Markaziy Osiyolik mutafakkirlarning islom ilmlari va madaniyati rivojidagi o’rni - Основы культурологии - Презентации

Markaziy Osiyolik mutafakkirlarning islom ilmlari va madaniyati rivojidagi o’rni

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

574 KB

Markaziy Osiyolik mutafakkirlarning islom ilmlari va Markaziy Osiyolik mutafakkirlarning islom ilmlari va madaniyati rivojidagi o’rnimadaniyati rivojidagi o’rni REJA: REJA:  Movorounnahrda sufiylikMovorounnahrda sufiylik  Tasavvuf va fikh ilmlariTasavvuf va fikh ilmlari  Movorounnahr islom ilmiy markaziMovorounnahr islom ilmiy markazi www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Movarounnahrga sufiylik Eron orqali Movarounnahrga sufiylik Eron orqali kirib kelgan. Movarounnahrda juda kirib kelgan. Movarounnahrda juda keng tarqalgan sufiylik oqimi aqoid keng tarqalgan sufiylik oqimi aqoid olimi Shayx Abu Ya‘qub Yusuf al-olimi Shayx Abu Ya‘qub Yusuf al- Hamadoniy (vaf. 535/1140-41 y.) Hamadoniy (vaf. 535/1140-41 y.) maktabidan boshlangan. Yusuf maktabidan boshlangan. Yusuf Hamadoniyning maktabi ikki Hamadoniyning maktabi ikki tarmoqqa ajralgan edi. tarmoqqa ajralgan edi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Birinchisi, «Xuroson madrasasi» ya’ni, Birinchisi, «Xuroson madrasasi» ya’ni, shahar va shahar atroflarida rivojlangan va shahar va shahar atroflarida rivojlangan va xalq orasida keng tarqalgan. Bu oqimga xalq orasida keng tarqalgan. Bu oqimga Xoja Yusuf Hamadoniyning mashhur Xoja Yusuf Hamadoniyning mashhur shogirdi Xoja ‘Abd al-Xoliq al-G‘ijduvoniy shogirdi Xoja ‘Abd al-Xoliq al-G‘ijduvoniy (vaf. 1179 y.) murshidlik qilgan. Keyinchalik (vaf. 1179 y.) murshidlik qilgan. Keyinchalik bu oqimga Xoja Muhammad Bahouddin bu oqimga Xoja Muhammad Bahouddin Naqshband (1318-1389) murshidlik qilgan Naqshband (1318-1389) murshidlik qilgan va bu davrda naqshbandiyya tariqati butun va bu davrda naqshbandiyya tariqati butun islom olamiga tarqalgan.islom olamiga tarqalgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ikkinchisi, Shayx Ahmad Yassaviy (1105- 1166) va uning Ikkinchisi, Shayx Ahmad Yassaviy (1105- 1166) va uning shogirdlari nomi bilan bog‘liqdir. Ahmad Yassaviy sufiylik shogirdlari nomi bilan bog‘liqdir. Ahmad Yassaviy sufiylik tariqatining targ‘ibotchisi bo‘lish bilan birga shoir ham edi. tariqatining targ‘ibotchisi bo‘lish bilan birga shoir ham edi. U qadimiy o‘zbek (turkiy) tilida ijod qilgan. Yassaviy asarlari U qadimiy o‘zbek (turkiy) tilida ijod qilgan. Yassaviy asarlari majmuasi 1878 yili nashr etilgan «Devoni hikmat» nomi majmuasi 1878 yili nashr etilgan «Devoni hikmat» nomi bilan ma’lum. Bu asar islom mafkurasining sodda ifodasi bilan ma’lum. Bu asar islom mafkurasining sodda ifodasi bo‘lib, sufiylik asoslarini targ‘ib qiladi. Uning fikricha, bo‘lib, sufiylik asoslarini targ‘ib qiladi. Uning fikricha, dunyoning noz-ne’matlarini so‘ragan kishi sufiy emas, balki dunyoning noz-ne’matlarini so‘ragan kishi sufiy emas, balki zuhd va taqvoni ixtiyor