Badiiy uslubdagi matnlarni yaratishga o‘rgatish - Педагогиka - Презентации

Badiiy uslubdagi matnlarni yaratishga o‘rgatish

Загружено в:

23.04.2024

Скачано:

0

Размер:

1072.4521484375 KB

BADIIY USLUBDAGI MATNLARNI YARATISHGA O‘RGATISH REJA: 1. MATN VA UNING XUSUSIYATLARI 2. MATN USTIDA ISHLASH 3. MATN TUZISHGA O‘RGATISH

Matn nutqiy hodisa bo‘lib, u ikki va undan ortiq gapning mazmuniy bog‘lanishlar tashkil topadi.Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari tomonidan yaratiladigan matnlar asosan gap va kichik matnlardan iborat bo‘ladi.Bunday matnlar yaratishda ko‘proq tasvirlash, rivoyat va hikoyalar, muhokama qilish usullari ko‘proq foydalanish mumkin.

Ona tili darslarida o‘quvchilarga faqat garammatik qoidalarini yodlatish emas, balki, ko‘proq ularning og‘zaki va yozma nutqtalarining ravon va erkin bo‘lishiga erishish maqsadida kichik - kichik matnlar yaratishga harkat qilinadi. Matn yaratish dastlab "Ona tili" darslarida keyinchalik esa ularga "O‘qish" darslarida har xil mavzudagi matnlarni o‘qish, yozma ravishda tayyorlash yo‘llari bilan mukammallashtirilib boriladi.

Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari og‘zaki va yozma nutqiga zarur bo‘lgan rahmat, kechirasiz, iltimos, marhamat, barakalla kabi kirish so‘zlarni ham singdirib borish lozim. Matn ustida ishlash boshlang‘ich sinf o‘quvchilari nutqini o‘stirishning eng ma'qul usullaridan biri hiosblanadi. Buning uchun ularning og‘zaki va yozma nutqlarini baravar rivojlantirib borish kerak. Biror asar matn ustida ishlashda ham bu talablarni unutmaslik lozim ekan. Shuningdek, lug‘at ustida ishlash orqali ham takomillashtiriladi. Masalan, biror matn o‘qib bo‘lingach, undagi notanish so‘zlar aniqlanib ularning talaffuzi va imlosi tushuntiriladi. Ayrim qiyin so‘zlar ma'nosi ozohlanadi. Matn mazmunini qayta hikoya qilish orqali ham nutq o‘stirish mashg‘ulotlari amalga oshiriladi. Masalan, 2-sinfda "Sumalak" rivoyati qayta qiish orqali bu masalalar yechib boriladi. Yoki matnga oid savol- javob ustida ishlash orqali ham o‘qtuvchilar nutqini rivojlantirib borish mumkin.

Test topshiriqlari yordamida ham matn ustida ishlash katta samara beradi.Bu esa o‘quvchining har tomonlama o‘ylashga, matn mazmunini tushunishga, matndagi har bir so‘zga alohida ahamiyat berishga harakat qilishga yordam beradi. Ayniqsa, "O‘qish" darsligidagi hikoyalar, parchalar ustida amalga oshirilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi ekan.

Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari og‘zaki nutqini rivojlantirishda gap yoki jumlani o‘qishga o‘rgatish, og‘zaki topshiriqlar bajarish ham mumkin. Bu bo‘yicha "O‘quv yili boshidagi takrorlash gap" mavzusini o‘tish dars namunasi berildi. Darsning maqsadi oldingi sinfda o‘tilganlarni takrorlash orqali og‘zaki nutqini rivojlantiruvchi matn ustida ishlashdir.

Bundan tashqari turli xil mashqlar bajarish so‘z ma'nolari ustida ishlash, lug‘at diktantlarini o‘tkazish usullari ham katta samara beradi. Umuman, boshlang‘ich sinfda o‘quvchilarni matn ustida ishlashga o‘rgatish ularning og‘zaki va yozma savodxonligini oshirishga yaqindan yordam beradi. Bu esa IV sinfni tugatayotgan o‘quvchilarning DTSi talablariga mos bilim va ko‘nikmalarni to‘la egallashlarini ta'minaydi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini matn ustida ishlash darslaridan berilgan namunalar natijasi shuni ko‘rsatadiki, og‘zaki matn yaratishda dialektal xatolarning ko‘p uchrashuvi, yozma matnda va imlo va ishoraviy xatolarning ko‘pligi kuzatiladi. Bunday kamchiliklarni ham bunga odatlantirish lozim. Shuningdek, o‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqini o‘stirishda odatiy til me'yorlarini singdirib borish va ular nutqining ravon, hamda adabiy til me'yorlariga mos - bo‘lishiga erishishimiz kerak.

Matn va uning xususiyatlari Matn - nutq ko'rinishi bo'lib, vazifasi jihatidan tugal nutqiy butunlik -dir.Har bir matn murakkab tuzilish va mazmun mundarijasiga ega bo'lib, u og'zaki hamda yozma ijod namunasi hisoblanadi. Tilshunoslikda matn tilning alohida birligi (supersintaktik butunlik) va matn tilshunosligi deb atalayotgan sohaning asosiy ob'ekti sifatida talqin qilinadi.

Matn so'z birikmasi va gapdan farqlanadi, chunki matnning ham o'z kategoriyasi va qonuniyatlari mavjud. Matn so'zining lugaviy ma'nosida birikish, bog'lanish tushunchalarining borligi, shuning uchun matn tarkibi o'zaro qaysidir boglovchilar yordamida birikishni o'rganish "Matn tilshunosligi" sohasining asosiy muammolaridan biridir.

Matn hajm va mazmun belgisiga ko'ra ikkiga bo'linadi: 1. Hajm belgisiga ko'ra matn turlari. 2. Ifoda maqsadi va mazmun belgisiga ko'ra matn turlari. I. Hajm belgisiga ko'ra matn turlari. Matn gapdan ko'ra yirik hajmli aloqa vositasi, nutqiy faoliyat maxsuli, muayyan qonuniyatlar asosida shakllangan yozma nutq ko'rinis hidir. Matn hajm belgisiga ko'ra ikkiga ajratiladi. Minimal matn (mikromatn) va maksimal matn (makromatn).

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Ilmiy-ommabop uslubdagi matnlarni yaratishga o’rgatish

Savod o‘rgatish jarayoni bosqichlari. Savod o‘rgatishda tayyorlov davri

Boshlang‘ich sinflarda fonetika va grafika asoslarini o‘rgatish metodikasi

Boshlang‘ich sinflarda og‘zaki hikoya va yozma insho darslarini o‘rgatish metodikasi

Boshlang'ich ta'limda matn ustida ishlashning maqsadi, vazifalari, amaliy ahamiyati. Matnning axborot (kommunikativ) manba ekanligi