Emulsiyalar, tomchilarga retsept yozish - Химия - Презентации

Emulsiyalar, tomchilarga retsept yozish

Загружено в:

26.02.2024

Скачано:

0

Размер:

747.3349609375 KB

EMULSIYALAR, TOMCHILARGA RETSEPT YOZISH

Emulsiya bosh kelishik birlik sonda - Emulsum , qaratqich kelishik birlik sonda - Emulsi . Emulsiya suyuq dori shakli bo’lib bir- birida erimaydigan yoki kam eriydigan va aralashmaydigan 2 fazali suyuqlik sistemasidir. Birinchi fazasi suv, ikkinchisi esa unda erimaydigan moddadan (efir moylari, yog’lar, balzamlar) tashkil topgan. Tashqi ko’rinishi jihatidan emulsiyalar sutni eslatadi. Tayyorlanishiga qarab emulsiyalar 2 ga bo’linadi: 1. Moyli emulsiyalar – Emulsa oleosa 2. Mag’izli emulsiyalar – Emulsa seminalia

Mag’izli emulsiyalar bodom urug’idan ( semina Amygdali dulcis ) , oshqovoq urug’idan ( semina Cucurbitae ) va boshqalardan tayyorlanadi va nisbatan kam ishlatiladi. Mag’izli emulsiyalarni qisqartirilgan holda yozish. Rp.: dan so’ngra dori shaklining (эмульсия - Emulsi ), mag’izning ( seminum ) va o’simlikning nomi (qaratqich kelishigi, birlikda), mag’izning og’irligi va emulsiyaning hajmi ko’rastiladi. So’ngra farmasevtga murojaat: Da. Signa , va qo’llash usuli yoritiladi.

Misol: 20 g bodom urug’idan tayyorlangan 200 ml emulsiya yozib, 1 osh qoshiqdan har soatda ichish buyurilsin. Rp.: Emulsi semina Amygdali dulcis ex 20,0 – 200 ml D.S. 1 osh qoshiqdan har soatda ichilsin.

Moyli emulsiyalar esa suyuq moylar – kanakunjut moyi ( oleum Ricini ) , bodom moyi ( oleum Amygdalarum ) , baliq moyi ( oleum jecoris Aselli ) va boshqalardan tayyorlanadi. Ularni tayyorlashda agregat barqarorlikni ta’minlovchi maxsus emulgatorlardan (moyni juda mayda zarrachalarga parchalash uchun) foydalaniladi. Emulgator sifatida arab yelimi ( Gummi Arabicum ) , tragakant yelimi ( gummi Tragacanthae ) , jelatoza ( Gelatosa ), tovuq tuxumi sarig’i ( vitellum ovi ) ishlatiladi. Yaxshi emulsiya hosil qilish uchun 2 qism suyuq moyga, 1 qism emulgator va 17 qism suv (2:1:17) qo’shiladi. Agar, reseptda yog’ miqdori ko’rsatilmasa emulsiya 1:10 nisbatda tayyorlanadi.

Ichishga mo’ljallangan emulsiyalar qoshiqlarda beriladi. Emulsiyalar turg’un bo’lmaganliklari uchun 12 marta qabul qilish uchun yoziladi. Moyli emulsiyalar reseptda kengaytirilgan va qisqartirilgan shaklda yoziladi. Reseptga misol. Tarkibida 20 ml treska balig’i moyini saqlovchi 200 ml emulsiya yozib berilsin. Kuniga 1 osh qoshiqdan 2 marta qabul qilish buyurilsin. Kengaytirilgan shakl: Rp.: Olei jecoris Aselli 20 ml Gelatosae 10,0 Aquae destillatae ad 200 ml M.f. emulsum D.S. kuniga 1 osh qoshiqdan 2 marta qabul qilinsin .

