Boshlang‘ich sinflarda og‘zaki hikoya va yozma insho darslarini o‘rgatish metodikasi - Педагогиka - Презентации

Boshlang‘ich sinflarda og‘zaki hikoya va yozma insho darslarini o‘rgatish metodikasi

Загружено в:

13.11.2024

Скачано:

0

Размер:

1071.9501953125 KB

BOSHLANG‘ICH SINFLARDA OG‘ZAKI HIKOYA VA YOZMA INSHO DARSLARINI O‘RGATISH METODIKASI

REJA: • 1. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida og‘zaki va yozma nutqni rivojlantirishning ahamiyati. • 2. Og‘zaki hikoya va yozma insho darslarining maqsadi va vazifalari. • 3. Og‘zaki hikoya darslarini o‘rgatish metodikasi

. TAYYORLOV BOSQICHI • Dars mavzusi va maqsadini tanlash: O‘qituvchi darsning asosiy mavzusini aniqlab, o‘quvchilarga tushunarli va qiziqarli qilib taqdim etadi. Misol uchun, mavzu: “Tabiat go‘zalligi” yoki “Qahramonlar haqida hikoya qilish”. • O‘quvchilarning e’tiborini jalb qilish: Darsni boshlash uchun qisqa savollar yoki rasm, multfilm orqali o‘quvchilarning qiziqishini oshirish mumkin.

OG‘ZAKI HIKOYA TUZISHNI O‘RGATISH METODIKASI • • Topshiriqlarni oddiydan murakkabga tomon o‘zgartirish: Dastlab, o‘quvchilarga sodda so‘z va iboralar yordamida hikoya tuzishni o‘rgatish, keyinchalik esa ularni murakkabroq fikrlarni ifodalashga o‘rgatish. Yordamchi savollar berish: O‘qituvchi o‘quvchilarga hikoyani to‘ldirishga yordam beradigan savollar beradi. Masalan, “Keyin nima bo‘ldi?” yoki “Bu voqea qayerda bo‘lib o‘tdi?”. • Hikoya shablonlari va ramkalaridan foydalanish: Hikoya tuzishni boshlash uchun tayyor shablonlar yoki rasmli ko‘mak vositalari yordam beradi. Bu orqali bolalar hikoyani rivojlantirishni o‘rganadi.

YOZMA INSHO YOZISHNI O‘RGATISH METODIKASI • • Bosqichma-bosqich insho yozishni o‘rgatish: Inshoni tuzish uchun uch asosiy qismdan foydalaniladi: kirish, asosiy qism va xulosa. Bu qismni bolalar uchun tushunarli qilib izohlab berish kerak. • Reja tuzish va fikrlarni ketma-ketlikda bayon qilish: O‘quvchilarga qisqa reja yozishni o‘rgatish, keyin esa ularni ketma- ket bayon etishga o‘rgatish.

• • Kichik matnlarni yozish amaliyoti: Birinchi navbatda qisqa va oddiy insholar yozishni o‘rgatish kerak. Bu jarayonda o‘quvchilarga o‘z fikrlarini oddiy gaplar bilan ifodalash imkoniyati beriladi.

FIKR-MULOHAZALARNI BAHOLASH VA TAHLIL QILISH • Baholash va tahlil qilish: O‘qituvchi o‘quvchilar tomonidan yozilgan insho va hikoyalarni baholaydi, ularni tahlil qilib, kamchiliklarni tushuntiradi.

• Yaxshi ishlarni taqdim qilish va maqtov: Yaxshi yozilgan ishlarga alohida e’tibor berish, maqtash orqali o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish.

• XXI asrga kelib butun dunyoda ilm-fanni o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj jadallik bilan rivojlanib bormoqda. Ayniqsa, maktablardagi ta’limga bo‘lgan e’tibor ham kundan kunga oshmoqda. Sababi fan va texnologiyalar takomillashib borayotgan bu davrda eng zamonaviy va yangi bilimlardan yosh avlodni boxabar qilish o‘ta mas’uliyatli vazifa hisoblanadi. Bu borada olib borilayotgan chora-tadbirlar o‘quvchilarning bilimini yanada oshirish, ularning savodxonlik va kitobsevarlik qobiliyatlarini namoyon qilishga turtki bo‘lmoqda.

