logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Культурология
  4. Texnogen madaniyat

Texnogen madaniyat

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1406.90234375 KB
Скачать
Reja: 1. Zamonaviy madaniyat va texnika 2. XX asrda texnikaning rivoji 3. XXI asr fan va texnika inqilobi asri www.arxiv.uz TEXNOGEN MADANIYAT • Zamonaviy madaniyatni texnikaviy, texnika xukmdorligi, dunyoviy-elektron yoki axborot madaniyati deb ataydilar. Bunday munosabat xozirgi madaniyatda fan va texnikaning o'rni muximligini ko'rsatadi. «Zamonaviy» yoki «Yangi» fan antik yoki o'rta asrlardagi fandan tubdan farq qiladi. Agar, ilgarilari fan dunyoni asl xolda, unga daxlsiz o'rgangan bo'lsa, endi esa, fan bilish, yaratish, ixtiro, loyixa tuzish kabi jarayonlarni mujassamlashtirib «inson idroki yordamida xal bo'ladigan muammolarga e'tiborini jalb qilmoqda». Xozirgi fanning jo'shqin qiyofasi mana shundan iborat. Xaqiqatni anglashga urinish o'rniga insonning qiziqish va extiyojlari mos keluvchi aniq imkoniyatlarni xisobga olish xarakati ustun bo'lmoqda. www.arxiv.uz • Fan va madaniyatdagi yangi yo'nalish shakllanishining boshlanishi Uyg'onish davri bilan bog'liq. (XIV-XVI asrlar). Uyg'onish-Yevropa madaniyati taraqqiyotidagi muxim davr bo'lib, davriy jixatdan o'rta asrlarga mansub. Biroq, bu davr mutlaqo yangi madaniyat bosqichini ochdi. Shaxarlar ko'payishi, Yevropada ichki va tashqi savdoning vujudga kelishi, xunarmandchilikning rivojlanishi Yevropa madaniyatida yangi yo'nalishlarning paydo bo'lishiga olib keldi. Qisqa vaqt ichida o'rta asrlar jamiyatida moddiy madaniyat va texnologiyalar o'zgarib ko'plab muxim ilmiy kashfiyotlar qilindi. Buyuk geografik kashfiyotlar diniy «dunyo qiyofasini» o'zgartirdi, aqliy va iqtisodiy xududni kengaytirib jaxon savdosini vujudga kelishiga sabab bo'ldi. Antik davr merosini o'rganish yangi falsafiy yo'nalishlar paydo bo'lishiga turtki bo'lib inson va tabiatning o'zaro munosabatlarida mutlaqo o'zgacha andoza shakllandi. www.arxiv.uz • Uyg'onish davri gumanistlari dunyo va inson paydo bo'lishidagi iloxiy g'oyalarni butunlay inkor qilmadi, balki olam doimiy va qat'iy qonunlarga muvofiq ravishda bunyodga kelishini tasdiqladilar. Idrok insonga shuning uchun berilganki, idrok yordamida inson bu qonunlarni tushunib o'z jamiyatlarini tuzishlarida qo'llashi yerda baxtning qaror topishiga garov bo'lib oxiratini xam obod qilishlari mumkin. Inson tabiat qonunlariga mos ravishda rivojlanuvchi tabiatan aqlli mavjudot xisoblanib, nafaqat moddiy dunyo markazida turadi, u shuningdek, badiiy tushunish va tasvirlash ob'ektining asosi xamdir. www.arxiv.uz XVII asrda fan Yevropaliklar xayotiga, jamiyat ishlab chiqarishining barcha tizimlarini rivojlantirish va me'yorida faoliyat ko'rsatishning tabiiy va zaruriy sharti bo'lib maxsus ijtimoiy institut sifatida jadal kirib keldi. Davlat bu turdagi faoliyatning barcha qiyinchiliklarini o'zining zimmasiga oldi. XVII asrda ilmiy inqilob matematika va mexanikada sodir bo'lib, aniq fanning ikki yo'nalishi, ya'ni, aksiomatik va tajribaviy faoliyatlar birlashdi. Zamonaviy fanda eksperiment (tajriba) bilishning usuli va quroli sifatida nazariy fanning antik va o'rta asrlar shaklida tubdan farq qiladi. Eksperimentga tayanuvchi olim antik davr donishmand- faylasufi yoki o'rta asrlardagi iloxiyotshunosdan farqli olamga mutlaqo boshqacha munosabatni o'ziga tanladi. U sodir bo'layotgan xodisalarni kuzatish va mushoxada qilishdan tabiatni extiyojiga mos tarzda o'zgartiruvchiga aylandi va o'zining sirlarini namoyon qildi. www.arxiv.uz0A 1C03 19 10 0E 0E 24 22 0A 1D 18 10 25 20 10 1E 1E 10 06 20 2B 07 13 03 XIX asrda texnotsentrik dunyoqarash keng tarqalib, kishilar o'z xayotini ilmiy asosda qurishga urina boshladi. Injenerlik faoliyati tamoyillari tabiat va jamiyat xayotiga keng yoyildi. Insonning turmush