Daryolarda quriladigan gidrotexnika inshootlari turlari, tuzilishi - Мелиорация - Презентации

Daryolarda quriladigan gidrotexnika inshootlari turlari, tuzilishi

Загружено в:

03.06.2023

Скачано:

0

Размер:

5088.8232421875 KB

Reja: 1. Daryoning ko‘ndalang kesimlari. 2. Daryolar o‘zanlarining tasnifi 3. Daryodan suv olish inshootlari 4. Suv olish gidrouzellarining tasnifi 5. Irrigatsiyaga suv olishning o‘ziga xos xususiyatlari 6.Daryodan to‘g‘onli suv olish gidrouzellari Daryolarda quriladigan gidrotexnika inshootlari turlari, tuzilishi

1.Daryoning ko‘ndalang kesimlari Oqim va o‘zanning o‘zaro ta’sir jarayonida oqim harakatlanish energiyasini minimal sarfiga to‘g‘ri keladigan kesim va tezlik maydoni hosil bo‘ladi. Shuning uchun tabiiy daryo ixtiyoriy o‘zan shaklini ololmaydi. Faqat oqim va o‘zan uzoq vaqt ishlashi natijasida nishablik, tezlik, sarf, o‘zan shakli va qirg‘oqlaridagi qattiq zarralar o‘lchamlari o‘rtasida ma’lum bir bog‘liqlik o‘rnatiladi. Tabiatda toshli o‘zanli tinch oqayotgan aksincha, o‘zani tez yuviladigan jo‘shqin daryolar yo‘q. Qo‘yida daryolarning alohida uchastkalarida uchraydigan xarakterli ko‘ndalang kesimlarini keltiramiz.

2.Daryolar o‘zanlarining tasnifi Daryolar o‘zanlari tashqi ko‘rinishi va xarakteriga ko‘ra xilma-xildir. Ular bir shaxobchali va ko‘p shaxobchali, qumli va galechnikli, yuqori va past qirg‘oqli va hakozolar bo‘lishi mumkin. Shunday sifat va miqdor ko‘rsatgichlar mavjudki ularni sodir bo‘layotgan jarayonlarning o‘xshashlik xarakteri va o‘zanlar uchastkasining tashqi ko‘rinishi buyicha to‘qqizta turdagi morfologik guruhlarga birlashtiriladi.

Asosiy tasnifga to‘rtta o‘zan kiradi: o‘zanda eroziyaning (o‘zan jarayonlari davom etishda o‘zan yotqiziqlari fraksion tarkibini yiriklashishi) borligi yoki yo‘qligi (ikkita sifat), hamda o‘zanning turg‘unligi (ikkita sifat). Mayda zarrali cho‘kindilar eroziya hosil qilishga qodir emas, shuning uchun mayda zarrali gruntlar turg‘un va noturg‘un o‘zanlarga bo‘linadi. Xuddi shunday yirik cho‘kindilardan tashkil topgan o‘zanlar o‘xshash ravishda ajratilgan.

Agenda Style 3.Daryodan suv olish inshootlari Suv olish haqida tushuncha. Xo‘jalik va ichimlik maqsadlarda foydalaniladigan suv manbalari xilma-xildir, bularga daryolar, daryolardagi va soylardagi suv omborlari, ko‘llar, hovuzlar va boshqalar kiradi. Har bir manbadan suv olinganda suv oluvchi inshoot qurilma yoki moslama bilan jihozlanadi va u suvni suv o‘tkazuvchi inshootga yoki bevosita iste’molchiga uzatadi.

Agenda Style Suv olish inshootlari o‘zi oqar va suvni mexanikaviy (nasoslar) ko‘tarib beradigan turlariga bo‘linadi. Bundan keyin suv manbalardan yoki havzalardan (suv omborlari) suvni bosh va derivatsiya kanallariga, ayrim hollarda novlar va tunnellarga faqat o‘zi oqar suv olishga mo‘ljallangan gidrotexnika inshootlari ko‘rib chiqiladi.

Agenda Style Ularni kanallar deb ataymiz. Bunday suv olish inshootlari suvni irrigatsiyaga, yaylovlarni suv bilan ta’minlashga, derivatsiya GES-lariga, hamda o‘zi oqar suv olishda va boshqa iste’molchilarga, masalan, issiqlik va atom gidroelektrostansiyalariga va ba’zi bir hollarda xo‘jalik va ichimlik suv ta’minotiga qo‘llaniladi.

4.Suv olish gidrouzellarining tasnifi. Past bosimli suv olish gidrouzellarni bir nechta asosiy belgilarga ko‘ra tasnifga bo‘lish mumkin: suv olish manbaining turiga ko‘ra - daryo, ko‘l, dengiz, sizot suvlari; suv olish inshootdan suvni transportlash sharoitiga ko‘ra -o‘zi oqar va suvning mexanikaviy ko‘tarish (nasoslar orqali); daryo o‘zaniga nisbatan joylashuvi bo‘yicha -o‘zanda va qirg‘oqda; cho‘kindilarga qarshi kurashishda qo‘llaniladigan vositalar turi bo‘yicha –yuvuvchi yo‘lak bilan, yuvuvchi galereyalar bilan, shag‘al ushlovchi bilan, ikki qavatli, oraliq va yon devorlardagi tirqishlar, novlar va shu kabilar bilan.

