Kislota – asos xossalari - Химия - Презентации

Kislota – asos xossalari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

541 KB

1Kislota – asos xossalariKislota – asos xossalari

2 KISLOTA – ASOS XOSSALARI.KISLOTA – ASOS XOSSALARI.  Reja:Reja:  1.Kislota – asoslarning 1.Kislota – asoslarning protolitik nazariyasi.protolitik nazariyasi.  2.Umumlashgan kislota 2.Umumlashgan kislota – asos nazariyasi– asos nazariyasi

3Kislota va asoslar proton Kislota va asoslar proton nazariyasinazariyasi  Arrenius nazariyasi erituvchining Arrenius nazariyasi erituvchining rolini va uning erigan modda rolini va uning erigan modda bilan o’zaro ta’sirini inobatga bilan o’zaro ta’sirini inobatga olmagani uchun u olmagani uchun u elektoro’tkazuvchanlikka elektoro’tkazuvchanlikka doir,elektrolitlar dissotsilanish doir,elektrolitlar dissotsilanish darajasining konsentratsiyasiga darajasining konsentratsiyasiga bog’liqligiga doir eksperimental bog’liqligiga doir eksperimental ma’lumotlarni ham tushuntira ma’lumotlarni ham tushuntira bera oladi.Shu sababli XX asrning bera oladi.Shu sababli XX asrning birinchi yarmida ko’plab birinchi yarmida ko’plab nazariyalar taklif etildi.Ular nazariyalar taklif etildi.Ular orasidan Brensted—Lourining orasidan Brensted—Lourining proton nazariyasi (1923) ko’proq proton nazariyasi (1923) ko’proq tan olindi.tan olindi.

4 Mazkur nazariyaga ko’ra proton bera oladigan moddalar Mazkur nazariyaga ko’ra proton bera oladigan moddalar kislotalar,proton biriktira oladigan moddalar asoalar kislotalar,proton biriktira oladigan moddalar asoalar deyiladi.Proton yo’qotgan kislota protonning potensial deyiladi.Proton yo’qotgan kislota protonning potensial akseptori bo’lgan asosga aylanadi.Bunday asosni dastlabki akseptori bo’lgan asosga aylanadi.Bunday asosni dastlabki kislota bilan o’zaro bog’lashdagi asos deyiladi.Masalan,kislota bilan o’zaro bog’lashdagi asos deyiladi.Masalan,  HCI + H2O = H3O+ + CI-HCI + H2O = H3O+ + CI-  Kislota I asos II kislota II asos I Kislota I asos II kislota II asos I

5 Reaksiyada Cl ioni HCI kislotasi bilan tutashgan asos bo’lsa, Reaksiyada Cl ioni HCI kislotasi bilan tutashgan asos bo’lsa, H3O+ ioni H2O asos bilan tutashgan kislota hisoblanadi. H3O+ ioni H2O asos bilan tutashgan kislota hisoblanadi. Shuni qayd etish mumkinki, qandaydir moddaning kislota Shuni qayd etish mumkinki, qandaydir moddaning kislota xossasi proton akseptori mavjud bo’lganda, asos xossasi xossasi proton akseptori mavjud bo’lganda, asos xossasi esa proton donori mavjud bo’lgan taqdirdagina namoyon esa proton donori mavjud bo’lgan taqdirdagina namoyon bo’ladi. Neytrallanish reaksiyasi quyidagi tenglama bilan bo’ladi. Neytrallanish reaksiyasi quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin:ifodalash mumkin:  Kislota I + asos II = asos I +kislota IIKislota I + asos II = asos I +kislota II  Bu jarayon kuchsizroq kislota va kuchsizroq asos hosil Bu jarayon kuchsizroq kislota va kuchsizroq asos hosil bo’ladigan yo’nalishda o’z – o’zidan boradi. Agar erituvchi bo’ladigan yo’nalishda o’z – o’zidan boradi. Agar erituvchi (HS) proton donori vazifasini bajarsa, u holda kislota (HA) va (HS) proton donori vazifasini bajarsa, u holda kislota (HA) va asos (B) ningdissotsalanish reaksiyasini umumiy ko’rinishda asos (B) ningdissotsalanish reaksiyasini umumiy ko’rinishda quyidagicha ifodalash mumkin:quyidagicha ifodalash mumkin:  B + HS = BH + S- HA + HS = SH2+ + B + HS = BH + S- HA + HS = SH2+ + A-A-

6 Ko’rinib turibdiki, anionlar, kationlar va elektroneytral Ko’rinib turibdiki, anionlar, kationlar va elektroneytral molekulalar kislota va asos bo’lishi mumkin.molekulalar kislota va asos bo’lishi mumkin.  Suvda kislota ham asos ham bir xilda dissotsalanishi Suvda kislota ham asos ham bir xilda dissotsalanishi mumkin:mumkin:  CH3COOH + H2O = H3O+ +CH3COO-CH3COOH + H2O = H3O+ +CH3COO-  NH3 + H2O = NH4+ + OH-NH3 + H2O = NH4+ + OH-  Birinchi reaksiyada suv asos rolini, ikkinchi reaksiyada esa Birinchi reaksiyada suv asos rolini, ikkinchi reaksiyada esa kislota rolini bajaradi. Ham kislota ham asos xossalariga kislota rolini bajaradi. Ham kislota ham asos xossalariga ega bo’lgan erituvchilarga ega bo’lgan erituvchilarga amfiprot amfiprot erituvchilar deyiladi.erituvchilar deyiladi.

