Diniy va texnogen madaniyat - Культурология - Презентации

Diniy va texnogen madaniyat

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

6492.572265625 KB

1XUSH KELIBSIZ OCHIQ DARSIMIZGA.

ASSALOMU ALAYKUM MUHTARAM USTOZLAR, AZIZ MEHMONLAR VA TALABALAR! 02 06 06

MAVZU: DINIY VA TEXNOGEN MADANIYAT

1. Yevropa va sharq madaniyatining xristian va islom dini aqidalarida namoyon bo’lishi. REJA:

2. Islomiy madaniyatning shakllanishi va asosiy yo’nalishlari. Tasavvuf, Qur’on va shariat asoslari. REJA:

3. Sanoat inqilobi va ilmiy texnika yutuqlari. “Ommaviy” madaniyat fenomenlarining vujudga kelishi. REJA:

4. O’zbekistonda madaniy merosni muhofaza qilish tadbirlari. REJA:

1.Talabalarga diniy va texnogen madaniyat to’grisida ta’lim berish, shu jarayonda ular bilimini va faolligini oshirish maqsadida o’z iste’dodi va qobiliyatini ko’rsatish imkoniyatini yaratish. DARSNING MAQSADI: 2. Ziyoli inson shaxsini yoki barkamol avlodni tarbiyalashning amaliy usullarini dars jarayonida qo’llash. 3.Talabalarda vatanparvarlik, insonparvarlik, bag’rikenglik, vatanga muxabbat, milliy istiqlol g’oyalariga sadoqat tuyg’ularini shakllantirish. 4. Shuningdek ularga goyaviy-siyosiy, huququy, estetik, ma’naviy-axloqiy, ijtimoiy-madaniy tarbiya berish.

Dialog, monolog, aqliy hujum, tanqidiy fikrlashni shakllantirish, o’zaro savol javob,o’z ustida mustaqil ishlash.DARSDA TAVSIYA ETILADIGAN METODLAR:

DARS JIHOZLARI: Kompyuter, videoproektor,ekran, fotoapparat, mavzuga oid plakatlar, jadvallar, tarqatma materiallar, asosiy manbalar, kitoblar, gazeta va jurnallar.

TAYANCH TUSHUNCHALAR: Diniy madaniyat, tex-nogen madaniyat, an-troposentrizm, ratsio-nalizm, utilitarizm, subma-daniyat, elitar madaniyat, “ommaviy” madaniyat. 0C 0C07030B07123B0B

Диний конун-коидалар, тасаввурлар, расм-русум ва маросимларнинг жамият хаётининг барча жабхалари: иктисодий, сиёсий, ижтимоий, илмий, бадиий, эстетик, рухий фан, таълим ва бошка сохаларда акс этиши ёки намоён булишига диний маданият дейилади. 3C 47 4A 4E 3D 3D 54 44 43

Диний маданият кўп мазмунли бўлиб, у турли халқлар (араб, туркий, форсий, герман, славян)ларнинг архаик (ибтидоий) маданиятини, антик мерос ва қадимги шарқ цивилизацияси меросларини ижодий қайта ишлаб ўзлаштирди. Шу билан бирга, ғарб Шарқнинг ўрта асрлар маданиятига ўз таъсирини ўтказишга уриниб кўрди. Дин ҳар хил эътиқод ва анъаналарга эга бўлган Шарқ ва ғарбда жойлашган турли халқларга кучли бир цивилизация яратишлари учун бирлаштирувчи ибтидо бўлди. Дин маданиятнинг сиёсий, ижтимоий, илмий, бадиий ва бошқа барча соҳаларига ўз таъсирини кўрсатди. Ислом маданияти – умуминсоний маданий тараққиётнинг энг йирик кўринишларидан бири. Унда нафақат илоҳий, руҳий шу билан бирга умуминсоний, ахлоқий, фалсафий, илмий, сиёсий қарашлар ҳам мужассамлашган. Маданиятнинг юзага келиши ва ривожланишида дин муҳим ўрин тутганини эсласак, маданиятшунослик фанининг маданият ва дин алоқадорлигини ўрганиш қанчалик зарурлигини англаймиз