etib, umrini toat-ibodat hamda yig‘i zuhd va taqvoni ixtiyor etib, umrini toat-ibodat hamda yig‘i bilan o‘tkazgan kishi sufiydir. Uning «Hikmat»i xalq orasida bilan o‘tkazgan kishi sufiydir. Uning «Hikmat»i xalq orasida mashhurdir. Yassaviyya tariqati XII asrda Movarounnahrda mashhurdir. Yassaviyya tariqati XII asrda Movarounnahrda paydo bo‘lgan va Eronga ham keng yoyilgan. Yassaviylik paydo bo‘lgan va Eronga ham keng yoyilgan. Yassaviylik ruhiy osoyishtalikka, sufiylik yo‘liga kirishga, pirning ruhiy osoyishtalikka, sufiylik yo‘liga kirishga, pirning rahbarligida «kamolot» sari borishga da’vat etgan. rahbarligida «kamolot» sari borishga da’vat etgan. Yassaviyya keyinchalik naqshbandiyya tariqati bilan Yassaviyya keyinchalik naqshbandiyya tariqati bilan birlashib ketgan.birlashib ketgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 VIII-XII asrlar butun musulmon jamiyatida fan va VIII-XII asrlar butun musulmon jamiyatida fan va madaniyat, ilm va tafakkur rivojlangan bir davr bo‘ldi. Bu madaniyat, ilm va tafakkur rivojlangan bir davr bo‘ldi. Bu davrda diniy bilimlar bilan bir qatorda dunyoviy ilmlar ham davrda diniy bilimlar bilan bir qatorda dunyoviy ilmlar ham o‘z rivojiga ega bo‘ldi. Islom dini - Arabiston yarim oroli o‘z rivojiga ega bo‘ldi. Islom dini - Arabiston yarim oroli dorasidan chiqib, taraqqiy etgan jahon diniga aylandi. dorasidan chiqib, taraqqiy etgan jahon diniga aylandi. Islomning din sifatida shakllanib, rivojlanishi aynan shu Islomning din sifatida shakllanib, rivojlanishi aynan shu davrlarga to‘g‘ri keladi. Albatta, bunga turli mintaqalardagi davrlarga to‘g‘ri keladi. Albatta, bunga turli mintaqalardagi jarayonlar o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Xususan, jarayonlar o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Xususan, Movarounnahrning islom madaniyati va fanning algebra, Movarounnahrning islom madaniyati va fanning algebra, astronomiya, falsafa, tarix, hadis, kalom va boshqa astronomiya, falsafa, tarix, hadis, kalom va boshqa sohalariga ko‘rsatgan ta’siri juda kattadir. Ayniqsa fiqh ilmi sohalariga ko‘rsatgan ta’siri juda kattadir. Ayniqsa fiqh ilmi sohasida Movarounnahrning tutgan o‘rni beqiyosdir. sohasida Movarounnahrning tutgan o‘rni beqiyosdir. Umuman olganda islom huquqshunosligi (fiqh) o‘ziga xos Umuman olganda islom huquqshunosligi (fiqh) o‘ziga xos rivojlanish tarixiga ega.rivojlanish tarixiga ega. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Fiqh - g‘arbda Islamic Law, Muslim Law, Fiqh - g‘arbda Islamic Law, Muslim Law, Muhammadan Jurisprudence, Le Droit Muhammadan Jurisprudence, Le Droit Musulman, Islamische Gesetz kabi nomlar Musulman, Islamische Gesetz kabi nomlar bilan yuritiladi. Dunyoda amaldagi huquq bilan yuritiladi. Dunyoda amaldagi huquq normalaridan farqli o‘laroq, fiqh o‘z ichiga normalaridan farqli o‘laroq, fiqh o‘z ichiga ibodat masalalarini ham qamrab oladi. ibodat masalalarini ham qamrab oladi. Buni Tavrot kitobining ibodat masalalarini Buni Tavrot