Din so’zining ma’nosi va din haqidagi qarashlar - Основы культурологии - Презентации

Din so’zining ma’nosi va din haqidagi qarashlar

Загружено в:

24.11.2023

Скачано:

0

Размер:

250.697265625 KB

Din so’zining ma’nosi va din haqidagi qarashlar

REJA: 1.Kirish Dinning hayotdagi ahamiyati 2.Asosiy qism “ Din” so’zining ma’nosi “ Din” so’zining tarqalishi Dinga berilgan turli xil ta’riflar Charlz Darvinning diniy qarashlari 3.Xulosa

Kirish Din azal-azaldan insoniyatni yaxshilikka,ezgu ishlarga chorlab kelgan.Jumladan, ota-bobolarimiz muqaddas e’tiqodi-islom dini ham yuksak insoniy fazilatlarning shakllanishiga xizmat qilgan.U tufayli xalqimiz ming yillar mobaynida boy ma’naviyati va me’rosi, o’zligini omon saqlab keldi. Istiqlol ijtimoiy-siyosiy hayotning barcha soxalarida, jumladan, ma’naviy hayotdagi yangilanish va islohotlar jarayonini boshlab berdi.Ayniqsa,dinga bo’lgan munosabat ijobiy tomonga o’zgardi.Muximi, sobiq sovet tizimining dinga nisbatan ateistik hujumkorlik siyosatiga barham berildi, vijdon erkinligi qonun orqali kafolatlanadi. O’zbekiston Respublikasi jahon hamjiyatiga kirib borayotgan bir sharoitda turli konfessiya vakillari bilan muloqot qilishning yuksak madaniyatiga erishish katta ahamiyat kasb etadi.Zero, xalqimiz madaniy va ma’naviy merosini tiklash va uni yanada rivojlantirish, bu hududdagi ilk zamondan hozirgacha mavjud dinlarning tarixi, hayotiy tajribasi tadrijiy taraqqiyotini o’rganish dolzarb masalalardan sanaladi.

“ Din” so’zining lug’aviy ma’nosi “ Din” so’zi arabcha “dayana” fe’lidan olingan bo’lib,lug’aviy ma’nosi bo’ysunmoq,bo’yin egmoq,itoat etmoq,,qarz olmoq, qarzga bermoq, qarzdor bo’lmoq, e’tiqod qilmoq, qilgan ishiga yarasha mukofotlamoq… kabi ma’nolarni anglatadi. Din so’ziga turli din va millat vakillari tomonidan izoh, ma’nolarining berilishi, bu tushunchaning yaxshi tushunilishiga yaqindan yordam beradi. Qur’oni Karimda “din” so’zining o’zagi bilan bog’liq so’zlar yuzdan ortiq oyatda uchraydi. Shuning uchun birga Qur’oni Karimda “din” so’zi, ikki tomonlama ma’no kasb etadi. Ushbu ikki tomondan biri Allohga nisbatan, ya’ni, hokim bo’lish, itoati ostiga olish, hisob-kitob qilish, jazo va mukofotlash; ikkinchi tomondan bandaga nisbatan bo’yin sunish, itoat qilish, taslim bo’lish kabi ma’nolarni o’zida jamlaydi. O’z navbatida ikki tomon orasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi qonun, nizom, yo’l esa din hisoblanadi>

“ Din” so’zining boshqa dinlardagi lug’aviy ma’nolari Shuningdek, din so’zi tarixiy jarayonlar ichra “Avesto” da “deana” paxlaviy tilida “den”, keyinchalik forschada “din” kabi so’zlar bilan ifodalanib, yo’l, masxab, marosim, uslub,, tarz kabi ma’nolarni bildirgan. Ibroniychada avallari ibodat, qurbonlik va duo ishlarini bildirish uchun ishlatilgan “abodath elohim” iborasi, ayni paytda “din” tushunchasini ham ifodalagan. Din mafhumini ma’lum qilish uchun ba’zan psixologik tarminallar bo’lgan “yir’ax” (qo’rquv, daxshat), “emanath’ (iymon) kabi so’zlar ham ishlatilgan. Lekin muqaddas kitobdan keyingi adabiyotlarda “dath” so’zi din uchun umumiy termin sifatida ishlatilgan bu so’zning Forscha “dad” so’zidan kelib chiqqani, Ezra va Ester kitoblarida hukm,amir, qonun ma’nolarida ishlatilgan.

