organik nutq buzilishlariga alaliya, afaziya, dizartriya kabi nutq kamchiliklari kiradi.

Turli nutq buzilishlarining rivojlanishini oldidan aniqlash katta ahamiyatga egadir. Agarda nutqiy nuqson bolaning maktabga kelgan vaqtida ilk bor aniqlansa, u holda uni tuzatish qiyinchiliklari kuzatilib, o`zlashtirishga salbiy ta`sir ko`rsatadi .

Nutq rivojlanmaganligining I darajasi: Nutqning bo`lmasligi bilan xarakterlanadi. Bunday bolalar nutqsiz bolalardir. 4-6 yoshdagi bunday bolalarning lug`at boyligi kambag`al, noaniq bo`ladi. Nutqi tovushga taqlid qilish, tovushlar kompleksi bilan chegaralangan bo`ladi. Narsa va hodisalarni farq qilmagan holda ifodalash, so`zlarning ko`p ma`noga ega bo`lmasligi xarakterli xususiyat hisoblanadi. Tovushlar talaffuzida turg`unlik bo`lmaydi, tovushlar bir-biri bilan almashtiriladi, fonematik o`quv buzilgan bo`ladi. Nutq to`liq rivojlanmaganligining bu darajasiga ega bo`lgan bolalar uchun tovushlar analizi bo`yicha berilgan topshiriqlar tushunarsiz bo`ladi.

Nutq to`liq rivojlanmaganligining II darajasi: Dastlabki keng qo`llaniladigan, odatdagi nutqning bo`lishi bilan xarakterlanadi. Bolalar oddiy jumlalardan foydalana biladilar, ma`lum lug`at boyligiga ega bo`ladilar. Ular narsalar, hodisalar, alohida belgilar nomini ajrata oladilar. Lekin bunday bolalarda nutqning qo`pol darajada rivojlanmaganligi yaqqol ifodalangan bo`ladi. Ular ikki-uch so`zdan iborat gaplardan foydalanadilar. Lug`at boyligi shu yoshga mos keladigan normadan kam bo`ladi. Umumlashtiruvchi so`zlarni (mebel, kiyim, sabzavot, mevalar va boshqalarni) bilmasligi kuzatiladi. Harakat, belgini bildiruvchi so`zlardan foydalanishda qiyinchiliklar kuzatiladi, predmet nomini, rangini, shaklini, o`lchamini va boshqa belgilarini bilmaydilar.

Nutq to ` liq rivojlanmaganligining III darajasida: Nutqida leksik-grammatik va fonetik-fonematik jihatdan rivojlanmaganlik elementlari kuzatiladi. Bolalar nutqga ega bo`lganda kishilar bilan aloqa bog`lay oladilar, lekin buni ota- ona (tarbiyachi) ishtirokida, ularning muayyan tushuntirishlari yordamida bajaradilar.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1 Rozengrad-Pupko G.A. «Rech i razvitiye vospitaniya v rannem vozraste» M 1963 y. 2. Fomicheva T.B» Vospitaniye u detey pravilnogo proiznosheniya» Moskva 1987 yil. 3. P.M. Po‘latova “Oligofrenopedagogika” Toshkent 2005 yil. 4. V.S. Raxmanova “Maxsus pedagogika” Toshkent 2004 yil. 5. Vigotskiy.L.S. «Problema u otstalosti» Moskva 1956 yil.

Похожие

Eshitishida nuqsoni bor bolalar nutqini o’stirish

Nutqida nuqsoni bo’lgan bolalar bilan uy sharoitida olib boradigan logopedik mashqlarni bajartirish yuzasidan ota-onalarga tavsiyalar

Ish qog 'ozlari bilan ishlash

Ijtimoiy pedagogning maktab yoshidagi bolalar bilan ish yuritishi

Pedagogika fanlarini o’qitishda darslik bilan ishlash texnologiyasi