Kimyo fanining atrof muhitni himoya qilishdagi va ekologiya muammolarini hal qilishdagi roli - Химия - Презентации

Kimyo fanining atrof muhitni himoya qilishdagi va ekologiya muammolarini hal qilishdagi roli

Загружено в:

24.07.2024

Скачано:

0

Размер:

4794.400390625 KB

KIMYO FANINING ATROF MUHITNI HIMOYA QILISHDAGI VA EKOLOGIYA MUAMMOLARINI HAL QILISHDAGI ROLI 1.Tehnik progress va ekologik muammolar. 2. Suv resurslarini holati va uni qo‘riqlash. 3. Tuproq resurslarini holati va uni qo‘riqlash .

Tehnik progress va ekologik muammolar. Tehnikani rivojlanishi bilan atrof muhitni ifloslanishi degan tushuncha hammaga ayon. Bu umumiy nom " atrof muhitni ifloslanishi" deb ataladi. Har kuni havoni, suvni, tuproqni ifloslanishi degan habarlar kelib turadi. Qeyingi vaqtda jamoatchilik tomonidan tevarak atrof muhitni tozalash haqida ko‘p muammolar ko‘tarilmoqda. Avtomobil transport atmosfera havosini ifloslaydigan eng katta manbadir. Atmosfera havosini tahminan 60 % ifloslaydigan soha avtomobil transportidir., Ammo ayrim shaharlar toshkent, andijon, buhoro, guliston , samarqand shaharlarida bu ko‘rsatkich 80 % gacha boradi. Ichidan yonar dvigatellarda yonish mahsuloti gazlarda 200 ga yaqin zaharli komponentlar bo‘ladi, shulardan 160 tasi uglevodorodlardir, asosan bular yoqilg‘ini to‘liq yonmasligidan hosil bo‘ladi. Ishlangian gazlarning zaharliligi yoqilg‘ining sifatiga bog‘liqdir, dvigatelning ishlash rejimiga va uning tehnik holatiga bog‘liqdir hamda tehnik jihozlanishiga bog‘liqdir.

Keyingi vaqtda avtomobillar yordamida ifloslanish kamayib bormoqda, masalan 1991 yilda avtomobildan chiqindi 2,6 mln tonna bo‘lsa,1994 yilda 1,45 mln tonnani tashkil qildi. Chiqindilarning qamayishiga sabab , transportda tashishning qamayganligi bo‘lsa, boshqa tomondan avtoparqlarni tehniq jihatdan talab darajada saqlanishi, avtomobillarni zaharli chiqindilar chiqarilishini nazorat qilishdan iborat bo‘ladi.

O‘zbekistonning tabiiy qlimatiq hususiyati va uni tashqi muhitga ta'siri. O‘zbekiston evroosiyoni markazida, dengiz va okeanlardan uzoqda, shimoliy qutb zonasining subtropik qismida joylashgan. 4/6 qismi sahro va yarimsahro janub va g‘arbdan tog‘lar bilan o‘ralgan. Yoz oylarida quyosh radiasiyasining ta'siri 800- 1000 mdj/m2 ga to‘gri keladi oyiga. Bu hol geliotexnikani rivojlantirish uchun qulayliq yaratadi. Respublika hududini 3 ta qlimatiq zonaga bo‘lishi mumkin: sahro va qo‘l, tog‘ oldi va tog‘ zonalari.

Suv resurslarini holati va uni qo‘riqlash. O‘zbekiston respublikasi sugorib ekiladigan rayonlarning eng yirigidir. Respublikamizda pahtachilik, sholikorlik, sabzavotchilik, uzumchilik ho‘jaliklari rivojlangan. Respublikada suvni ta'minlaydigan daryolar asosan: amudaryo, sirdaryo, zarafshon, qashqadaryo, surhandaryo, chirchiq, ohangaron va boshqa daryolar kiradi. Qayerda ichimlik suv ko‘p bo‘lsa, uni avaylashga kam e'tibor beriladi. Lekin taraqqiyot quchaygan sari ichimlik suvga bo‘lgan ehtiyoj kuchayib bormoqda, shuning uchun uni qayta ishlashga ehtiyoj kuchaymoqda.

