Konchilik suv chiqarish qurilma turlari va ularning vazifalari. Kon suvlari va ularning xossalari - Горное дело - Презентации

Konchilik suv chiqarish qurilma turlari va ularning vazifalari. Kon suvlari va ularning xossalari

Загружено в:

05.02.2024

Скачано:

0

Размер:

2012.66796875 KB

Konchilik suv chiqarish qurilma turlari va ularning vazifalari. Kon suvlari va ularning xossalari

РЕЖА: 1. Kon suvlari va ularning xossalari. 2. Suv chiqarish qurilma turlari va ularning vazifalari.1715 1815 0C0E13

Кон сувлари кон майдонининг жойлашган ҳудуди ва унинг гидрогеологик шароитларига кўра: Турли шакл ва ўлчамлардаги ер ости ёриқларда тўпланиб қолган; Муз ва қорларнинг эриши натижасида пайдо бўлган ва ёмғир сувларини ерга шимилган; Сув ҳафзалари, каналлар ва кўллардан тоғ жинслари ва ёриклари бўйлаб сизиб ўтадиган сувлар ҳисобига пайдо бўлади. Улар табий шароитда ер бағрида тўпланиб қолиши ёки булоқ кўринишда ер сатҳига сизиб чиқиши мумкин. Фойдали қазилмани ер ости ёки очиқ усул билан қазиб олишда турли йўналишлар ва ўлчамларда кон лаҳимлари ковлаб ўтилади. Бунинг натижсида тўпланиб қолган ер ости сувлари кон лаҳимларига сизиб чиқади. Кон лаҳимларига сизиб чиқган сувларни кон суви деб аталади. У кон майдонинг сувчанлигини ифодалайди. Кон майдони бу шахта ёки карьер жойлашган ҳудуд бўлиб, унинг сувчанлиги абсолют ёки нисбий ўлчамларда кўрсатилади [4]. Кон майдонининг абсолют сувчанлиги бу ҳар бир соатда кон лаҳимларига сизиб чиқадиган ер ости сувларининг миқдорига тенг.

Кон майдонининг абсолют сувчанлиги бу ҳар бир соатда кон лаҳим ларига сизиб чиқадиган ер ости сувларининг миқдорига тенг. Кон майдонининг нисбий сувчанлиги эса ҳар бир тонна фойдали қазилмани қазиб олиш учун ер сатҳига чиқариб ташланган кон сувининг ўртача миқдорига айтилади. У қуйидагича ифода билан топилади. й й в А Q K  ; (5.1) Бу ерда: Q й – йил давомида ер сатҳ ига чиқариб ташланган сувнинг миқдори, м 3; А й- шу вақт давомида қазиб олинган фойдали қазилма миқдори,т. Кон майдонинг сувчанлиги барча конлар учун бир хил бўлмайди. Масалан Олмали қ шаҳрида жойлашга н Қалмоқ қир конининг абсолют сувчанлиги 200 -250 м 3/соат ва Ангерн ша ҳридаги Ангрен к ўмир разрезининг абсолют сувчанлиги 1200 -1500 м 3/соат га тенг ёки Қарағанда ( Қ озо ғистон) ҳудудида жойлашган кўмир конларининг нисбий сувчанлиги К в=25 га тенг. Демак бир то нна кўмирни қазиб олиш учун Қарағанда кўмир конларида 0 ,35 -0,4 м 3, Москва вилоятидаги кўмир конларида эса 25 м 3 кон сувини ер сатҳига чиқариб ташлаш керак бўлади. Кон майдонининг сувчанлиги йилнинг фаслларида ўзгариб туради. Атмосфера ёғинлари (қор, ёмғир ) кўп бўладиган фаслларида кон майдонининг сувчанлиги ортади. Ёғингарчилик кам бўладиган фаслларда эса камаяди. Шунинг учун кон суви оқими минимал, максимал ва сел (жала) оқимларга бўлинади. Уларни ўз ва қтида ер сатҳига чи қариб ташлаш зарур бўлади. Акс ҳо лда конни ёки унинг айрим лаҳим ларини сув босиш хавфи пайдо бўлади.