Қуйида биз маданиятнинг шакллантиришга ёрдам берадиган диний ҳикматлардан намуналар келтирамиз: Даоцизм динидан: - Одамларни ўрганиш, ўзингни ўрганиш ва бошқаларни итоат эттириш демакдир. -Ҳаёт бир-бирларига ўтиб турувчи қарама-қарши ҳодисаларга тўла. -Озга интилиб - зарурини топасан, кўпга интилиб - адашасан. -Бахтсизлик - бахт таянчи, бахтда - бахтсизлик яширинган. -Манманлик – ғам-ташвиш келтиради. -Осмон остидаги барча нарса ўткинчи. Осмон остидаги барча буюк ишлар майда-чуйдадан бошланади. Ким меъёрини билса, у мувоффақиятсизликка дучор бўлмайди. -Қаҳр-ғазабни эзгулик билан енгиш мумкин. -Агар одамлар сенга эргашишини истасанг, сен уларга эргаш. -Мен қадрланадиган учта дурдонага эгаман: булар: инсонпарварлик; тежамкорлик;ва мен бошқалардан олдинга ўтиб олишга интилмайман. 01 2D 26 2D 0A 2D 2D 2D 05 2D 11 06 2D 2D 2D 02 18

Конфуцийчилик динидан: -Жамиятдаги бетартиблик, зўравонлик ва бир-бирига адоватни ота-боболаримизнинг қадимги урф-одатларига итоат этиш орқали бартараф этиш мумкин. -Давлатни бошқарувчи инсонпарвар ва ўз бурчини сидқидилдан ижро этувчи киши бўлиши керак. -Одоб-андишага риоя қилмаган жойда иззат сўнади. -Одобга риоя қилинмаганда довюраклик ғаламисликка айланади. -Мабодо ҳукмдор қавм-қариндошларини ҳурмат-иззат этса, жамият ҳам одамий бўлади. Мабодо у эски дўсту биродарларни унутмаса, халқ ҳам тошмеҳр бўлмайди. -Одам ўзини тута билиши ва одоб тамойилларига риоя этиши шарт – бу чинакам одамийликдир. -Бир сафар ўзингни тутишга журъат этсанг ва ахлоқ-одоб қоидаларига мос ҳаракат қилсанг бутун Осмон сени одамий деб атайди. Одамий бўлиш фақат одамнинг ўзига, унинг чин дилдан интилишларига боғлиқ. Шунинг учун: Одобга зид нарсаларга қараманг Одобга зид нарсаларни эшитманг Одобга зид нарсаларни айтманг Одобга зид нарсаларни қилманг. -Ота-ота бўлсин, ўғил-ўғил, ҳукмдор-ҳукмдор, ижрочи-ижрочи бўлсин. Ҳиндистонда миллий динлардан Брахманизм, Ҳиндуизм, Жайнизм, Синкхизм ва бошқалар, жаҳон динларидан Буддизм кенг тарқалган. Ҳиндуизм миллий оқим бўлиб, у бошқа миллатларга, айниқса, мусулмонларга нисбатан сиёсий муҳолифиятда ҳаракат қилади. Буддизм эса миллий масалаларга бефарқ, шу боис у жаҳон дини сифатида кенг тарқалган. Гегель таъкидлаганидек, «Ҳинд маданияти улуғвор ва етарли ривожланган, фалсафаси унинг динига монанд, динини қизиқтирган масалалар фалсафасида ҳам мавжуд. Муқаддас китоблар сингари Ведалар фалсафасининг ҳам асосини ташкил этади».