jarayonidagi bunyodkorlik, tirikchilik tashvishlari o'rnini bundan buyon ixtirochilik, texnika ijodkorligi, extiyojlarni qondiruvchi texnika vositalari yaratish egalladi. Tabiat, inson, madaniyat kabi tushunchalar talqini sezilarli o'zgardi. Tabiat material va energiyaning bitmas-tuganmas manbai, universal omborxonaga aylanib qoldi. xatto, tabiat sirlarini o'ta chuqur anglash xam unga yaqinlashish degani emas, balki, aksincha qandaydir uzoq begonalikni, faqat texnik yondoshuvni bildiradi. Insonning o'z tabiati sirlarini anglashga urinishi shunchalik qarama-qarshi natijalarga olib keladi www.arxiv.uz030B 18 16 16 201B 2A10 01 01 1B 18 15171E 16 0E11 • XIX- asrda texnika taraqqqiyoti g'ayriqonuniy ravishda madaniyatning butun rivojini bir xil qolipda o'lchashi jamiyat fikrida iqtisodiy omillarning axamiyati oshuviga olib keldi. Bu esa olamni texnik o'zlashtirish suratlari sezilarli o'sishiga sabab bo'ldi. Oqibatda taraqqiyotning butunlay va shubxasiz o'sishi jarayonida sivilizatsiya butunlay xalok bo'lishi mumkin (Y. Xeyzinga). Bu muammolar XX asrda yaqqol ko'zga tashlandi. www.arxiv.uz • XX asrda texnika surati xaddan tashqari o'sdi. Keyingi yuz yilda yer yuzida sanoat ishlab chiqarishi 50 martadan oshdi, bu o'sishning 4¢5 qismi 1950 yildan keyingi davrga to'g'ri keldi. Xaqli ravishda XX asr insoniyat tarixiga ilmiy-texnika inqilobi asri bo'lib kirdi. Insonlarning xozirgi vaqtdagi ta'sir kuchini tabiatning eng beshafqat kuchlari bilan teng qo'yish mumkin. Shuning uchun xam xususan XX asrda texnika muammosi va uning madaniyatdagi o'rniga olimlar o'z e'tiborlarini aloxida qaratdilar. www.arxiv.uz • Texnika madaniyatning favqulodda xodisasi sifatida jamiyat va tabiat o'rtasidagi munosabatni ta'minlaydi, u ijtimoiy madaniyat jarayonining ajralmas tarkibiy qismidir. Texnika taraqqiyoti insonning tabiat ustidan xukmronlik qilishida uning imkoniyatlarini kengaytirdi, madaniy va ijtimoiy o'zgarishlarni muqarrar amalga oshiradi. Madaniyatda texnikaning o'rni xususida turlicha qarashlar mavjud. www.arxiv.uz • Evropada XVIII-asr oxirlaridanoq texnikaning xalokatli ta'siri xaqida xabarlar tarqala boshladi. Turli falsafa maktabining vakillari texnika sivilizatsiyasi, uning qattiq, «temir sur'ati», beshafqat va axloqsizligini ta'kidlab, xayot, tabiat, insonga xurmatsizligini qattiq tanqid qila boshladilar. Ular jamiyatda texnikaga sig'inish, uni iloxiylashtirish xolati sodir bo'layotganiga, texnika zamonaviy sivilizatsiyaning ofati bo'lajagiga o'z e'tiborlarini qaratdilar. Texnikaning nazoratsiz taraqqiy etishi ekologik muammolarni tug'dirdi, xarbiy sanoat komplekslarining keng rivojlanishiga sabab bo'lib, oqibatda insonni texnikaning ijro qismiga aylantirib qo'yadi. www.arxiv.uz • Tabiiy va sotsial, tabiiy va sun'iy jarayonlarning o'zaro ta'sir aloqadorligini optimallashuvini ekologik madaniyatni boshlanishi» deb xisoblash mumkin. Bu insoniyat tomonidan tabiiy va sun'iy ikki tizimning teng xuquqligini tan olishi demakdir. Ayniqsa bu qishloq xo'jalik soxasi uchun o'ta axamiyat kasb etadi. Xozirgi zamon qishloq xo'jaligi uchun maxsuldorlik va tovar ishlab chiqarish xajmi asosiy strategik maqsad emas, gap ekologiya qonuniyatlariga muvofiq tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, atrof muxitni asrashdan iborat. Sanoat ishlab chiqarish uchun ekologik qonunlar tabiat resurslariga tejamkorlik asosida yondoshish imkoniyatini beruvchi texnika va texnologiyani yaratishdangina iborat bo'lmay ayni paytda, insonning mavjudligi va yashash muxiti-biosferani asrash, qayta tiklashdan iboratdir. www.arxiv.uz XAQIQATDAN XAM ZAMONAVIY MADANIYATNING XOLISONA TAXLILI SHUNI KO'RSATMOQDAKI, MA'NAVIY MADANIYAT KO'PROQ OMMAVIYLIK KASB ETIB BORMOQDA. OMMAVIY MADANIYATNING QIYOFASI QUYIDAGICHA: 1. U millati, yoshi, joyi, ijtimoiy xususiyatlarga bog'liq bo'lmagan