Alifbe- sevimli kitobim! - Педагогиka - Презентации

Alifbe- sevimli kitobim!

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

8061.060546875 KB

ALIFBE- SEVIMLI KITOBIM!

ALIFBE KITOB BILIM BULOG’I!

ALIFBENING IKKINCHI DAVRI 60 SOATNI O’Z ICHIGA QAMRAB OLADI. BU DAVRDA O’QUVCHILAR 26 TA HARF,3 TA HARF BIRIKMASI HAMDA TUTUQ BELGISI BILAN TANISHADILAR. HARFLARIGA 1SOATDAN,QOLGAN BARCHA HARFLARGA 2 SOATDAN VAQT AJRATILGAN .O,N,A 60

OQIB KELADI JILDIRAB, OYNA KABI YALTIRAB, OQIB KELGAN OYNANI, OLISH MUMKIN HOVUCHLAB, TOPINGLAR-CHI NIMA BU? -ARIQ TO’LA OYNA – SUV

RASMDA NIMALARNI KO’RYAPSIZ?

BOLALARGA MO’LJALLANGAN “ALIFBE” BOSHLANG’ICH SINF O’QUV QO’LLANMA  “ Alifbe” materiallari soddadan murakkabga qarab borish tamoili asosida tuzilgan.

ALIFBE MANZUMA VA ALIFBE SHE`RLARNING TA`LIM – TARBIYAVIY AHAMIYATI

Alifbe manzuma va alifbe she’rlarning paydo bo`lishi, tadrijiy tamoyillari 1.1.O`zbek adabiyotida alifbe manzumalarning yaratilish tarixi. O`tmishda eski maktablarda o`qish va yozishni o`rgatish bir necha bosqichli jarayonni tashkil etgan. Maktablar bo`lganki, faqat o`qishni o`rgatgan, maktablar bo`lganki, faqat yozishni o`rgatishga ixtisoslashgan. Arabshunos olim adib Adam Metsning yozishicha: "O`qitishda yangi usullarning vujudga kelishi, o`z navbatida, yangi turdagi o`quv muassasalarining paydo bo`lishiga sabab bo`ldi.

". Eski maktablarda yozuvni o`rganishda ham " hijo" yoki " tahajji " usulidagi uch bosqichga amal qilinadi: Birinchi bosqichda arab alifbosidagi har bir harfni alohida-alohida yozish mashq qilingan. Bu bosqich MUFRADOT davri deyilgan.

. Uchinchi bosqichda so`zni yozishga o`tilgan, bu MUKQATTAOT davri deyilgan. Bu bosqichda o`quvchilar ikkiliklar, ruboiylar, qit'alar, tuyuqlar va g`azallarni ko`chirib yozishni mashq qilganlar. Ikkinchi bosqich - MURAKKABOT deyilgan.Bunda harfni harfga-old tomondan qo`shib yozish mashq qilingan.

1.2. Sh.Munisning “Savodi ta’lim” risolasi ilk alifbe manzuma namunasi Bu asar o`zbek tilida bitilgan ilk alifbo- manzuma sifatida alohida e'tiborga loyiq. U bolalar va yoshlarning xat-savod chiqarishlarini, ilm o`rganishlarini engillashtirish maqsadida yozilgan. Munis an'anaga sodiq qolib, dastlab o`ziga yozuv qoidalarini o`rgatgan ustozi Ibn Hojibga minnatdorchilik bildiradi-da, so`ngra asarini yozishdan ko`zlangan maqsadini shunday izhor etadi:

Ko`p muddat erdi guruhi mushtoq, Ta'lim sumanbarig`a ushshoq;. Mashq, etmak ishida xat bitarga, Ta'lim vuqufig`a etarga. Aylar edi xizmatim aro po`y, Dilresh o`lib o`ylakim qalam mo`y...

352 satr (176 bayt)dan iborat manzumaning birinchi qismida HUSNIXAT xususida bahs yuritilgan. Masnaviy shaklida bitilgan asarning ikkinchi qismi arab yozuvi asosidagi o`zbek alifbosidagi 28 harfning shakli, nimalarga o`xshashligi va imlo xususiyatlarini birma-bir ta'riflaydi. Bunda u ham ibn Bavvobdan boshlangan harflar hajmini nuqtalar bilan belgilash an'anasidan voz kechmaydi.