Буддизм динидан: Будданинг фикрича, яшаш – азоб-уқубатлардан иборат. Туғилиш – азоб, ўсиш – азоб, касаллик – азоб, қариш – азоб, ўлиш – азоб. Азобу уқубатларга тўла бу дунёдан қутилиш йўллари мавжуд: У тўғри эътиқод; У тўғри қарор; У тўғри сўз, ният, хотира; У тўғри ҳаёт, турмуш; У тўғри ўз-ўзини англашдир. Ҳаётнинг яна бир томони айш-ишрат, роҳат-фароғат, паст ва баднафс ниятлардан иборат. Етук шахс азоб-уқубатларга тўла томонга ҳам, айш- ишратли томонга ҳам оғиб кетмай улар ўртасида яшайди. Тана ҳузурга, иштиёққа, кайфу-сафога ўч. Тананинг бу истакларини йўқ қилмагунча киши камолотга (нирванага) етолмайди, натижада у азоб уқубатли дунёга қайта-қайта келаверади. -Бу дунёда қаҳрни қаҳр билан енгиб бўлмайди.-Киши ўз ғазабини босиқлик билан, ёвузликни эса эзгулик билан енгиши зарур. -Жангда минг одамни енгиш мумкин, аммо ўз устидан ғолиб келгангина буюк ҳисобланади. -қайси қавмдан туғилгани эмас, балки қандай ҳатти- ҳаракати кишининг ё брахман, ё паст табақага оидлигини кўрсатади.

Насронийлик динида Исо одамларга қарата: -Сиз ернинг тузисизлар, сиз дунёнинг нурисизлар. Душманларингизни севинглар, лаънатлаганларни дуо қилинг, нафратланганларга яхшилик қилинг. Бошқалар устидан ҳукм чиқарманг, сизнинг устингиздан ҳукм чиқарувчилар топилади, сизлар қандай қилсангиз, сизга ҳам шундай ҳукм ўтказилади. -Одамлар сизга қандай муомала қилишларини истасангиз, сиз ҳам уларга шундай муомалада бўлинг.-Ёмонга қарши чиқманг, ким ўнг чакканга урса, унга иккинчисига ҳам урдир. -Ким сен билан даъволашиб кўйлагингни олмоқчи бўлса, унга тўнингни ҳам ечиб бер. Сендан сўраганга бер, сендан қарз олмоқчи бўлгандан юз ўгирма. -Осмондаги Отангиз баркамол бўлгани каби, сиз ҳам баркамол бўлинг. Ғанимларни ҳам севиш, зўравонликни итоат ва меҳр-муҳаббат кўрсатиб енгишга даъват этиш насронийликни жаҳон динларидан бирига айлантирди. Исо: Мен дунёни ҳароб қилгани эмас, халос этгани келганман. -Одамнинг иймони, эътиқоди, ахлоқи, меҳр–муҳаббати шундай бир нурки, улар кишилар олдида порлаб туради, одамнинг яхши ишларидан далолат беради. -Кимки биродарига беҳуда ғазабланса, жавобгарликка тортилади. -Хайр– эҳсонни бировларга мақтаниш учун қилманг. -Кишиларнинг айб- гуноҳларини кечириб яшанг.

Фан техника тараққиёти билан боғлиқ маданият техноген маданият деб аталади. Бу маданият техникавий, техника ҳукмронлиги, дунёвий- электрон ёки ахборот маданияти деган номлар билан юритилади

ХХ асрда техника сурати ҳаддан ташқари ўсди. Кейинги юз йилда ер юзида саноат ишлаб чиқариши 50 мартадан ошди, бу ўсишнинг 4/5 қисми 1950 йилдан кейинги даврга тўғри келди. Хақли равишда ХХ аср инсоният тарихига илмий- техника инқилоби асри бўлиб кирди. Инсонларнинг ҳозирги вақтдаги таъсир кучини табиатнинг энг бешафқат кучлари билан тенг қўйиш мумкин. Шунинг учун ҳам хусусан ХХ асрда техника муаммоси ва унинг маданиятдаги ўрнига олимлар ўз эътиборларини алоҳида қаратдилар.