Endilikda olib borilayotgan dars mashg‘ulotlarida ham o‘quvchilarni bilim olishda susaytirib qo‘ymaslik, ularni darslarga qiziqtirish uchun hattoki, chet el ilg‘or pedagogik texnologiyalaridan ham foydalangan holda dars jarayonini tashkil etish zamonaviy ta’limning yuqori darajali talabiga aylanib ulgurdi. Shunga monand bugungi kunda mamlakatdagi umumta’lim maktablarida faoliyatda bo‘lgan darsliklarda ham o‘zgarishlar, yangiliklar kiritilib kelinyapti. Shu bilan birga muhtaram Prezident tashabbuslari bilan ta’lim-tarbiyaga oid ko‘plab farmonlar ishlab chiqilmoqda.

Prezident Sh.M.Mirziyoyevning «O‘zbekistonnig yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» gi farmonida o‘quvchilarni kelgusi hayotga tayyorlash va ularga o‘z bilim va ko‘nikmalaridan amaliyotda foydalanishni o‘rgatuvchi Malaka talablarini sinflar kesimida ishlab chiqish; 1. fanlararo o‘zaro aloqadorlik va sinflar kesimida davriylikka to‘liq rioya qilgan holda o‘quv dasturlari o‘rtasida uzviylikni ta’minlash; 2. yangi avlod darsliklarini o‘qituvchining metodik qo‘llanmasi, o‘quvchining mashq daftari va multimedia ilovasi bilan birga kompleks tarzda yaratish va nashr etish; 3. o‘quvchilarning fan bo‘yicha egallagan bilimlari bilan bir qatorda savodxonlik, kompetensiya va shaxsiy sifatlarini baholash hamda kasblarga bo‘lgan qiziqishini aniqlash tizimini joriy etish haqida bir qator fikrlar aytib o‘tilgan.

Ushbu yaratilayotgan imkoniyatlardan ko‘rinib turibdiki, ilg‘or va puxta bilimga ega bo‘lgan yoshlar vatan ertasidir. Shunday ekan, bu ustuvor vazifani amalga oshirishda pedagog xodimlar uchun ham ko‘pgina talab va majburiyatlar yuklatilmoqda. Eng avvalo, pedagoglar eng so‘nggi qonun va farmonlardan boxabar bo’lishi,zamon bilan hamnafas holda dunyoda ro‘y berayotgan ilm-fanga oid yutuqlar bilan doimiy ish olib borishi,eng zamonaviy ilg’or pedagogik texnologiyalar bilan ish olib borishi, ommaviy axborot madaniyati qoidalarini bilishi, boy metodik zaxiraga ham ega bo‘lishi lozim. Shu bilan birga o‘quvchilarni darslarga qiziqtira bilishi, dars jarayonini samarali va mazmunli tashkil etish uchun turli kreativ metodlardan foydalanishi kerak. Xususan, boshlang‘ich sinflarda insho va bayon yozishga tayyorlashda o‘qituvchining metodik bilim saviyasi kuchli bo‘lishi o‘quvchilarni tezda insho va bayon yozish ko‘nikmasining shakllanishiga asos bo‘ladi. Ma’lumki, yozma nutq og‘zaki nutqdan birmuncha shakllanganligi, so‘zlarning mohirlik bilan tanlanishi, grammatik jihatdan ham aniq, ammo murakkab tarkib topganligi, og‘zaki nutqqa mansub bo‘lgan ohang, qo‘l harakatlari va mimikalardan bevosita holiligi bilan farqlanadi.

Yozma nutq murakkab jarayon hisoblangani uchun ham u ko‘p vaqt talab etadi. Bunday nutq davomida inson o‘z-o‘zini kuzatib borish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Yozma nutqda savodxonlik va mazmundorlik asosiy o‘ringa qo‘yiladi. Yozma nutqni o‘stirish ham bevosita tilning grammatik qurilishi va lug‘at qatlamini mukammal o‘zlashtirish bilan bog‘liqdir.