Конларни сув босиш ҳолати 1956 й “Бервуд” (А Қ Ш), 1952 й “Мирғалимсой” (Қ озо ғистон), 1979 й Шимолий Урал конларида ва 2000 й Ангрен разрезининг бир қисмида қайд этилган. Эриган ҳолатдаги к имёвий моддалар, тоғ жинсларининг майда заррачалари ва органик моддаларнинг чириши жараёнида пайдо бўладиган микроорганизмлар тоза ер ости сувлар билан аралашиб, уни ифлосланишига олиб келади. Эриган ҳолатдаги кимёвий моддалар сувнинг қаттиқлик даражасини оширади. Кон сувининг қаттиқлик даражаси жуда юқори бўлиб, унинг ўртача миқдори 12÷17 мг.экв/л .ни ташкил этади [ 4]. Қаттиқлик даражаси бўйича сувлари қуйидаги гуруҳларга ажратилган (5.1 -жадвал) : 5.1 -жадвал Турлари Қаттиқлик даражаси, мг.экв/л 1. Ўта юмшоқ 0÷1,5 2. Юмшоқ 1,5 ÷3,0 3. Ўрта қаттиқ 3,0÷6,5 4. Қаттиқ 6,5÷10,5 5. Ўта қаттиқ >10 ,5

Кон сувидан техник эҳтиёжларда фойдаланиш учун унинг таркибидаги кальций ва магний бирикмаларининг миқдорига қараб юмшатилади. У оҳ а к, сода ва пермутация усули билан юмшат илади. Эриган ҳолдаги кимёвий моддалар кон сувининг кимёвий хоссасини ҳам ўзгартириб юборади. Кимёвий хоссаларга кўра кон суви нейтрал, ишқорий ва кислотали бўлиши мумкин. Унинг кимёвий хоссаси водород кўрсатгичи билан белгиланади , яъни :    H g рH  ( 5. 2) ва у теска ри ишора билан олинади. Бу ерда; H + - сувдаги водород и онларининг кон ц ентрацияси 1 литр тоза сувда [H + ] = 1*10 -7 тенг. Демак унинг водород кўрсатгичи :   7 10 1 7     g рH  ( 5 .3) ёки тескари ишора билан олинганлиги учун рН=7 . Водо род кўрсатгичи – рН б ў йича кон суви қуй и даги гуру ҳ ларга бўлинади:  юқори кислотали рН=0  3  ўрта кислотали рН= 3  4  кам кислотали рН= 4  6  нейтрал рН= 7  кам ишқорий рН= 8  9

Кон суви таркибида ўлчами 0.001 дан 1мм гача бўлган руда, кўмир ва бошқа тоғ жинсларининг заррачаларидан ҳосил бўлган аралашма ҳам мавжуд. Унинг ми қдори бир литр кон сувида 20  500 мг. ни ташкил қилади. Кондаги органик моддал арни (ёғоч мустаҳкамлигичлар, тирик организимлар) чириши оқибатида пайдо бўладиган микроорганизимлар кон суви билан аралашиб уни бактериал ифлосланишига олиб келади. Кон майдонининг сувчанлиги , кон сувининг физикавий ва кимёвий хоссалари сув чиқариш ишини ташкил қилишда асосий кўрсатгичлардан ҳисобланади.

Suv chiqarish qurilma nasos, elektr yuritgich, suv so‘rilish va suv haydalish quvrlar va boshka elektromexanik uskunalardan tashkil topgan mukkamal texnikaviy majmuadir. U konlarda kon suvini er sathiga chiqarib tashlash vazifasini bajaradi. Suv c hiqarish qurilmani konda o‘rnatish joyi va bajaradigan vazifalarga ko‘ra markazlashtirilgan, asosiy, bo‘lim, yordamchi, lahm o‘tish, qudukli va karer suv chiqarish qurilmalariga bo‘linadi. Markazlashtirilgan suv chikarish kurilma xozirgi kunda yangi quril ma xisoblanadi. U uzaro yaqin joylashgan bir necha shaxtalar uchun o‘rnatiladi. Bunday xollarda barcha shaxtalardagi kon suvi bir joyda ya’ni markazlashtirilgan suv chikarish qurilma suv tuplagichida yig‘iladi. U erdan kon suvi nasos yordamida er satxiga chiqarib tas’halanadi. Asosiy suv chiqarish qurilma. U shaxta stvollardan birining stvol atrofi qo‘rasida o‘rnatiladi. Konning barcha laximlardagi kon suvlari asosiy suv chikarish qurilma suv tuplagichida yig‘iladi va u erdan bevosita er sathiga chiqarib t ashlanadi.