7 Erigan kislota yoki asosning erituvchi bilan o’zaro Erigan kislota yoki asosning erituvchi bilan o’zaro tasir darajasi erituvchining proton berish yoki olish tasir darajasi erituvchining proton berish yoki olish qobilyatiga bog’liq. Masalan, HCIO4, HCI, HBr singari qobilyatiga bog’liq. Masalan, HCIO4, HCI, HBr singari kislotalar suvli eritmalarda juda kuchli hisoblanasa, kislotalar suvli eritmalarda juda kuchli hisoblanasa, protonlarning kuchsiz akseptori bo’lgan muz sirka protonlarning kuchsiz akseptori bo’lgan muz sirka kislota erituvchi sifatida olinsa, faqat perxlorat kislota kislota erituvchi sifatida olinsa, faqat perxlorat kislota kuchli bo’ladi xolos. HCI, HBr kislotalari muz sirka kuchli bo’ladi xolos. HCI, HBr kislotalari muz sirka kislotada juda kuchsiz bo’ladi. Proton qabul qilib kislotada juda kuchsiz bo’ladi. Proton qabul qilib olishiga ko’ra proton chiqarish xususiyati kuchliroq olishiga ko’ra proton chiqarish xususiyati kuchliroq erituvchilarga erituvchilarga protogen protogen erituvchilar deyiladi. Bunday erituvchilar deyiladi. Bunday erituvchilarda kislotoning dissotsalanishi qiyinlashadi, erituvchilarda kislotoning dissotsalanishi qiyinlashadi, asoslarning dissotsalanishi esa osonlashadi:asoslarning dissotsalanishi esa osonlashadi:  (CH3)3N + CH3COOH = (CH3)3NH+ + (CH3)3N + CH3COOH = (CH3)3NH+ + CH3COO-CH3COO-

8 Kislotaning dissotsiatsiyasi uning protoniga Kislotaning dissotsiatsiyasi uning protoniga erituvchining moyilligidan vujudga keladi. Bu erituvchining moyilligidan vujudga keladi. Bu moyillik qanchalik katta bo’lsa, kislotaning moyillik qanchalik katta bo’lsa, kislotaning dissotsalanishi shuncha oson bo’ladi. Protonga dissotsalanishi shuncha oson bo’ladi. Protonga moyillik ustunlik qiladigan erituvchilarga moyillik ustunlik qiladigan erituvchilarga protofilprotofil erituvchilar deyiladi. Protofil erituvchida erituvchilar deyiladi. Protofil erituvchida (masalan, suyuq ammiakda) kuchsiz hisoblangan (masalan, suyuq ammiakda) kuchsiz hisoblangan HCN kislota ham kuchli bo’ladi.HCN kislota ham kuchli bo’ladi.  HCN +NH3 = NH4+ + CN-HCN +NH3 = NH4+ + CN-

9Umumlashgan kislota – asos Umumlashgan kislota – asos nazariyasi.nazariyasi.  Kislota – asoslarning tabiati va ularning Kislota – asoslarning tabiati va ularning dissotsalanishi to’g’risidagi umumiy fikrni G.Lyuis dissotsalanishi to’g’risidagi umumiy fikrni G.Lyuis ilgari surdi. U elektronlar juftining akseptorini ilgari surdi. U elektronlar juftining akseptorini kislotalar, elektronlar juftining donorlarini asoslar kislotalar, elektronlar juftining donorlarini asoslar deb nomladi. Uning konsepsiyasi Brensted – Louri deb nomladi. Uning konsepsiyasi Brensted – Louri nazariyasidan ancha ilgarilab ketdi va moddalarning nazariyasidan ancha ilgarilab ketdi va moddalarning kislota – asos xossalari proton bor – yo’qligi bilan kislota – asos xossalari proton bor – yo’qligi bilan bo’g’lanmaydi. Lyuis bo’yicha kislota (SO3) va asos bo’g’lanmaydi. Lyuis bo’yicha kislota (SO3) va asos (H2O) ning o’zaro ta’sirlashuvidan H2SO4 ning hosil (H2O) ning o’zaro ta’sirlashuvidan H2SO4 ning hosil bo’lishi quyidagicha boradi:bo’lishi quyidagicha boradi:  SO3 + H2O = H2SO4SO3 + H2O = H2SO4

10 Lyuis nazariyasi Brensted nazariyasini inkor Lyuis nazariyasi Brensted nazariyasini inkor etmaydi. U kislota – asosli ta’sirlashuv doirasida etmaydi. U kislota – asosli ta’sirlashuv doirasida ko’proq sondagi birikmalarni qo’shadi hamda ko’proq sondagi birikmalarni qo’shadi hamda organic reaksiyalarning mexanizmini tushuntirishda organic reaksiyalarning mexanizmini tushuntirishda juda qulay hisoblanadi.juda qulay hisoblanadi.  Luis nazariyasiga ko’ra, moddalarning kislota – Luis nazariyasiga ko’ra, moddalarning kislota – asoslik xossalari ularning tarkibidagi vodorod yoki asoslik xossalari ularning tarkibidagi vodorod yoki kislorodning bo’lishiga, erituvchining ta’siriga kislorodning bo’lishiga, erituvchining ta’siriga emas, balki moddalarning tuzilishiga bo’g’liqdir. emas, balki moddalarning tuzilishiga bo’g’liqdir.

Похожие

Kislota va asos nazariyasi

Kompleks birikmalarning kislota-asos aylanish nazariyasi

Nuklein kislota

Pikolin kislota

Salitsil kislota va amino benzoy kislota