ommaviy iste'molchilarga ega bo'ladi; 2. Bu madaniyatdagi namunalarni yaratgan jarayonning o'zi ommaviy xususiyat kasb etib, industriyaning maxsus ko'rinishini o'zida namoyon qiladi, ya'ni unda yuz minglab kishilar band bo'lib, ularning «matbuot qiroli», «Buyuk shou tomoshachilari», «kino, TV, estrada yulduzlari» bo'ladi. www.arxiv.uz • Ommaviy madaniyat umumiy iste'molchilik extiyoji bilan bog'liq. Buning asosida iste'mol talab tovar sifatida xaridorgir bo'lish ma'naviy extiyoji yotadi. Oqibatda xozirgi zamon madaniyatidagi ma'naviy qadriyatlar tor doiradagi extiyojlarni qondirish vositasiga aylanadi. Madaniyatning chuqur ma'no-moxiyati, xotira cheksizligi «odatli», «umumiy» qimmatlar bilan, xaqiqiy ijod avvaldan ma'lum, mavjud namuna asosidagi «asarlar» yaratish va ishlab chiqarish (kinoseriallar, saez TV va adabiy asarlar) bilan almashinadi. www.arxiv.uz Xar bir inson ikki yo'ldan birini tanlamog'i yo iste'molchi tarzda oqim bilan suzmog'i, yoxud o'ziga, o'zligiga nisbatan talabchan bo'lib girdobdan chiqmog'i lozim. Insoniyat tobora texnika taraqqiyoti va ommaviy kommunikatsiyaning sotsial va ekologik jixatdan nazoratga olish, bugungi odam ma'naviy qiyofasini bir xillashtirish (standartlash) ga qarshi jiddiy to'siq qo'yish zaruriyatini anglamoqda. Ushbu masalani o'ta keskinligiga e'tiborni qaratish, mavjud muammolarning yechim yo'llarini belgilashda 1990 yillarda BMT-Bosh Assambleyasi e'lon qilgan Madaniyatning umumjaxon o'n yilligi muxim bosqich bo'ldi. «O'n yillik» ning asosiy maqsadi- iqtisod va texnika tezkor rivojlanayotgan xozirgi davrda umuminsoniy madaniy qadriyatlarning birinchi darajali axamiyatini tiklashdan iborat bo'lib, bunda quyidagi vazifalarni xal etish masalasi amaliy qo'yildi: Barcha tomonidan taraqqiyotni madaniyat yuksalish muximligini tan olish, moddiy ishlab chiqarish bilan ijodkorlikning aloqadorlik yo'llarini belgilash, madaniy o'ziga xoslik va madaniyatlar muloqotini tan olish, individual va jamoa timsolida ijodiy potensial va tashabbuskorlikni qo'llab- quvvatlash, xalqaro madaniy xamkorlikni rivojlantirish va boshqalar. www.arxiv.uz0A 1E 20 11 211F 0C 141D 13 20 0506 1C06 03 2B 13 1D 20 32 30 1D 33 07 0F 22 03 20 1D 2F 1D 14 06 20 1D 06 15 22 04 • Mustaqil davlatimizning milliy madaniyatini tiklash, rivojlantirish va umuminsoniy qadriyatlar asosida boyitish yo'lidagi yutuqlari tufayli 1997 yili O'zbekiston YUNESKO Ijroiy Kengashining a'zosi etib qo'llandi, Prezidentimiz I.A. Karimov «Ibn Sino» medali bilan taqdirlandi. Yurtimizda jisman va ma'nan sog'lom avlodni tarbiyalash, ta'lim tizimini takomillashtirish yoshlarda tarixiy ong va mustaqil tafakkurni shakllantirishga katta e'tibor qaratilmoqda. 2000 yil O'zbekistonda «Sog'lom avlod yili» deb belgilandi. Buni moxiyati shundaki, kechayotgan isloxatlarning moxiyati insonga qaratilgan va u inson uchun amalga oshirilmoqda. Binobarin sog'lom avlod-millat, yurt kelajagi demak. Yurtimizni birinchi ordeni xam «Sog'lom avlod uchun» deb nomlangani bejiz emas. Bu buyuk kelajak yo'lidagi umidli qadam timsolidir. www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati: 1. Karimov I.А. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. Т., 1998 й. 2. Васильев Л.С. Проблемы генезиса китайской мысли. М., 1989 г. 3. Вейнберг И.П. Человек в культуре Древнего Ближнего Востока. М., 1986 г. 4. Древние цивилизации. М., 1987 г. 5. Ерасов Б.С. Культура, религия и цивилизация на Востоке. М., 1979 г. 6. Конрад Н.И. Запад-Восток. М., 1972 г. 7. Литература Древнего Востока М., 1984 г. 8. Ольденбург С. Культура Индии. М., 1991 г. 9. Оппенхейм А.Л. Древняя Месопотамия. М., 1980 г. www.arxiv.uz E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!! www.arxiv.uz

Похожие

Texnogen madaniyat
Diniy va texnogen madaniyat
Texnologik madaniyat
Ommaviy madaniyat 3
Madaniyat va sivilizatsiya