YOZMA NUTQ UCHUN QUYIDAGI ASOSIY TALABLAR QO‘YILADI: • ✓ Har bir so‘z, har bir jumla asosiy mazmunni va muallifning maqsadini ochish uchun xizmat qilishi, mantiqli va izchil ifodalanishi zarur; • ✓ Yozma nutqdagi fikrlar ifodali, qiziqarli, uslubiy jihatdan sodda va ravon ifoda etilishi kerak; • ✓ Yozma nutq jarayonida adabiy til me’yorlariga rioya etish, til boyligidan keng va ijodiy, eng muhimi, o‘rinli foydalanish maqsadga muvofiq.

• Yozma nutq orqali og‘zaki nutqni rivojlantirishga ham erishish mumkin. Chunki matn tuzish, asosiy fikrlarni shakllantirish inson muloqotining ajralmas qismi hisoblanadi. Boshlang‘ich sinf ona tilida darslarida darslarida o‘quvchilarning yozma nutqlarini o‘stirish ularning fikrlash qobiliyatlarini ham rivojlantirishga yordam beradi. O‘quvchilarning tafakkur doirasini kengaytirish uchun ham xizmat qiladi. Shu bois o‘qituvchi o‘tilgan mavzu yuzasidan o‘quvchilarning nutq ko‘nikmasini o‘stirishga e’tibor berishi lozim. Ko‘plab kuzatishlar natijasida ham o‘quvchilarning yozma nutqi ularning og‘zaki savodxonligiga ijobiy ta’sir o‘tkazishini aniqlangan. III-IV sinflarda o‘quvchilarning yozma nutqini rivojlantirish uchun bir qancha turdagi ishlardan foydalaniladi. Jumladan, ma’lum bir grammatik qoida asosida matn mazmunini qayta hikoya qilish; rasmlar, kinofilmlarda ko‘rganlari yoki shaxsiy tassurotlari va eshitganlari asosida turli mavzulardagi insholar yozish, o‘qilgan badiiy asar yoki tomosha qilgin kinofilm yoki spektallari asosida ularga taqriz yozish orqali ularning yozma nutqini ma’lum bir darajada o‘stirishga erishish mumkin.

• O‘quvchilarning yozma nutq madaniyati oshgani sayin og‘zaki nutqi ham u bilan hamohang tarzda rivojlanib boradi. Buning natijasida esa boshlang‘ich sinf o‘quvchisi o‘qigan badiiy asari, tomosha qilgan biror kinofilmi yuzasidan o‘z fikrini mustaqil ravishda ifoda eta biladi. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, o‘quvchilarning yozma nutqni shakllantirish va rivojlantirish uchun ularga ko‘proq insho va bayonlar yozishni mashq qildirish samarali natija berishi mumkin. Insho yozish uchun eng avvalo, uni yozish uchun mavzuga doir bo’lgan bilimlarni egallash zarur. To‘g‘ri, bir urinishdayoq o‘quvchilar yaxshi natijaga erisha olmasliklari mukin. Takror va takror yozishlar natijasida esa insho yozish ko‘nikmasi malakaga aylanib boradi. Ushbu malakaning zamirida esa chuqur bilim va tinimsiz izlanish hamda mehnat yotadi.

• 1. Og‘zaki hikoya va yozma insho darslarining asosiy maqsadi nima? • • a) Matematika ko‘nikmalarini rivojlantirish • • b) O‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqini rivojlantirish • • c) Texnologiyalarni o‘rganish • 2. O‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirishda qaysi dars turlari asosiy o‘rin tutadi? • • a) Matematika • • b) Og‘zaki hikoya va yozma insho • • c) Tabiatshunoslik Og‘zaki hikoya tuzishda yordam beruvchi eng samarali metodlardan biri qaysi? • a) Yordamchi savollar berish • b) Matematik masalalar ishlash • c) Harakatli o‘yinlar 4. Hikoya tuzishda yordam beruvchi savol qanday boshlanishi kerak? • a) “Bu nima?” • b) “Keyin nima bo‘ldi?” • c) “Bu qanday rangda?” 5. Og‘zaki hikoya darslari uchun qanday vositalar samarali hisoblanadi? • a) Grafiklar • b) Shablonlar va rasmlar • c) Diagrammalar 6. Og‘zaki hikoya tuzishda qaysi metod ko‘proq yordam beradi? • a) Kitob o‘qish • b) Suhbat va savol-javob • c) Laboratoriya ishlari 7. Qanday topshiriq og‘zaki hikoya darslari uchun mos keladi? • a) Rasmdagi voqeani hikoya qilish • b) Arifmetik masalalar yechish • c) Xotira o‘yinlari o‘ynash