SUSPENZIYA (SUSPENSIO) bosh kelishik birlik sonda - Suspensio , qaratqich kelishik birlik sonda – Suspensionis ) Suspenziya – dozalanmagan suyuq dori shakli bo’lib, qattiq dori moddalarining suyuqlikdagi muallaq zarrachalardir. Ular in’eksiya, ichish va sirtga ishlatish uchun buyuriladi. Ishlatishdan oldin chayqatiladi. Sterillangan suspenziyalarni mushaklar orasiga yuborish mumkin. Suspenziyalar reseptda kengaytirilgan va qisqartirilgan shaklda yoziladi. Suspenziya tayyorlashda suyuqlik o’rnida suv ishlatilganda, shuningdek offisinal suspenziyalar uchun reseptlar qisqartirilgan shaklda yoziladi.

Rp.: belgisidan so’ngra qarqtqich kelishigi birlik sonda, bosh harfda dori shaklining nomi ( Suspensionis ), so’ngra qaratqich kelishigida bosh harf bilan dori moddasining nomi, foizda konsentrasiyasi, tire ishorasidan so’ngra miqdori ml da yoziladi. So’ngra D.S. va signatura yoziladi. Signaturada albatta “Ishlatishdan oldin chayqatilsin” ifodasi ko’rsatiladi.

Misol. 0,5% li gidrokortizon asetatning suvdagi suspenziyasidan 10 ml yozib berilsin. Ko’zga 2 tomchidan kuniga 4 mahal tomizib turish buyurilsin. Rp.: Suspensionis Hydrocortisoni acetatis 0,5% - 10 ml D.S. Chayqatilsin va ko’zga 2 tomchidan kuniga 4 mahal tomizilsin. Magistral suspenziyalar – dorixonalarda tayyorlanadi, shakl hosil qiluvchi moddalar sifatida gliserin, vazelin moyi va boshqalar ishlatiladi. Bunday suspenziyalar kengaytirilgan shaklda yoziladi. Reseptda suspenziyalar tarkibiga kiruvchi barcha ingredientlar va ularning miqdori yoziladi, so’ngra M.f. “suspension” va D.S. yoziladi.

Misol. Tarkibida 0,5% trixomonasid bo’lgan, vazelin moyida tayyorlangan steril suspenziyadan 50 ml yozing. 10 ml siydik pufagiga yuborishga buyurilsin. Ishlatishdan oldin chayqatilsin . Rp.: Trichomonacidi 0,25 Olei Vaselini ad 50 ml M.f. suspensio Sterilisetur! D.S. Chayqatilsin va 10 ml dan siydik pufagiga yuborilsin.

Shuningdek, ofisinal suspenziyalar ham bo’ladi. Ular reseptda qisqartirilgan shaklda, miqdori va konsentrasiyasi ko’rsatilmagan holda yoziladi. Мisol. Grizeofulvin suspenziyasidan 100 ml uchun resept yozib berilsin. 1 desert qoshiqdan kuniga 3 mahal ichish uchun buyurilsin; Rp.: Suspensionis Griseofulvini 100 ml D.S. 1 десерт қ оши қ дан кунига 3 ма ҳ ал ичилсин. Ишлатишдан олдин чай қ атилсин!

ICHISH UCHUN TOMCHILAB BERILADIGAN ERITMALAR Kuchli va zaharli ta’sir qiluvchi dorivor moddalar ichish uchun tomchilarda taqsimlanadigan eritmalar shaklida beriladi. Farmakopeyalarda 1 ml suvli eritma 20 tomchi, 1 ml yog’li yoki spirtli eritma esa 50 tomchi bo’lish mumkinligi belgilab qo’yilgan. Bir marta ichiladigan tomchilar soni tarkibida dorining 1 martalik terapevtik dozasi bo’lishi kerak. Enteral yo’l bilan qo’llash uchun (ya’ni ichish uchun) dorilarning 1 ta terapevtik dozasi o’rta hisobda 5 – 15 tomchida eritiladi va 20 marta qabul qilishga yozib beriladi. Ular kengaytirilgan, qisqartirilgan “ex” va qisqartirilgan foiz shaklida yoziladi.