kitobining ibodat masalalarini jamlab olgan Talmudga qiyoslash mumkin. jamlab olgan Talmudga qiyoslash mumkin. Fiqh - qadimdan mavjud huquqiy Fiqh - qadimdan mavjud huquqiy normalarni ibodat va muomala masalalari normalarni ibodat va muomala masalalari bilan mushtarak holda ma’lum tartibga bilan mushtarak holda ma’lum tartibga solingan huquqiy tizimdir.solingan huquqiy tizimdir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Lug‘atda:«al-fiqh» kalimasi -« Lug‘atda:«al-fiqh» kalimasi -« anglamoq, tushunmoq» kabi anglamoq, tushunmoq» kabi ma’nolarni beradi.ma’nolarni beradi.  Istilohda: «al-fiqh» - «Islom huquqi» Istilohda: «al-fiqh» - «Islom huquqi» deb yuritiladi.deb yuritiladi.  Fiqh zamonaviy fanlar asosida Fiqh zamonaviy fanlar asosida hozirgacha chuqur o‘rganilmagan hozirgacha chuqur o‘rganilmagan bo‘lib, mutaxassis olimlar oldiga bo‘lib, mutaxassis olimlar oldiga katta muammolarni qo‘yib kelmoqda.katta muammolarni qo‘yib kelmoqda. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 VIII asrning oxiriVIII asrning oxiri - - IX asrning boshlarida MovarounnahrdaIX asrning boshlarida Movarounnahrda (( hozirgi Ohozirgi O ‘‘ rta Osiyoning aksariyat qismirta Osiyoning aksariyat qismi ) ) islomdagi ahl asislomdagi ahl as -- sunnaning Hanafiyya mazhabi tarqala boshladisunnaning Hanafiyya mazhabi tarqala boshladi . . Buxoro va Buxoro va Samarqand shaharlarida shu mazhab ta’limoti asosida Samarqand shaharlarida shu mazhab ta’limoti asosida Movarounnahr fiqh maktabi tarkib topdi. Movarounnahrlik Movarounnahr fiqh maktabi tarkib topdi. Movarounnahrlik faqihlar teran bilimlari, qimmatli asarlari bilan islom faqihlar teran bilimlari, qimmatli asarlari bilan islom dunyosida katta shuhrat qozondilar. Faqihlarning davlat dunyosida katta shuhrat qozondilar. Faqihlarning davlat hukmron doiralari, xalq ommasiga ta’siri juda kuchli edi. hukmron doiralari, xalq ommasiga ta’siri juda kuchli edi. Diniy va ijtimoiy hayotda uchraydigan barcha muammoli Diniy va ijtimoiy hayotda uchraydigan barcha muammoli masalalar faqihlar orqali echilgan. Fiqh shaxs, oila va masalalar faqihlar orqali echilgan. Fiqh shaxs, oila va jamiyat hayoti turli shahobchalari masalalarini qamrab jamiyat hayoti turli shahobchalari masalalarini qamrab olganligi tufayli Movarounnahr maktabi namoyandalari bu olganligi tufayli Movarounnahr maktabi namoyandalari bu o‘lka xalqlari an’analari, urf-odatlarini umumislom o‘lka xalqlari an’analari, urf-odatlarini umumislom mavqelaridan turib tahlil qilishdek vazifani bajarganlar. mavqelaridan turib tahlil qilishdek vazifani bajarganlar. Movarounnahrlik faqihlarning bir necha avlodlari faoliyati Movarounnahrlik faqihlarning bir necha avlodlari faoliyati orqali mahalliy xalqlarning tarixiy, huquqiy an’analari islom orqali mahalliy xalqlarning tarixiy, huquqiy an’analari islom madaniyatida o‘z aksini topdi.madaniyatida o‘z aksini topdi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 VIII-X asrlarda Movarounnahrning ayrim VIII-X asrlarda