8. Inshoning asosiy qismlaridan biri nima? • a) Xulosa • b) Mavzu • c) Chizma 9. Inshoni qanday qismlarga bo‘lish mumkin? • a) Kirish, rivojlantirish, xulosa • b) Savol, javob, to‘g‘ri javob • c) Kirish, chizma, xulosa 10. Yozma insho darsida o‘quvchilarga qanday yordam ko‘rsatiladi? • a) Ko‘paytirish jadvalini yodlatish • b) Reja tuzish • c) Kompyuter bilan ishlash 11. Yozma insho yozishdan oldin nima tayyorlanadi? • a) Rasmlar • b) Reja • c) Jadvallar 12. Qaysi metod inshoni yozishni osonlashtiradi? • a) Diagramma tuzish • b) Fikrlarni ketma-ket bayon qilish • c) Raqamli amallarni bajarish 13. Kirish qismida nima qilinadi? • a) Xulosa qilinadi • b) Mavzuga kirish qilinadi • c) Foydalanilgan adabiyotlar keltiriladi 14. Xulosa qismi nimani ifodalaydi? • a) Mavzuning to‘liq ochilishini • b) O‘quvchining yakuniy fikrlarini • c) Mavzuga kirishni

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR • 1. ’’O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora- tadbirlari to’g’risida’’gi 06.11.2020-yildagi PF-6108 sonli farmoni • 2. Jalilova D. Ta’lim jarayonlarining samaradorligini oshirish uchun innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanishning ahamiyati. "Sifatli ta’lim — taraqqivot povdevori" mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiya to'plami / / Toshkent, 2023-yil 20-aprel. 282-286-betlar. • 3. Nuradilova Aselxan Dilshodxo'ja qizi.O‘quvchilar nutqini to‘g‘ri shakllantirishda pedagogik tarbiyaning ahamiyati. https://scholar.google.ru/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=n79KHFoAAAAJ &citation_for_view=n79KHFoAAAAJ:W7OEmFMy1HYC • 4. Xadicha Jabborovna Sattorova. USE OF DIDACTIC MATERIALS IN MOTHER LANGUAGE AND READING LITERACY LESSONS. Galaxy international interdisciplinary research journal (GIIRJ) . ISSN (E): 2347-6915 Vol. 11, Issue 10, Oct.(2023) https://internationaljournals.co.in/index.php/giirj/article/view/4440 • 5. Qosimova Aziza Farhod qizi. Til va adabiyot ta’limida innovatsion va integratsion yondashuv. Turkiy xalqlar filologiyasida fundamental tadqiqotlar va innovatsion ta’lim texnologiyalari“ mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya. 2022-yil. 873-876-betlar. https://scholar.google.ru/citations? view_op=view_citation&hl=ru&user=DuLpmPQAAAAJ &citation_for_view=DuLpmPQAAAAJ:2osOgNQ5qMEC • 6. https://vt.me/jalilova_dilshoda_2292

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

Похожие

Boshlang‘ich sinflarda fonetika va grafika asoslarini o‘rgatish metodikasi

Ertak va hikoya o’qitish metodikasi

Boshlang'ich ta'limda matn ustida ishlashning maqsadi, vazifalari, amaliy ahamiyati. Matnning axborot (kommunikativ) manba ekanligi

3 – sinflarda Insho va bayonni o’ziga hos hususiyatlari

Nuqta, to’g’ri chiziq, siniq chiziq, egri chiziq, ko’pburchak tushunchasi haqida tasavvurlarni shakllantirish