Resept yozishning kengaytirilgan shakli: Rp.: Atropini sulfatis 0,01 Aquae destillatae 10ml M.f. solutio D.S. 10 tomchidan ichilsin. Qisqartirilgan shakl : Rp.: Solutionis Atropini sulfatis 0,01 – 10 ml D.S. 10 tomchidan ichilsin. Qisqartirilgan % shakli: Hisob: 0,01 – 10 ml x= 0,01 x 100 / 10 = 0,1% X – 100 ml

Rp.: Solutionis Atropini sulfatis 0,1% - 10 ml D.S. 10 tomchidan ichilsin. Ofisinal eritmalarni yozib berishda ularning konsentrasiyasi ko’rsatilmay faqat nomi va miqdori ko’rsatiladi. Misol. md = 5 tomchi bo’lgan nitrogliserinning spirtli eritmasi yozib berilsin. Rp.: Solutionis Nitroglycerini spirituosae 2 ml D.S. 2 tomchidan 1 chaqmoq qandga tomizilib, til ostiga qo’yilsin. Misol. Kordiamin eritmasi 10 ml yozib berilsin.10 tomchidan ichish uchun buyurilsin. Rp.: Cordiamini 10 ml D.S. 10 tomchidan ichishga buyurilsin .

TINDIRMA (Tinctura) Tindirma bosh kelishik birlik sonda – Tinctura , qaratqich kelishik birlik sonda – Tincturae . Tindirmalar deb o’simliklardan tayyorlangan, ozmi-ko’pmi rangli bo’lgan, suyuq, tiniq spirtli, spirt-suvli yoki spirt-efirli ajratmalarga aytiladi. Ularni tayyorlash uchun ko’proq 70% yoki 40% etil spirti qo’llaniladi, chunki unda dori tarkibidagi asosiy ta’sir etuvchi birikma yaxshi eriydi. Shu bilan bir qatorda spirt yaxshi konservasiyalash xossasiga ega. Shu tufayli damlama va qaynatmalarga nisbatan tindirmalar turg’un dori shakli bo’lib, xona haroratida berk idishlarda uzoq saqlash mumkin. Tindirmalar ofisinal preparatlar hisoblanib, Farmakopeya asosida farmasevtik korxonalarda tayyorlanadi va dorixonalarda tayyor xolatda bo’ladi. Tindirmalar bo’linmagan dori shakli bo’lib, har bir qabul uchun bemor o’zi ajratib oladi.

Misol; td = 20 tomchi bo’lgan Valeriana tindirmasiga resept yozilsin, 20 tomchidan ichish uchun buyurilsin. Rp.: Tincturae Valerianae 20 ml D.S. 20 tomchidan ichilsin. Tindirmalarni o’zaro aralashtirib, 1 ta reseptda yozib berish mumkin. Misol. td = 20 tomchi bo’lgan valeriana tindirmasi va td = 10 tomchi bo’lgan marvaridgul tindirmasining aralashmasiga resept yozib berilsin va 30 tomchidan ichish buyurilsin . Rp.: Tincturae Valerianae 20 ml Tincturae Convallariae 10 ml M.D.S. 30 tomchidan ichilsin.

EKSTRAKT (Extracta) Ekstrakt bosh kelishik birlik sonda - Extractum , qaratqich kelishik birlik sonda- Extracti . Ekstraktlar ofisinal dori shakli bo’lib, o’simliklardan spirt, efir yoki suv yordamida tayyorlangan, konsentrlangan ajratmalardir. Tarkibidagi suyuqlik miqdoriga qarab ular quyidagilarga bo’linadilar: suyuq (Extracta fluida ) , quyuq ( Extracta spissa ) va quruq ( Extracta sicca ) ekstraktlar. Suyuq ekstraktlar rangli suyuqlik bo’lib odatda 1:1 nisbatda tayyorlanadi. Shuning uchun ham tindirmalarga nisbatan ta’sir etuvchi modda konsentrasiyasi ularda yuqori bo’ladi. Suyuq ekstraktlar ofisinal bo’lib, bo’linmagan dori shakli hisoblanadi. Ichish uchun tomchilarda beriladi. Resept yozish usuli tindirmalarni yozishda bo’lganidek, Extracti deb boshlanadi, so’ngra qaratqich kelishigida o’simlikning nomi va albatta ekstraktning turi (fluidi), so’ngra esa ekstraktning bemorga berilishi lozim bo’lgan miqdori ko’rsatiladi. Agar suyuq ekstrakt bo’lsa, ml larda belgilanadi. So’ngra signaturada bir gal ichishi lozim bo’lgan tomchilar soni ko’rsatiladi. Ikkinchi satr – D.S. va signatura.

