Mustaqillik yillarida Islom dini - Основы культурологии - Презентации

Mustaqillik yillarida Islom dini

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1672.6025390625 KB

Reja: 1. Markaziy Osiyo mintaqasi xususan Movounnahrda dinlarning rivojlanishi va jamiyat ma`naviy hayotida tutgan o`rni(Islomgacha bo`lgan davr) 2. Hozirgi O`zbekiston hududida Islom tarixi. Markaziy Osiyo Mutafakkirlarining islom ilmlari va madaniyat rivojidagi o`rni. 3. Tasavvuf bag`rikenglik ananalari 4. Hozirgi davrda mintaqa xalqlari hayoti va kishilarning ma`naviy axloqiy qadriyatlar shakillanishida islom dinining o`rni va ahamiyatini o`sishi : sabablar, omillar, istiqbollar

Islom dinining vujudga kelishi.  Islom vujudga kelishi arafasida Janubiy Arabiston etiqodida katga o'zgarishlar yuz berdi. Arabiston yarim orolining janubida ham, shimolida ham aksariyat aholi har xil but-sanamlarga sig'inardi, ya'ni ko'pxudolik e'tiqodida edi. Ammo arablarning butparastligi faqat totemizm, fetishizm kabi ibtidoiy, ilk din shakllari emas, balki uzoq yo'lni bosib o'tgan, nisbatan rivojlangan ko'pxudolik edi.

Islom dunyoda keng tarqalgan jahon dinlaridan biri. Osiyo qit'asidagi Eron, Pokiston, Afg'oniston, Turkiya kabi ko'pgina davlatlar, Arabiston yarim oroli, Iordaniya, Suriya, Afrika qit'asidagi Marokash, Jazoir, Tunis, Liviya, Misr Arab Respublikasi, Somali singari mamlakatlar xalqlari, Efiopiya, Sudan, Malayziya, Indoneziya xalqlari, Livan, Hindiston, Xitoy hamda Filippin aholisining ma'lum bir qismi, Yevropa qit'asida esa Bolqon yarim orolida yashovchi xalqlarning bir bo'lagi islomga e'tiqod qiladi. Islom Markaziy Osiyo, Zakavkazye va Shimoliy Kavkaz, Volgabo'yi, g'arbiy Sibir va boshqa ayrim rayonlarda yashovchi aholining bir qismi ongi va turmushida mavjud bo'lib, bu xalqlar turmush tarziga o'z ta'sirini ko'rsatib kelmoqda. Yer yuzida islomga e'tiqod qiluvchilar, ya'ni musulmonlar qariyb 1,5 milliardga yetadi.

XIX asr dastlabki yillaridan islom dini tarqalgan mamlakatlar iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy hayotida katta tarixiy o'zgarishlar yuz bera boshladi. Bu o'zgarayotgan yangi sharoitlarga diniy-falsafiy, huquqiy normalarning XIX asr yarmidan boshlangan moslashuvi fanda "Islomiy islohotlar" nomini oldi. Lekin bu jarayon haddan tashqari cho'zilib ketdi va ko'p sohalarda ziddiyatli hollarni keltirib chiqardi. Ular orasida panislamizm va musulmon jamoalarining boshqa konfessiyalardan ajratish g'oyasini aytishimiz mumkin. XX asrga kelib dunyoda islom omilining ta'siri kuchaydi. Bunga sabab qilib, bir tomondan, dunyoda bu dinga e'tiqod qiluvchilarning soni ko'payib borayotganligi ko'rsatilsa, ikkinchi tomondan, turli rasmiy va norasmiy islomiy tashkilotlar faoliyatlarining kuchayishini ko'rsatish mumkin.

XIX asrning boshlarida Misrda boshlangan mustamlakachilikka qarshi g'oyaviy kurashlar panarabizm (arab birligi) g'oyasini keltirib chiqardi. XIX asrning ikkinchi yarmida esa bu g'oya panislomizm bilan almashdi. Panislomizm g'oyasini birinchi bo'lib ilgari surgan kishi Jamoliddin al-Afg'oniy (1839- 1897) hisoblanadi. U diniy-siyosiy arbob bo'lib, 1884 yili Parijda Muhammad Abduh (1849-1905) bilan birgalikda "al-Urvat al- vusqo" jurnalini nashr etdi va unda panislamizm g'oyalarini targ'ib qila boshladi. Afg'oniyning g'oyalarini keyinchalik "Musulmon birodarlar" radikal shakllarida rivojlantirildi.

"Musulmon birodarlar" ("al-Ixvon al-muslimun") - 1928 yili Misrning Ismoiliya shahrida Misrlik shayx Hasan al-Banno tomonidan tashkil etilgan diniy-siyosiy tashkilotdir. Hasan al-Banno Jamoliddin al-Afg'oniy, Muhammad Abduh, Rashid Rizo asarlaridan ta'sirlanib, panislomizm g'oyasi bilan "jihod", "islomiy millatchilik", "islomiy davlat" ta'limotlarini ishlab chiqdi. "Musulmon birodarlar" bu ta'limotlar asosida islom dini tarqalgan mamlakatlarda Qur'on va shariatda ifodalangan qoidalarga to'liq rioya qiluvchi, "islomiy adolat" prinsiplari o'rnatilgan jamiyat qurish uchun siyosiy kurashni boshlab yubordi. Tashkilotning asosiy maqsadi islom dinini afsonalardan tozalash, omma orasida islom ta'limotlarini keng yoyish va mamlakatni inglizlardan ozod qilish edi.