Movarounnahrning ayrim shaharlardagi hanafiylikka asoslangan ilmiy shaharlardagi hanafiylikka asoslangan ilmiy markazlar paydo bo‘ldi. Bunga Iroq va Xuroson markazlar paydo bo‘ldi. Bunga Iroq va Xuroson maktablarining ta’siri katta bo‘ldi. Buxoro maktablarining ta’siri katta bo‘ldi. Buxoro maktabiga Abu Hafs Ahmad ibn Hafs al-Kabir al-maktabiga Abu Hafs Ahmad ibn Hafs al-Kabir al- Buxoriy (vaf. 832 y.) asos solgan. Samarqand ilmiy Buxoriy (vaf. 832 y.) asos solgan. Samarqand ilmiy markazining shakllanishiga Abu Sulaymon al-markazining shakllanishiga Abu Sulaymon al- Juzjoniy, Ibn Samo‘a va SHaddod ibn Hukaym kabi Juzjoniy, Ibn Samo‘a va SHaddod ibn Hukaym kabi Balx faqihlarining xizmati katta bo‘ldi. Buxoro Balx faqihlarining xizmati katta bo‘ldi. Buxoro faqihlari bu davrda asosan fiqhning amaliy faqihlari bu davrda asosan fiqhning amaliy masalalari (furu‘ al-fiqh) bilan, samarqandliklar esa masalalari (furu‘ al-fiqh) bilan, samarqandliklar esa o‘z ilmiy faoliyatlarini ilohiyot (usul ad-din) mavzui o‘z ilmiy faoliyatlarini ilohiyot (usul ad-din) mavzui bilan shug‘ullanishga qaratdilar.bilan shug‘ullanishga qaratdilar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 XI-XIII asrlarga kelib, fiqh ilmi o‘zining yuksak taraqqiyotiga etishdi. XI-XIII asrlarga kelib, fiqh ilmi o‘zining yuksak taraqqiyotiga etishdi. Qoraxoniylar (999-1212) davri faqihlari haqida ilmiy tadqiqot olib borgan Qoraxoniylar (999-1212) davri faqihlari haqida ilmiy tadqiqot olib borgan Turkiyalik olim Y. Z. Kavakci bu davrda uch yuzga yaqin faqihlar etishib Turkiyalik olim Y. Z. Kavakci bu davrda uch yuzga yaqin faqihlar etishib chiqqanligi, yigirmadan ortiq fatvolar majmuasi, uch yuz ellikdan ortiq chiqqanligi, yigirmadan ortiq fatvolar majmuasi, uch yuz ellikdan ortiq fiqhiy asarlar yaratilganligi va shulardan 98 % hanafiy fiqhiga oid ekanligini fiqhiy asarlar yaratilganligi va shulardan 98 % hanafiy fiqhiga oid ekanligini aytib o‘tadi. Haqiqatan ham Movarounnahr hanafiy mazhabining «qal’asi» aytib o‘tadi. Haqiqatan ham Movarounnahr hanafiy mazhabining «qal’asi» edi desak adashmaymiz. «Hanafiylik sharqqa yoyilar ekan, u Xuroson va edi desak adashmaymiz. «Hanafiylik sharqqa yoyilar ekan, u Xuroson va Movarounnahrda o‘ziga mustahkam makon topdi. Bir guruh mashhur Movarounnahrda o‘ziga mustahkam makon topdi. Bir guruh mashhur hanafiy faqihlari ham shu diyorlarga mansubdir. Hanafiy faqihlari hanafiy faqihlari ham shu diyorlarga mansubdir. Hanafiy faqihlari sulolalaridan: Buxoro sadrlari ¬ V/XI asrdan to mug‘ullar davri (603-sulolalaridan: Buxoro sadrlari ¬ V/XI asrdan to mug‘ullar davri (603- 1043/1206-1634)ga qadar Buxoroda Ibn Moza Mahmud (vaf. 570/1174 y.) 1043/1206-1634)ga qadar Buxoroda Ibn Moza Mahmud (vaf. 570/1174 y.) oilasining hanafiy faqihlari meros tariqasida kelayotgan «Sadr» unvoni oilasining hanafiy faqihlari meros tariqasida kelayotgan «Sadr» unvoni bilan mamlakat siyosiy idoralarida va turli hokimliklarida yuqori mansab bilan mamlakat siyosiy