Техниканинг хусусиятлари қуйидагилардан иборат: 1. Техника сунъий равишда, кишилар томонидан табиатни ўзгартириш воситаси сифатида яратилиб, оқибатда, олдиндан яралган идеал андозалар моддийликда мужассамланади; 2. Техниканинг оммавий хусусияти-у аввало, кишиларнинг амалий эҳтиёжлари билан боғлиқ бўлиб, шу эҳтиёжларни қондиришга хизмат қилади; 3. Техниканинг муҳим параметрларидан бири рационаллик ҳисобланади, маълум жамият доирасида у ёки бу техника қурилмасини маълум қадар тезроқ ишлаб чиқаришга мўлжалланган.

ОАВ электрон техника ва йўлдош алоқалардан фойдаланиб, кишиларни ижтимоий ҳодисалар ва маданий бойликларни бир вақтда идрок қилишга ундайди. Г.Э.Макмоэн таъкидлаганидек «ҳаммабоп ва омма ёқтирадиган янги дунёвий электрон маданият» шаклланмоқда. Ҳақиқатан ҳам замонавий маданиятнинг холисона таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, маънавий маданият кўпроқ оммавийлик касб этиб бормоқда. Оммавий маданиятнинг қиёфаси қуйидагича: 1. У миллати, ёши, жойи, ижтимоий хусусиятларга боғлиқ бўлмаган оммавий истеъмолчиларга эга бўлади; 2. Бу маданиятдаги намуналарни яратган жараённинг ўзи оммавий хусусият касб этиб, индустриянинг махсус кўринишини ўзида намоён қилади, яъни унда юз минглаб кишилар банд бўлиб, уларнинг «матбуот қироли», «Буюк шоу томошачилари», «кино, ТВ, эстрада юлдузлари» бўлади. 5C5D 54 41 46 3F 51 64 3533 39 41 4F1405 3D 3D 571405 52 39 41 3B 4B

Оммавий маданият кишиларни ҳаётни бефарқ кузатувчи томошабинга айлантиради. Ўзлари ҳам мавжуд ҳаётни гўё сароб каби тасаввур қиладилар. Ортега и Гассет «Омма -бу йўриқ-йўналишсиз оқим билан сузаётган одамлар. Шунинг учун улар қобилият имкониятлари катта бўлишига қарамай, ҳеч нарса яратмайди. Оммавий одам ахлоқдан маҳрум, чунки унинг моҳияти, онги бурчига итоатдадир», деган эди. 5C 39 39 33 41 3933 5C3A 4852 3D 67 3841 3D 433A 33 46 38

Хусусан ёшлар учун оммавий маданиятнинг хатарли оқибатларини Президентими з бир неча бор қайд этган эди. Жумладан, «Фидокор» газетаси мухбирининг саволларига жавобларида: «Дунёда бир қарашда беозор, сиёсатдан ҳоли бўлиб туюлган шундай мафкуравий таъсир воситалари ҳам борки, уларга кунда кўпда етарлича эътибор беравермаймиз», деб кейинги йилларда кўплаб намойиш этилаётган жангарилик филмлари, яланғоч асарлар ёшлар руҳиятига салбий таъсир кўрсатаётганлигини, улар инсонни ўзлигидан, тарихидан, маданиятидан жудо этишга қаратилганлиги таъкидлаб, «… ҳар қандай касалликни олдини олиш учун аввало киши организмида унга қарши иммунитет ҳосил қилинади. Биз ҳам фарзандларимиз юрагида она Ватанга, бой тарихимизга, ота- боболаримизнинг муқаддас динига соғлом муносабатни қарор топтиришимиз, таъбир жоиз бўлса, уларнинг мафкуравий иммунитетини кучайтиришимиз зарур1», деб таъкидлади.