Bu nomaki bo`yla topti tanzim, Yozildi oti "Savodi ta'lim." Ta'rixi aning bu nav' adodur, Hijrat chog`idinki, g`am fizodur. Ming ikki yuz o`n to`qqiz edi yil, Dog`i ramazon uchinchisi, bil. Go`yoki chahorshanba erdi, Itmomi qalamga dast berdi.(340-6.)

K.Turdiyevaning “Sehrli harflar oroli” she’rida shunday xususiyat namoyon bo`lgan. Unda harflar o`zini tanishtiradi: Aa – Men “A”dirman, “A”dirman, Ko`p narsaga qodirman, “Qor”, “Bol”, so`zlarga qara: Yasadim “Qora, bola” Bb – “B” harfiman beaho, Boshlaganim besh baho. Sen o`ylagan barcha o`y, Meni qo`shsang cho`zar bo`y.

2.2. Alifbe she’rlar– harfiy san’at sifatida Bolalar kim bo’lsam ekan deya hamisha kimgadir havas bilan qarashadi, kimdir fazogir bo’laman desa, kimdir dadasidek shifokor bo’lishni orzu qiladi.K.Turdiyevaning navbatdagi she’rida o’quvchilarimizning orzularidek beg’ubor“Kasblar sherga aylanadi vaalifbega joylanadi”:

A-(agranom) Bolsammikan agronom Juda jarangli bu nom O’stirar edim paxta Butadamas daraxtda. B-(bo`yoqchi) Yo bo’lsammi boyoqchi Uning ishiga boqchi Boyalgan zahot xona Go’zallashadi yana. D-(duragor) Yo bolsammi duradgor Bu ishda ko’p hikmat bor Aytingchi kim bir pasda Ketmonga yasar dasta E-(elchi) Sen ham maslahat ber-chi Yo bo`lsammikan elchi Samolyot qo’nar shu on Bu manzil Farangiston Deyman; Azizlar, salom! “Bonju” hammamiz omon!

Alfavitdagi harflar ketma-ketligi asosida yaratilgan yana bir janr topishmoqli alifbe ham bugungi o`zbek bolalar she’riyatida yangi hodisa. K.Turdiyeva topishmoqlarni shunday ketma-ketlikda beradiki, ularning javobi alfavitdagi harflar bilan boshlanadi: A – Asal yig`ar, nishi bor. (Asalari) B – Sariq meva dorivor.(Behi) D – Marjonlardek terilgan. (Do`lana) E – Aqlliga berilgan. (Es) F – Juda ham ulkan jonzot. (Fil) G – U bilan go`zal hayot. (Gul) H – Qovunga kichik ini. (Handalak) I - Qushlar quradi uni. (In)

Alifbe darsliklardan o`rin olishi lozim bo`lgan alifbe she’rlar o`quvchilarga sinfda va sinfdan tashqari o`tkaziladigan ma’rifiy-tarbiyaviy tadbirlarda yod olininb, o`rgatib borilsa maqsadga muvofiq bo`ladi. Chunki, boshlang`ich sinfga endigina qadam qo`ygan, harfla va ular orqali hayotni, so`zni taniy boshlagan kichkintoylar ma’naviy olamini boyitishda, xotirasini charxlashda ishimizda ko`rib o`tilgan alifbe she’rlarning xilma-xil ko`rinishlari bilan tanishuvlari shart va zarur.

Alifbodan harflarni Oldimizda saf tortishdi Biz or ’ gandik oz – ozdan, Askarlarday harflar Minnatdormiz o ’ rgatuvchi Barchasiga qo ’ shiqlarda Muallimdan – ustozdan Berib o ’ tdik ta ’ riflar Har bir harf daftarlarda Tilimizni sayratadi Gijinglaydi toy bo ’ lib Alifbomiz bayrami Yozganimiz ko ’ rinadi Dilimizni yayratadi Yulduz bo ’ lib, oy bo ’ lib Bayramlarning hurami

E`TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

Похожие

Maktabim – qutlug’ makonim, kitobim – oftobim

Savod o’rgatish davrida o’qish va yozuv darslari

Savod o'rgatishdan yaratilgan metodik qo'llanmalarning qiyosiy-tanqidiy tahlili

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish

Savod o’rgatish jarayonida yozuvga o’rgatish