idoralarida va turli hokimliklarida yuqori mansab sohiblari edilar, ar-Rig‘damuniy, az-Zaranjariy, al-Mahbubiy, as-Saffor, al-sohiblari edilar, ar-Rig‘damuniy, az-Zaranjariy, al-Mahbubiy, as-Saffor, al- Pazdaviy, Samarqand sayyidlari, al-Xayzoxaziy, al-Aqiliy, al-Marg‘inoniy Pazdaviy, Samarqand sayyidlari, al-Xayzoxaziy, al-Aqiliy, al-Marg‘inoniy oilalari ilm va ijtimoiy hayotda kuchli mavqega ega bo‘ldilar. Ilm-fan oilalari ilm va ijtimoiy hayotda kuchli mavqega ega bo‘ldilar. Ilm-fan rivojlandi. Ko‘plab yirik olimlar etishib chiqdilar. Yirik faqihlar sulolalari rivojlandi. Ko‘plab yirik olimlar etishib chiqdilar. Yirik faqihlar sulolalari paydo bo‘ldi. Bir necha avloddan avlodga ulanib davom etgan faqihlar paydo bo‘ldi. Bir necha avloddan avlodga ulanib davom etgan faqihlar sulolalari nafaqat Movarounnahr, balki butun Islom olamida katta nufuzga sulolalari nafaqat Movarounnahr, balki butun Islom olamida katta nufuzga ega edilar.ega edilar. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Umuman fiqh, xususan hanafiy mazhabining rivojlanish Umuman fiqh, xususan hanafiy mazhabining rivojlanish tarixida XI-XII asrlardagi Movarounnahr faqihlarining ilmiy tarixida XI-XII asrlardagi Movarounnahr faqihlarining ilmiy faoliyati juda muhim o‘rin tutadi. Bu davrda etishib chiqqan faoliyati juda muhim o‘rin tutadi. Bu davrda etishib chiqqan hanafiy faqihlaridan - ad-Dabusiy Abi Zayd (vaf. 430/1063 hanafiy faqihlaridan - ad-Dabusiy Abi Zayd (vaf. 430/1063 y.), al-Halvo’iy (vaf. 456/1063 y.), Abu Bakr Muhammad as-y.), al-Halvo’iy (vaf. 456/1063 y.), Abu Bakr Muhammad as- Saraxsiy (400-483/1009-1090), al-Pazdaviy ‘Ali (vaf. Saraxsiy (400-483/1009-1090), al-Pazdaviy ‘Ali (vaf. 482/1089 y.), as-Sadr ash-SHahid ‘Umar (vaf. 536/1141 y.), 482/1089 y.), as-Sadr ash-SHahid ‘Umar (vaf. 536/1141 y.), an-Nasafiy ‘Umar (vaf. 537/1142 y.), Alouddin as-an-Nasafiy ‘Umar (vaf. 537/1142 y.), Alouddin as- Samarqandiy (vaf. 539/1144 y.), Ibn Moza Mahmud (vaf. Samarqandiy (vaf. 539/1144 y.), Ibn Moza Mahmud (vaf. 570/1174 y.), al-‘Attobiy Ahmad (vaf. 586/1190 y.), al-570/1174 y.), al-‘Attobiy Ahmad (vaf. 586/1190 y.), al- Kosoniy Mas‘ud (vaf. 587/1191 y.), Qozixon (vaf. 592/1191 Kosoniy Mas‘ud (vaf. 587/1191 y.), Qozixon (vaf. 592/1191 y.) va yuqorida zikr etilgan al-Marg‘inoniy ‘Ali (vaf. y.) va yuqorida zikr etilgan al-Marg‘inoniy ‘Ali (vaf. 593/1196 y.) kabi ma’lum va mashhur faqihlarning 593/1196 y.) kabi ma’lum va mashhur faqihlarning nomlarini keltirish mumkin.nomlarini keltirish mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Umuman olganda yuqorida bir necha davrlar va ularda Umuman olganda yuqorida bir necha davrlar va ularda mavjud bo‘lgan fiqh maktablari, bu maktablarda ilmiy mavjud bo‘lgan fiqh maktablari, bu maktablarda ilmiy faoliyat olib borgan mujtahidlar haqida qisman bo‘lsada faoliyat olib borgan mujtahidlar haqida qisman bo‘lsada tanishib chiqish va fiqh ilmining Payg‘ambar s.a.v. tanishib chiqish va fiqh ilmining Payg‘ambar s.a.v. davrlaridan