O'zbekiston mustaqillikka erishganidan so'ng Misr Arab Respublikasi bilan mamlakatimiz orasida do'stona aloqalar yanada mustahkamlanib bormoqda. Yurtimiz dunyoga yuz tutgan bir paytda boshqa davlatlar qatori Misr Arab Respublikasi bilan ham diplomatik aloqalar o'rnatildi. Toshkentda Misr elchixonasi ochildi. 1995 yil 1 sentabri - O'zbekiston mustaqilligining 4 yillik bayrami bilan bir vaqtda Qohirada O'zbekiston elchixonasining tantanali ravishda ochilish marosimi bo'ldi. Toshkentda Misr elchixonasi qoshida Misr madaniyat markazi o'z faoliyatini davom ettirmoqda. Mamlakatimiz fuqarolari bu yerda Misr madaniyati, tarixi, uning erishgan yutuqlari haqida o'zlarini qiziqtirgan ma'lumotlarni olishlari mumkin.

 Hadislarning yozma holatga keltirilmaganligiga yana bir asosiy sabab, payg’ambar a.s.ning Qur’on bilan chalkashib ketmasligi uchun ularni yozishdan ta’qiqlaganliklari bo’ldi. Lekin payg’ambar a.s. bir guruh sahobalarga hadislarni yozishga ruxsat berganlar, shuningdek, ba’zi bir shaharlarga yuborgan maktublarida ham hadislarning yozma holatini uchratishimiz mumkin.

 Muhammad ‘ alayhissalomning hadislaridan birida: “ Ey ummatlarim! Men sizlar uchun Qur ’ on-i karim bilan o ’ zimning sunnatim — yo ’ l- yo ’ riqlarimni qoldirdim. Sizlar shu ikkalasini qattiq tutib, (ularga) amal qilsalaringiz, to ’ g`ri yo ’ ldan aslo adashmaysizlar ” , deyiladi.

Hozirgi davrda Islom  Saudiya Arabistoni - islom muqaddas yerlarining vatani bo'lib, mustaqil islom davlatidir. Davlat dini - islom, mamlakat konstitusiyasi - Allohning kitobi va payg'ambar sunnasidir. Mamlakatni boshqarish shakli monarxiyadir. Uning negizida "adolat, tenglik va kengash" degan so'zlar yotadi. Davlatning iqtisodiy va ijtimoiy asosini xususiy mulk, boylik (kapital) va mehnat tashkil qiladi. Davlat xususiy mulkning daxlsizligiga kafolat beradi. Davlat ijtimoiy ta'minot tizimini qo'llab-quvvatlaydi va xayriya ishlariga katta e'tibor beradi.  Ikki buyuk muqaddas joy - Makka va Madinaning Saudiya Arabistoni yerlarida joylashishi uning musulmon olamida obro'-e'tiborining baland bo'lishida birinchi omildir. Islom nufuzining ortishida ommaviy axborot vositalarining roli katta bo'ldi. Mamlakatning katta-katta shaharlarida hojilarni qabul qilish uchun yangi avtomobil yo'llari, aeroport, mehmonxonalar qurildi.

 Islomning tasavvuf yo`nalishidagi ta`limoti mazmun-mohiyatida ma`naviy yetuk, komil inson – nafs ehtiyojlariga tobe bo`lmagan, aqlni ustun qo`yuvchi, fayzu karomatga boy, ezgulikka intiluvchi, rahmdil, Hozirgi vaqtda mintaqa xalqlari hayoti va kishilarning ma`naviy – axloqiy qarashlari shakllanishida islom dinining o`rni va ahamiyatining o`sishi haqida fikr yuritilsa, islom falsafasida ma`naviy-ma`rifiy, ahloqiy omil jamiyat rivojida yetakchi o`ringa qo`yiladi. Shuning uchun mintaqamizda islom ma`naviyati va ma`rifati milliy qadriyatlarimiz bilan yashaydigan Turon zamin xalqlarining dunyoqarashi, e`tiqodi, ibodati, ma`naviy-ahloqiy hayoti, ijtimoiy va insoniy munosabatlarda islom tarbiyasi ijobiy inqilob yasab, yangi davrni boshlagan ma`naviy omil hisoblanadi. Bu g`oyalar Qur`oni Karim va Hadisi Sharifda yaqqol namoyon bo`ldi.

 Mustaqillik tufayli o`zligimizni anglayotgan, an`anaviy qadriyatlarimizni qayta tiklayotgan hozirgi vaqtda g`urur bilan bemalol aytishimiz mumkinki, ota- bobolarimiz dini, imoni, e`tiqodi, vijdoni bo`lib kelgan islom dinimiz o`ziga xos o`zbekona urf-odatlar bilan o`yg`unlashib ketgandir. Shu nuqtai nazardan Prezident I. Karimov islom dinini xalqimiz ma`naviyati va ma`rifatini yuksalishiga katta hissa qo`shib kelgan, milliy va umuminsoniy qadriyat sifatida ta`riflab, «O`zbekistonning siyosiy – ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari» nomli asarida islom dini ota-bobolarimiz dini, ahloqi, diyonati hamda ma`rifati ekanligini unutmaylik. U quruq aqidalar yig`indisi emas. Ana shu ma`rifatni kishilarimiz jon-jon deb qabul qiladilar va yaxshi o`gitlarga amal qiladilar. Mehr-oqibatli, nomusli, oriyatli bo`lishga, izzat-ehtirom tushunchalariga rioya etishga harakat qiladilar» deb yozadi.

RAXMAT! Foydalanilgan adabiyotlar 1. Karimov I.A. Olloh qalbimizda, yuragimizda. T., 1999. 2. Islam na territorii bo'vshey Rossiyskoy imperii. Ensiklopedicheskiy slovar. Vo'pusk 1.-M., 1998, ss. 3. www.google.uz

Похожие

Islom dini 3

Islom dini 2

Qadimgi Misr dini

Konfutsiylik dini asoschisi

Mustaqillik ma’naviyati