qurilmaning suv to‘plagichiga yoki bevosita er sathiga chiqarib tashlash vazifasini bajaradi. Yordamchi suv chiqarish qurilma stvol atrofi qo‘rasidan pasda ko vlab o‘tiladigan lahimlarda va shaxta stvoli zumfida (stvolning stvol atrofi qo‘rasidan pastki qismi) yig‘iladigan kon suvini asosiy suv chiqarish qurilma suv to‘plagichiga chiqarib berish vazifasini bajaradi. Laxm o‘tish suv chiqarish qurilma kon laximla rini kovlab o‘tish jarayonida lahimlarda to‘planadigan kon suvini bevosita er sathiga (shaxta stvolini kovlab o‘tishda) yoki asosiy suv chiqarish qurilma suv to‘plagichiga chiqarib tashlash uchun xizmat qiladi. Qudukli suv chiqarish qurilma . U shaxta yoki karerlarni ochish ishlarini boshlashdan oldin kon maydonini suvsizlashtirish uchun qo‘laniladi. Buning uchun kon maydoni chegarsida suvli qatlamgacha diametri 250  600 mm. bo‘lgan bir necha skvajinalar burg‘ilab o‘tiladi. Er osti suvlar skvajinalarga sizib chiqadi va u erda yig‘iladi. Skvajinalarda yig‘ilgan er osti suvlar qudukli suv chiqarish qurilma bilan bevosita er sathiga chiqarib tashlanadi.

Karer suv chiqari sh qurilma . U ochik konlardagi kon suvini er sathiga chiqarib tashlash vazifasini bajaradi. Konlarda o‘rnatiladigan suv chiqarish qurilma soni kon joylashgan xudud relefi, kon maydonining suvchanligi va foydali qazilmani qazib olish texnologiyasiga bog‘ lik . Masalan tog‘ bag‘rida joylashgan va shtolnya bilan ochilgan konlarda suv chiqarish qurilma o‘rnatilishi shart emas. Chunki kon suvi shtolnya orkali oqib chikishi mumkin. Boshka xolarda albatta suv chiqarish qurilma o‘rnatiladi. Markazlashtirilgan, a sosiy, bo‘lim va karer suv chiqarish qurilmalar nasosxonada joylashtiriladi. Shuning uchun ularni turg‘un, ya’ni o‘rnatish joyi o‘zgarma, suv chiqarish qurilma deb tushuniladi. Stvol va kiya lahimlarni kovlab o‘tish jarayonida kon suvi to‘planadigan joy chuqurlashib boradi. Lahimlardan kon suvni chiqarib tashlash uchun qurilma joyini ham o‘zgartirish zarur bo‘ladi. Turg‘un suv chiqarish qurilmaning shaxtada joylashish sxemasi 3.1 - rasmda ko‘rsatilgan.

2 расм. Лахим ўтиш сувчиқариш қурилмаси 1- rasm Asosiy suv chiqarish qurilmaning shaxtada joylashish sxemasi.

Barcha laximlardagi kon suvi lahim uzunligi bo‘yicha kovlangan maxsus ariqchalar bo‘ylab ochib kelib suv to‘plagich 2 -ga quyiladi. Suv to‘plagich 2 quvir orqali suv so‘rilish qudug‘i 3- bilan bog‘langan . Nasos agregatlari 9 nasosxona 1 -da o‘rnatilgan. Suv so‘rilish quvirining (rasmda ko‘rsatilmagan) bir tomoni nasosning suv so‘rilish tomoniga o‘lanadi. Ikkinchi tomoni esa so‘rilish qudigi 3 -ga tushurilgan xolatda bo‘ladi. Suv haydal ish quvuri 10 bir necha o‘zaro ulangan quvur bo‘laklaridan iborat. Ular nasosxona 1 , quvur bo‘lagi 4, shaxta stvoli 5 va er yuzida o‘rnatiladi. Suv chiqarish qurilma ishga tushurilganda kon suvi so‘rilish qudig‘idan suv so‘rilish quviri orkali nasosga so‘ riladi. Nasosda uning zo‘rikmasi ortadi. Yuqori zo‘rikma bilan nasosdan chiqadigan kon suvi suv xaydalish quviri 10 bo‘ylab oqib er sathidagi suv tindirgichga 6 kelib quyiladi. Tik stvollarni kavlab o‘tish jarayonida kavlangan bo‘shlikga sizib chiqadigan er osti suvlarini er satxiga chiqarib tas’halash uchun maxsus osma nasos qurilmalari qo‘laniladi.