toki taqlid davriga bo‘lgan tadrijiy rivojlanishini davrlaridan toki taqlid davriga bo‘lgan tadrijiy rivojlanishini o‘rganish bizga:o‘rganish bizga:  - VII-XII asrlardagi ilmiy muhit;- VII-XII asrlardagi ilmiy muhit;  - O‘sha davrlarda mavjud bo‘lgan fiqh maktablari va - O‘sha davrlarda mavjud bo‘lgan fiqh maktablari va ularda ilmiy faoliyat olib borgan muhim shaxslar;ularda ilmiy faoliyat olib borgan muhim shaxslar;  - XI - XII asrlarga kelib Movarounnahr fiqh maktabining - XI - XII asrlarga kelib Movarounnahr fiqh maktabining ahamiyati;ahamiyati;  - Buxoro va Samarqand shaharlaridagi an’anaviy fiqh - Buxoro va Samarqand shaharlaridagi an’anaviy fiqh maktablarining o‘ziga xos qirralarini ochish va ularning maktablarining o‘ziga xos qirralarini ochish va ularning ahamiyati;ahamiyati;  - XI-XII asrlardagi faqihlar sulolalarining Movaroun-nahr - XI-XII asrlardagi faqihlar sulolalarining Movaroun-nahr fiqh maktabida tutgan o‘rni qanday ekanligi haqida qimmatli fiqh maktabida tutgan o‘rni qanday ekanligi haqida qimmatli ilmiy ma’lumotlar olishimiz uchun imkon beradi.ilmiy ma’lumotlar olishimiz uchun imkon beradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar:Foydalanilgan adabiyotlar: 1.1. O’O’ zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: 2001 yil.zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: 2001 yil. 2.2. Karimov I.A Karimov I.A “ “ O’O’ zbekiston XXI asr bzbekiston XXI asr b o’o’ sasa g’g’ asida: xavfsizlikka asida: xavfsizlikka taxdid, bartaxdid, bar qq arorlik shartlari va taraarorlik shartlari va tara qqiqqi yot kafolatlari” T., yot kafolatlari” T., “Uzbekiston” 1997 yil.“Uzbekiston” 1997 yil. 3.3. Azizov AAzizov A . . Islom va xozirgi zamonIslom va xozirgi zamon . T., 1992 yil.. T., 1992 yil. 4.4. Karimov I.A. O’zbekistonning uz istiqlol va taraqqiyot yo’li. T., Karimov I.A. O’zbekistonning uz istiqlol va taraqqiyot yo’li. T., “O’zbekiston” , 1992 yil.“O’zbekiston” , 1992 yil. 5.5. Karimov I.A Ollox kalbimizda, yuragimizda. T., Karimov I.A Ollox kalbimizda, yuragimizda. T., 6.6. “ “ O’zbekiston ” 1999 yil.O’zbekiston ” 1999 yil. 7.7. Karimov I.A. E’tiqod erkinligi qonuniy asosda bo’lsin. Karimov I.A. E’tiqod erkinligi qonuniy asosda bo’lsin. “Xalq so’zi”. 1998 yil 5 may “Xalq so’zi”. 1998 yil 5 may 8.8. Imom Ismoil al-Buxoriy. “Al-Adab al - Mufraz” T., 1990 yil.Imom Ismoil al-Buxoriy. “Al-Adab al - Mufraz” T., 1990 yil. 9.9. Ismoil Maxmud. Toshkentdagi Usmon Musxafining tarixi. T.,Ismoil Maxmud. Toshkentdagi Usmon Musxafining tarixi. T., Movarounnaxr. 1995 yil. Movarounnaxr. 1995 yil. 10.10. Muxammad Sodik., Muxammad Yusuf. Tasavvuf xaqida Muxammad Sodik., Muxammad Yusuf. Tasavvuf xaqida tasavvur. T., 2004 yil.tasavvur. T., 2004 yil. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Похожие

Aqida. Kalom va Tavhid ilmlari

Islom talimoti rivojlanishiga hissa qo’shgan Markaziy Osiyo mutafakkirlari

Mustaqillik yillarida Islom dini

Islomiy qadriyatlar va hozirgi zamon

Arablar, Islom va diniy ekstremizm