“ Din” so’zining tarqalishi Qadim Yunonchada din, qo’rquv va o’zaro hurmat ma’nosini bildiruvchi “thrioheya” so’zi bilan izohlangan.Turkiy tillarda ishlatiluvchi so’zlarning arabchadan kirib kelgani haqida lug’at kitoblarida ma’lumotlar berilgan.Islomdan avval bu xalqlarning, din tushunchasini ifodalash uchun turli davrlarda, “dram”,”darm”,”nom” va “den” kabi so’zlarni ishlatganliklari manbalarda ma’lum. Ulardan “dram”,”darm” din, aqida ma’nosida sanskritcha (qadim hind tili) “dxarma”dan (Pali tilida dahamma); “nom”, din ishonch, qonun ma’nosida Sug’d tilidan kirib kelgani aytiladi. Lekin tarixiy davrlarda turkiy qabila va davlatlarda din mavhumini ifodalash uchun qaysi bir so’zning ishlatilganini aniqlashtirish bir muncha qiyin. Shuning bilan birga Uyg’ur turklari orasida din va mazhabini ifodalash uchun “din” so’zini ishlatilganliklarini ko’rish mumkin. G’arb dunyosi falsafiy, ilmiy ba’zi xususlarda fikriy uyg’onish (Renessans) dan keyin qadim Yunondan ta’sirlanishiga qaramasdan, “din” terminini, qadim Yunondan ham, yaxudiylikdan ham olmagan, balki bu so’z unga qadim Rimdan kirib kelgan, Lotinchada din termini uchun qattiq ehtirom, e’tibor, nazokat ko’rsatiluvchi, ta’zim qilinuvchi narsa ma’nosida “relogio” so’zi ishlatilgan. Shuning bilan birga hozirda G’arb tillarida ishlatiluvchi “religion” so’zida ma’lum qilingan har ikki ma’noning ham mavjud ekanligi aytib o’tilgan.

Dinga berilgan turli xil ta’riflar “ Din – insonning muqaddas deb bilgan narsalariga nisbatan munosabatidir” Rudolf Otto “ Din-ruhiy borliqlarga nisbatan ishonch” Edvard Taylor “ Din-insonning abadiyatini anglashni ta’minlovchi, aql va mantiqqa tobe bo’lmagan zehniy bir malaka yoki iqtidodir” Maks Myukller

“ Fansiz din kemtikdir,dinsiz fan esa ko’rdir” Albert Eynshteyn “Din-doimo bir hayot egasi Tangriga, ya’ni bir Ilohiy Shuur va Irodaning koinotni boshqarishga va insoniyat bilan aloqador axloqiy munosabatlarni o’z tasarrufida ushlab turganiga ishonishdir” Jeyms Martino “Din- eng buyuk ijtimoiy qadriyatlar shuuridir” Edvard S. Amis

Charlz Darvinning diniy- ateistik qarashlari

Ch . Darvinning - dinniy qarashlari. (Volobuyeva T.I. Tadqiqoti asosida) • Ch. Darvin o’zining ishlarida dunyoni tuzilishi haqida yorqin tarzda deyarli bu diniy savolni o’rtaga tashlamagan, lekin buning eng qiyin taraflarini tushuntirib bergan: insoniyatning kelib chiqishi va bunga ta’rif bergan.

• Dunyo xatlarida o’zining ifodasini topgan. Misol uchun (1859yil oktyabr)dagi Darvinning ingliz geologi Ch.Lyaelyu (1797-1875)ga yozgan xatida, u shunday yozadi:

Qiziqish bilan Darvinnig diniy qarashlarni o’rganishda doimiy muhbir Aza Gryuga 22may, 1860 yildagi xati juda muhimdir: Ammo tan olaman, man boshqalarga o’xshab shunchali yaqqol ko’romiman, taqdir va atrofimizdagi g’ayritabiiy kuchlarga ishongim keladi. Menimch dunyoda baxtsizlik juda ko’p.... Biroq bu go’zal diyor va ayniqsa inson tabiati, bulaning bari – g’ayritabiiy kuchning mahsulidir. Men barcha narsaga oldindan qabul qilingan qonunlar asosida bo’lishiga qarashga moyilman,”

Похожие

Din

Din, dinshunoslik, din falsafasi, teologiya, teosofiya xudojo’ylik tushunchalarining ma’nosi va ularning o’zaro aloqasi

Davlat va din

Din va ma’naviyat 2

Din madaniyat fenomeni