Kimyo fanining sanoat va xalq xo’jaligi rivojidagi ahamiyati - Химия - Презентации

Kimyo fanining sanoat va xalq xo’jaligi rivojidagi ahamiyati

Загружено в:

24.07.2024

Скачано:

0

Размер:

2221.89453125 KB

KIMYO FANINING SANOAT VA XALQ XO’JALIGI RIVOJIDAGI AHAMIYATI 1. O’zbekistonda kimyo sanoatini rivojlanishi. 2. Atom molekulyar ta’limot. Kimyo fanining asosiy tushunchalari. 3. Kimyoning stexiometrik qonunlari.

O’ZBEKISTONDA KIMYO SANOATINI RIVOJLANISHI. Kimyo sanoatining rivojlanish yo’nalishlarining asosiy strategiyalariga: harakatdagi mineral o’g’itlar ishlab chiqarish korxonalarini rekonstruktsiya va modernizatsiya qilish; to’xtab qolgan ishlab chiqarish mahsulotlarini eksportbop qilib ishlab chiqarishni o’zlashtirish kabilar kiradi.

Respublikaning oliy o’quv yurtlarida muhandis-texnik xodimlar, kimyogarlar va ishchi kadrlar tayyorlash bo’yicha tinimsiz ishlar olib borilmoqda. Har yili yirik kimyo korxonalariga, o’quv muassasalariga minglab yuqori malakali kadrlar tayyorlab bermoqda. “ O’zbekiston o’z er osti boyliklari bilan haqli ravishda faxrlanadi – bu erda Mendeleev davriy sistemasidagi deyarli barcha elementlar topilgan” degan jumlani hurmatli Prezidentimiz I.A.Karimov aytgan va O’zbekistonda kimyoni rivojlanishiga haqiqiy ob’ektiv baho bergan. O’zbekiston bugungi kunda oltin zahirasi bo’yicha dunyoda 4-o’rinda, uni qazib olish bo’yicha 7- o’rinda turadi.

Respublikamizning Navoiy va Chirchiq shaharlarida joylashgan eng yirik elektr kimyo kombinatlari bugungi kunda o’z maxsulotlari bo’yicha nafaqat Respublikamiz talabini qondirib qolmasdan, balki jahonning qator mamlakatlariga o’z mahsulotlarini eksport qilmoqda.

ATOM MOLEKULYAR TA’LIMOT. KIMYO FANINING ASOSIY TUSHUNCHALARI. Atom-molekulyar ta’limot asosida moddalarning diskretligi prinsipi yotadi, ya’ni moddalar yaxlit bo’lmasdan, balki mayda zarrachalardan tarkib topgan. Yadro zaryadi bir hil, atom massasi va neytronlar soni har hil, bo’lgan atomlar izotoplar deb ataladi. Z- yadro zaryadi(Atom no’meri), A- atom massasi. Masalan: vodorodni 3 ta izotopi ( 1 H, 2 H, 3 H), xlorni 2 ta izotopi ( 35 C1, 37 C1), simobni 7 ta izotopi tabiatda uchraydi. Hozirgi kunda izotoplarninig soni, ayrim ma’lumotlarga qaraganda 2000 dan ortiq, 400 ga yaqini tabiatda uchraydi, qolganlari sun’iy hosil qilingan.

Ko’pchilik elementlarning bunday izotoplari (nuklidlarni) nechta bo’lishidan qat’iy nazar bir hil kimyoviy xossaga ega bo’ladi. Shunday atomlar borki, qaysiki ularning yadro zaryadi har hil, lekin atom massasi bir hil bo’ladi. Bunday atomlar izobarlar deb ataladi. Masalan: K-40, Ca-40, Ar-40. Ular har hil element atomlari bo’lgani uchun kimyoviy xossalari bilan tamoman bir-biridan farq qiladi.

Ammo atom-molekulyar nazariya yana rivojlanmaganicha qolib ketdi. Ilmiy asoslangan atom-molekulyar ta’limot ancha keyin XVIII-XIX asrlardagina yaratildi. Bu ta’limotni 1741 yilda M.V.Lomonosov yaratdi va uning asoslarini «Matematik kimyo elementlari» degan asarida bayon etdi. M.V.Lomonosov tomonidan yaratilgan korpuskulyar nazariyaning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:

KIMYONING STEXIOMETRIK QONUNLARI. Kimyoviy reaksiyalar natijasida doimo ma’lum miqdorda energiya ajralib chiqadi yoki yutiladi. Ammo kimyoviy reaksiyalarda ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdorlariga to’g’ri keladigan massa miqdori nihoyatda kam bo’lganligidan uni o’lchash qiyin. Shu sababli kimyoviy reaksiyalarda energiyaga aylanib ketadigan massa hisobga olinmaydi. Kimyoviy reaksiya tenglamasi uning miqdoriy tavsifi hisoblanadi. Kimyoviy reaksiya uchun elementlarning qancha atomi olingan bo’lsa, reaksiya natijasida hosil bo’lgan moddalar molekulasida o’shancha atom saqlanadi.

Reaksiyaga kirishgan moddalarning massalari reaksiya natijasida hosil bo’lgan moddalarning massalariga teng. Masalan, temir bilan oltingugurt atomlari orasida reaksiyani olib ko’raylik. M.V.Lomonosov 1748 yilda moddalar massasini saqlanish qonunini kashf etdi.

Kimyoviy reaksiya vaqtida atomlar yo’qolmaydi va yo’qdan paydo ham bo’lmaydi, balki ular qayta guruhlanadi. Atomlar soni reaksiyadan oldin ham, keyin ham o’zgarmaganligi sababli ularning umumiy massasi ham o’zgarmaydi. Massa tushunchasi bilan energiya tushunchasi orasida o’zaro bog’lanish mavjud. Harakatdagi zarrachaning massasi harakat tezligiga bog’liq ravishda ifodalanadi: bu erda: m o - v = 0 bo’lgandagi zarrachaning tinch massasi; m- harakatdagi zarrachaning massasi; c - yorug’lik tezligi 3·10 10 sm/sek 2 .

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1. Francis A. Carey. Organic chemistry, University of Virginia, fourth edition- 2012 (darslik) 2. Anatol Malijevskґy.Physical chemistry inbrie., 2005(darslik) 3. A. Abdusamatov “Organik kimyo” Toshkent – 2005(darslik) 4. A. Abdusamatov, S. Zakirov, R.Ziyayev “Fizik va kolloid kimyo” Toshkent -2013. (darslik)

Похожие

Qiziqarli kimyo va olimpiada masalalarini yechish fanining maqsadi va vazifalari

Kimyo, ekologiya va biz!

Kimyo fanining atrof muhitni himoya qilishdagi va ekologiya muammolarini hal qilishdagi roli

Organik kimyo

O’zbekiston Respublikasining kimyo sanoatining rivojlanishi haqida