Инсоният тобора техника тараққиёти ва оммавий коммуникациянинг социал ва экологик жиҳатдан назоратга олиши, бугунги одам маънавий қиёфасини бир хиллаштириш (стандартлаш)га қарши жиддий тўсиқ қўйиш заруриятини англамоқда. Ушбу масалани ўта кескинлигига эътиборни қаратиш, мавжуд муаммоларнинг ечиш йўлларини белгилашда 1990 йилларда БМТ-Бош Ассамблеяси эълон қилган Маданиятнинг умумжаҳон ўн йиллиги муҳим босқич бўлди. «Ўн йиллик»нинг асосий мақсади – иқтисод ва техника тезкор ривожланаётган ҳозирги даврда умуминсоний маданий қадриятларнинг биринчи даражали аҳамиятини тиклашдан иборат бўлиб, бунда амалий жиҳатдан қуйидаги вазифаларни ҳал этиш масаласи қўйилади: тараққиётни маданий юксалтириш зарурлиги ва маданий ўзига хосликни ҳамда маданий мулоқотларни тан олиш, моддий ишлаб чиқариш билан ижодкорликнинг алоқадорлик йўлларини белгилаш, индивидуал ва жамоат тимсолида ижодий потенциал ва ташаббускорликни қўллаб қувватлаш, ҳалқаро маданий ҳамкорликни ривожлантириш ва б. Мустақиллик туфайли Ўзбекистоннинг асосий мақсади маданиятларни янада ривожлантириш ва бир-бирини бойитишга йўналтирилган БМТ Бошчилигида ўтказилган қатор ҳалқаро дастурларида жумладан, «Умумжаҳон маданий мерос», «Буюк Ипак йўли» дастурларида бевосита ва фаол иштирок этди. Бугунги кунда Республикада умумжаҳон аҳамиятга мойиллик мақомидаги Самарқанд, Бухор, Хива ва Шаҳрисабз ёдгорликлари мавжуд, шулардан кейинги учтаси маскур мақомга 1991 йилдан сўнг эришди.

«Буюк Ипак йўли» - бу нафақат тарих, у бугунги кун ҳамдир. 1993 йилнинг майида Европа комиссияси Брюсселда Марказий Осиё Кавказ ҳамда Европа итиффоқи давлатлари вакилларини тўплади. Мақсад-аждодларда қолган қадим йўлларни тиклаш орқали Марказий Осиё ва Кавказ минтақасидаги мустақил давлатларни жаҳон иқтисодиётига интеграциясини таълим этиш; учрашувда Европа – Кавказ-Осиё транспорт йўлагини ташкил этиш тўғрисида декларация қабул қилинди. И.А.Каримов таъкидлаганидек, ТРАСЕК (транспорт йўлаги) лойиҳасини амалга ошириш- Буюк Ипак йўлини қайта тиклаш; айрим шахслар фаолиятининг маҳсули эмас, у замон, жаҳон тараққиётининг объектив заруриятидир. Бу борада ЮНЕСКОнинг «Ипак йўли – мулоқот йўл дастури» асосида Самарқандда ташкил этилган Марказий Осиё цивилизацияси тарихини ўрганиш илмий тадқиқот институти дастлабки амалий қадамлардан бири бўлди. Мустақил давлатимизнинг миллий маданияти тиклаш, ривожлантириш ва умуминсоний қадриятлар асосида бойитиш йўлидаги ютуқлари туфайли 1997 йили Ўзбекистон ЮНЕСКО Ижроия кенгашнинг аъзоси этиб сайланди. 2000 йил Ўзбекистонда «Соғлом авлод йили» деб белгиланди.буни моҳияти шундаки, кечаётган ислоҳатларнинг моҳияти инсонга қаратилган ва у инсон учун амалга оширилмоқда. Бинобарин соғлом авлод – миллат, юрт келажаги демакдир. Юртимизни биринчи орденини ҳам «Соғлом авлод учун» деб номлангани бежиз эмас. Бу ёш авлодга катта эътибор берилаётганининг намунасидир.

27E’tiboringiz uchun tashakkur 1718191A1B 2122 19

Похожие

Texnogen madaniyat

Texnogen madaniyat

Dunyoviy va diniy madaniyat

Madaniyat va sivilizatsiya

Ma’naviyat va madaniyat