Osma nasosning qurilmaning umumiy ko‘rinishi 3.2 - rasmda ko‘rsatilgan. Qurilma nasos 1, elektryuritgich 2, umumiy rama 3, berkitgich (zadvijka) 4, teskari qo pkok 5, suv xaydalish quviri 6, nasosni suv bilan to‘ldirish moslamasi 7, egiluvchi suv so‘rilish quviri 8 kabi uskunalardan tashkil topgan. Elektr yuritgich umumiy normada o‘rnatiladi. Nasosning suv so‘rilish tomoniga eguluvchan suv s o‘rilish quviri va suv xaydash quviri o‘langan. Tik lahimni kovlab o‘tish jarayonida suv yig‘iladigan joy ya’ni kovlash joyi chuqurligi ortib boradi. Qurilma tik laximlarda po‘lat arqon bilan osib ko‘yilgan xolatda ishlatiladi. Po‘lat arqonning ikkinchi uchi chig‘ir (lebedka)ga ulanadi. Qurilmani suv to‘plagichdan chuqurlikka yaqinlashtirish va kovlash joyida portlatish ishini bajarishda uni havsiz balandlikga ko‘tarib ko‘yish lebedka yordamida amalga oshiriladi. Qudukli suv chiqarish qurilmala r turli qo‘rinishda va konstruktiv tuzilishda bo‘ladi. Ular shaxta yoki karrlarning ochish ishlarini boshlashdan oldin kon maydonni suvsizlantirish maqsadida qo‘laniladi. Qurilmaning elektromexanik usukunalari xududida joylashganligi sababli uni qudukli s uv chiqarish qurilma deb ataladi. U er osti suvining sathini pasaytiruvchi quduk nasos agregati, suv quvirlar va qurilma ishini boshqarish vositalaridan iborat.

Er osti suvini sathini pasaytiruvchi quduq bu diametri 150- 600mm. va ma’lum chuqurgacha bo‘rg‘ilash usuli bilan kovlab o‘tiladigan lahimdir. Kon maydonining suvsizlantirish uchun bunday kuduklardan bir nechtasi kovlanadi. Buning natijasida er bag‘rida ma’lum xajmdagi bo‘shlik xosil bo‘ladi. Gidrostatik bosimi yuqori bo‘lgan er osti bosimi kam bo‘lgan tomonga ya’ni xosil bo‘lgan bo‘shliq tomon oqib keladi va bu erda to‘planadi. Bu er osti suvning er sathiga chiqarib tashlash uchun qudukli suv chiqarish qurilmalar qo‘laniladi Bu qurilmalardan birining ko‘rinishi 3.3-rasmda ko‘rsatilgan u suvga chuqtirilgan elektr nasos bilan jixozlangan quduqli suv chiqarish qurilma deyiladi. Chunki qurilmaning asosiy uskunalaridan bo‘lgan nasos va elektr yuritgich suvga cho‘ktirilgan xolatda ishlatiladi. Qurilma (3.3-rasm) bekitgich 1, monometr 2, boshqarish pulti 3, tirsak 4, tayanch plitasi 5, suv xaydalish quviri 6, bog‘lama (poyas) 7, mufta 8, elektr kabeli 9, nasos 10, filtir 11, elektr yuritgich 12, kabi uskunalardan tashkil topgan Suv xaydalish quviri 6 bo‘laklarga bo‘lingan va nasos 10, filtir 11, elektr yuritgich 12 o‘zaro ulangan holda quduqga tartib bilan tushiriladi.

3-расм. Сувга чўктирилган электр насосли қудуқли сув чиқариш Birinchi bo‘lib quduk og‘ziga nasos agregati tushiriladi. Tushirilgan agregatni bog‘lama 7 va tayanch plitasi 5 ko‘tarib turadi. So‘ng nasosning suv xaydalish tomoniga suv xaydalish quviring birinchi bo‘lagi mufta 8 yordamida ulanadi. Keyin nasos agregati va suv haydalish quvirining birinchi bo‘lagi quduqga tushiriladi. Ularning osilgan holatda bog‘lama va tayanch plitasi ko‘tarib turadi. Keyin suv haydalish quvurining birinchi bo‘lagiga uning ikkinchi bo‘lagi mufta orqali ulanadi. Sung ular xam quduqga tushiriladi. Shu tartibda suv xaydalish quvirining hamma bo‘laklari va nasos agregati qudukga tushiriladi va ularni osilgan xolatda bog‘lama va tayanch plitasi ko‘tarib turadi. Suv xaydalish quvurining ikkinchi tomoni tirsak 4 va berkitgich 1 orqali magistral quvurga ulanadi. Natijada suv to‘planadigan joydan suv chiqarib tashlanadigan joygacha yaxlit bir majmua ya’ni qudukli suv chiqarish qurilma paydo bo‘ladi. Bu qurilma bilan er osti suvi er satxiga chiqarib tashlanadi.