Masalan reyn daryosining suvi shimol dengiziga quyilguncha 30 marta qayta ishlanadi. Har yili er yuziga 120000 qm 3 ichimlik suvi yogadi, shundan 32000 qm 3 daryolarda oqib oqean va dengizlarga quyiladi. Qolganlari bug‘lanadi, yoki o‘simlik va hayvon organizmida saqlanadi.Suvga og‘ir metallar, ftoridlar, fenollar, hlor, kaprolaktam, aseton, neft mahsulotlari va boshqa mahsus zararli moddalarni tashlaydigan sanoat qora va rangili metallurgiya sanoati hisoblanadi, ulardan tashqari kimyo va neftkimyosi, hamda o‘git sanoati suvni ifloslaydi.

Bulardan tashqari turar joy-kommunal sektor, davolovchi tashkilotlarning organik va bakteriologik chiqitlarni tashlashi, oqava suvlarga qishloq ho‘jalik ekinlaridan chiqqan, chorvachilik komplekslaridan ajralgan chiqindilar ma'lum miqdorda ifloslantirmoqda. Avval kollektor suvlari avval melioratsiya nuqtai nazar bilan qaralar edi, hozir ariq va daryolarga qo‘shilib, tuz miqdorini oshirib qolmasdan, balki oqava suvlarni holatini ifloslamoqdalar, zaharli kimyoviy moddalar va o‘gitlar bilan respublika aholisini ichimlik suv va kanalizatsiyadan foydalanish talab darajasidan orqada qolmoqda.

Tuproq resurslarini holati va uni qo‘riqlash . Respublikada 95 % tuproq va 85 % suv resurslari qishloq ho‘jaligi ishlab chiqarishida ishlatiladi. Eng ahamiyatliysi sug‘orib ekishdir. Ekin maydonining 15 % tashkil qilib, o‘simlikshunoslikdagi 95 % mahsulotni beradi. Tuproq-suv resurslaridan oqilona foydalanish faqat iqtisodiy ahamiyatga ega emas, balqi ekologik ahamiyatga ham egadir.Yangi yerlarni tinimsiz o‘zlashtirish natijasida, respublika suv balansi keskin buzildi, buning natijasida orol dengizi va uning atrofida ekologik muvozanat buzildi. Yerdan noto‘gri foydalanish natijasida tuzning miqdori ortib ketdi, bu esa tuproqning meliorativ holatini buzishga olib keldi.

Buning natijasida tuzsizlantirish uchun ko‘p mablag‘ va uni yuvish uchun ko‘p miqdorda suv sarflanmoqda. Tuproqni zararlanishini boshqa tomoni ortiqcha kimyoviy moddalarni to‘planishi ya'ni pestitsid qoldiqlari va og‘ir metallarni to‘planishidir. 1993 yildan olib borilayotgan davlat mahsus analitik nazorat inspeksiyasining tekshirishicha, qishloq ho‘jalik aerodromlari, omborhonalarni tekshirish bu joylarda ekologik holatni yahshi emasligi qo‘rsatdi.

Tuproq shu joylarda DDT bilan 2-5 marta ortiq zararlangian (normaga nisbatan) gerbitsidlar dalapon, qatoran, reflan bilan zararlanishi uncha katta emas. Fosfororganik birikmalar-metafos, fazalon, tiadan qoldiqlari topilgan respublikada tuproqlarni pestitsidlardan zararlashga qarshi choralar ko‘rilmoqda. Masalan "o‘zbekiston qishloq ho‘jalik kimyosi" ma'lumotiga qaraganda 1993 yilda 57,7 ming tonna pestitsid ishlatilgan 1990 yilga nisbatan 1,5 barobar (85,9 ming tonna) ishlatilgan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1.Н. А. Парпиев , Ҳ. Р. Раҳимов Муфтахов, А.Г. «Анорганик киме назарий асослари »,Т., Ўзбекистон, 2000й. 2.Қ.Aхмеров, А.Жалилов, Р. Сайфуддинов «Умумий ва анорганик кимё». Т., Ўзбекистон, 2003й. 3.Q. Ahmerov, A. Jalilov, R. Sayfuddinov, « Umumiy va anorganik kimyo». T. O‗zb, 2006. 4.Угай Я. А. «Общая и неоргнаническая химия», -М: «Высшая школа», - 1998. 5.X.X. Muhiddinov. «Kimyo». T. TDTU, 2005

Похожие

Kimyo faning hozirgi zamon muammolarini hal etishdagi o‘rni

Kimyo, ekologiya va biz!

Tibbiy kimyoga kirish. Kimyo va atrof-muhit

Kimyo fanining sanoat va xalq xo’jaligi rivojidagi ahamiyati

Mineral hom ashyo resurslarini majmuasi foydalari