Suv olishning vazifalari. Har qanday turdagi suv olishga quyidagi talablar qo‘yiladi: 1) suv iste’moli grafigi asosida manbadan (daryodan) kafolatli uzluksiz suv olishni ta’minlash; 2) tub cho‘kundilar, muzlar va suzgichlarni kanalga kirib qolishdan saqlash; 3) suv olish inshootidan suvni o‘tkazishda katta bosim yo‘qolishiga yo‘l qo‘ymaslik; 4) suv olish inshooti va uning alohida qismlarini tozalash, yuvish, ta’mirlash vaqtida va avariya holatida ishlashini va to‘xtatib qo‘yishni ta’minlash; 5) baliq himoyalovchi va baliq yo‘naltiruvchi qurilmalar yordamida baliqlarni qo‘riqlashni ta’minlash.

5.Irrigatsiyaga suv olishning o‘ziga xos xususiyatlari. Daryodan irrigatsiya maqsadlarida suv olishda, ko‘p hollarda muallaq va tub cho‘kindilar kanalga o‘tadi. Suv olish tugunlarining vazifasi shundan iborat bo‘ladiki, tub cho‘kindilarni kanalga o‘tmasligini ta’minlash va ularni gidrouzel pastki b’efiga tashlab yuborishdir. Kanalga o‘tgan muallaq zarralar esa uning bosh qismida o‘rnatilgan tindirgichlarda cho‘ktiriladi.

Irrigatsiya maqsadlari uchun foydalaniladigan daryolar, masalan, O‘rta Osiyoda muzliklar erishidan to‘yinadi. Bu holda suv iste’moli grafigini daryoning gidrografigi joylashtirilganda unga mos tushadi va oqimni mavsumiy boshqarish uchun suv ombori qurish zarurati tug‘ilmaydi. Shu sababli irrigatsiya gidrouzellarining vazifasi kanalga suvni o‘tkazish uchun zarur bo‘ladigan dimlangan sathni ta’minlashdir.

6.Daryodan to‘g‘onli suv olish gidrouzellari Daryodagi tabiiy suv sathlari iste’molchilarga o‘zi oqar suv sarfini uzatish uchun yetarli bo‘lmagan vaqtlarda to‘g‘onli suv olish gidrouzellari qo‘llaniladi. Suv olish gidrouzellaridagi to‘g‘on daryodagi suv oqimini to‘sib, yuqori b’efdagi suv sathini ko‘taradi. Suv dimlash to‘g‘onlari suv sathini o‘ qadar baland ko‘tarmasdan daryodan kafolatlangan suv olish, sug‘orish shaxobchalariga zararli cho‘kindilarni o‘tkazmaslik, suv energiyasidan foydalanish, suv transporti qatnovini yaxshilash hamda sug‘orish dalalarini suv bilan ta’minlash uchun quriladi.

To‘g‘onli suv olish quyidagi hollarda qo‘llaniladi: 1) o‘zi oqar bosh kanal salt uzunligini qisqartirish iqtisodiy jihatdan afzal bo‘lsa; 2) suv olish koeffitsienti katta bo‘lganda ikkala qirg‘oqdan ikki tomonga suv olishda; 3) bir tomonga suv olishdan, masalan, kema qatnaydigan daryolardan ma’lum miqdorda suv olinganda gidrouzel hududida kema qatnovini yomonlashtirganda; 4) gidrouzel joylashgan yerdan yuqorida muz parchalari hosil bo‘lishiga va oqim loyqaligini ko‘payishiga sabab bo‘ladigan daryoning tez oqadigan joylari, busag‘alar mavjud bo‘lganda.

Irrigatsiya, yaylovlarga suv chiqarish va derivatsiya gidroelektrostansiyalari uchun mo‘ljallangan suv olish gidrouzellari tarkibiga suv olish bilan bir qatorda quyidagi inshootlar kiradi: 1) suv tashlash to‘g‘oni; 2) mahalliy materiallardan barpo etiladigan ustidan suv o‘tkazmaydigan to‘g‘on; 3) suv oqimini inshootga yo‘naltiruvchi dambalar yoki har xil yo‘naltiruvchi inshootlar; 4) bosh suv oluvchi inshoot; 5) loyqa yuvuvchi qurilmalar; 6) xizmat ko‘rsatish ko‘priklari va tindirgichlar.

Daryoning oqimi bir vaqtning o‘zida gidroenegetikaga ham foydalanilsa gidrouzel tarkibiga gidroelektrostnatsiya, kema qatnaydigan daryolarda-kema o‘tkazuvchi shlyuzlar, baliqlarning uvildiriqlarini sochish uchun o‘tadigan daryolarda-baliq o‘tkazuvchi inshootlar kiradi.

E’tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Daryolarda quriladigan gidrotexnika inshootlari turlari, tuzilishi

Kanallarda quriladigan gidrotexnika inshootlari konstruksiyalari

Gidrotexnika inshootlari xavfsizlik deklaratsiyasi

Gidrotexnika va gidrotexnika inshootlari to’g’risida umumiy ma’lumotlar . Vazifasi va xususiyatlari. GTI turkumlanishi

Gidrotexnika inshootlari xavfsizligini oshirish chora-tadbirini ishlab chiqish