Karer suv chikarish kurilma . Ochik konlardagi er osti, yomg‘ir, qorla rni erishi natijasida paydo bo‘ladigan kon suvi tog‘ jinslari va foydali qazilmani qazib olish va uni tashish qiyinlashadi. Ayrim hollarda kon suvi foydali qazilmani qayta ishlashga yaroqsiz holatiga keltirishi mumkin. Ochik konlarda kon suvini er sathig a chiqarib tashlash ishi konni ochishdan oldin boshlanadi. Buning uchun karer maydonida bir necha xududlar burug‘lab kovlanadi. Bu quduqlarga er osti suvining ma’lum miqdorigacha qismi qazib chikadi va u erda yig‘iladi. Quduklarda yig‘ilgan suv qudukli suv chiqarish qurilma bilan er sathiga chiqarib tashlanadi. Bu bilan bir qatorda karer maydoni chegarasida zovurlar kovlanadi. Ular karerga oqib kelishi mumkin bo‘lgan yomg‘ir va qor suvlarini karerdan boshqa tomonga oqizib yuborish uchun qo‘llaniladi. 4. -rasm. Karer suv chiqarish qurilma sxemasi.

Karer maydonidagi kon suvini er sathiga chiqarib tashlash uchun suv chiqarish qurilma (3.4-rasm) o‘rnatiladi. U kon suvi to‘planadigan, ya’ni karerning pastki qismida yoki pog‘onalarda joylashtiriladi. Karer suv chiqarish qurilma nasos stansiyasi 7, ochik suv to‘plangich 3, suv so‘rilish 5 va suv xaydalish 8, quvurlardan iborat. Nasos stansiyasida nasos 6, elektr yuritgich 10 va nasosni ishga tushirish jixozlari 9 joylashtirilgan. Yordamchi nasos 4 nasos va suv so‘rilish quvurini suv bilan to‘ldirish uchun qo‘laniladi. Karer maydonidagi kon suvi zarur 1 bo‘ylab ochiq suv to‘plagich tomonga qarab oqib keladi. U quvur 2 orqali o‘tib ochiq to‘plagichga qo‘yiladi. So‘ng suv to‘plagichga yig‘ilgan kon suvi suv so‘rilish 5 va haydalish 8 va nasos 6 bilan er sathiga chiqarib tashlanadi. Misol: Respublikamizda eng ser suv hisoblangan Angeren ko‘mir razrezidan ikkita nasos stansiyasi o‘rnatilgan. Shimoliy va janubiy nasos stansiyalari shimoliy nasos stansyasida har birining soatlik unumdorlik 1250 m 3 /s bo‘lgan 4 ta D 1250/125 va janubiy nasos stansiyasida esa har birining soatlik unumdorligi 850 m 3 /s bo‘lgan. 8-ta SNSG- 850-240 turdagi nasos o‘rnatilgan.

Ikkala nasos stansiyalari bilan yil davomida 5  6 mln. m 3 kon suvi er sathiga chiqarib tashlanadi. Angren ko‘mir razrezining yillik ishlab chiqarish quvvati 3 mln.t atrofida. Unda har bir tonna ko‘mirni qazib olish uchun taxminan 1,6  2 m 3 kon suvini er sathiga chiqarib tashlash kerak bo‘ladi.

Karer suv chiqarish qurilma nasos stansiyasi

Эътиборингиз учун рахмат!

Похожие

«Turg’un mashinalar» tarkibiy qismlari. Konchilik suv chiqarish, ventilyatorlar va pnevmatik qurilmalar hamda ularning foydali qazilmalarni qazib olishdagi o’rni

Temir yo’llarning tuzilishi. Kon temir yo'l tizimlari

Kon neft va gaz quvurlarini hisoblash

Konchilik korxonalarida ishlatiladigan transport mashinalari turlari. Transport mashinalarning umumiy tasnifi

Neft va gaz konlarining kon - geologik tavsifi