Misol. Itshumrutning 30 ml suyuq ekstraktiga resept yozib berilsin, 30 tomchidan ichish uchun buyurilsin. Rp.: Extracti Frangulae fluidi 30 ml D.S. 30 tomchidan ichilsin.

Quyuq ekstraktlar quyushqoq (xamirsimon) massa bo’lib tarkibida namlik 25% dan ko’p bo’lmaydi. Kuchli qovushqoqligi tufayli ular hap (pilyulya) tayyorlashda yoki korrigens sifatida qo’llanilishi, tabletka, kapsula yoki shamcha ko’rinishida chiqarilishi mumkin. Quruq ekstraktlar reseptda: dori shaklining nomi qaratqich kelishigi birlik sonda bosh harflatrda (Extracti), ekstraktning turi (spissi) va og’irligi (gramm) ko’rsatiladi. Rp.: Exrtacti Filicis maris spissi 0,5 D. t. d. N. 12 in capsulis S. 30 daqiqa mobaynida barcha kapsulalar qabul qilinsin. Rp.: Suppositorii cum extracto Belladonnae spissi 0,015 D. t. d. N. 10 S. Kuniga 1 shamchadan 3 mahal to’g’ri ichakka qo’yilsin.

Quruq ekstraktlar sochma ko’rinishiga ega bo’lib namligi 5% ortiq bo’lmaydi. Ular ekstraktlarni eng rasional xili hisoblanadi. Keyingi vaqtlarda ularning soni ko’payib bormoqda. Quruq ekstraktlarni sochma dori, tabletka, kapsula, hap dori va shamcha ko’rinishida ishlab chiqariladi. Quruq ekstraktlar reseptda: dori shaklining nomi qaratqich kelishigi birlik sonda bosh harflatrda ( Extracti ), so’ngra ekstraktning turi ( sicci ) va og’irligi ( gramm ) ko’rsatiladi. Rp.: Extracti Adonidis vernalis sicci 0,25 D. t. d. N. 10 S. Kuniga 1 sochmadan 3 mahal.

DORIVOR YIG’MALAR (Species) Dorivor yig’malar bosh kelishik ko’plik sonda – Species , qaratqich kelishik ko’plik sonda – Specierum . Dorivor yig’malar maydalangan yoki butun o’simlik ashyolarining aralashmasi bo’lib, ba’zi hollarda ularga tuzlar, efir va boshqa moddalar qo’shiladi. Ular damlama va qaynatmalar shaklida ichish uchun, vanna, chayqash, yuvish uchun va sirtga ishlatiladi. Dorivor yig’malar oddiy va murakkab va / yoki qismlarga bo’lingan va bo’linmagan bo’ladi. Ichish uchun tavsiya etiladigan murakkab dorivor yig’malar choy deb nomlanadi. Dorivor yig’malar dorixonalardan umumiy miqdorda, ya’ni 50 g, 100 g, 150 g, 200 g dan chiqariladi. Tarkibi va qabul qilish usuli ko’rsatilgan holda qog’oz qutichalar va xaltachalarda chiqariladi .

Misol. 10 qismga bo’lingan dorivor yig’maga Resept yozib berilsin, qaysiki tarkibida 2 g Adonis o’ti va 1,5 g Valeriana ildizi bo’lsin. Dorivor yig’maning 1 ta dozasini 1 stakan suvda qaynatib 30 daq. damlab qo’yilgach, suzib 1 osh qoshiqda kuniga 3 mahal ichish buyurilsin. Rp.: Herbae Adonidis vernalis 2,0 Radicis Valerianae 1,5 M.f. species D.t.d.N. 10 S. Dorivor yig’maning 1 ta dozasi 1 stakan issiq (qaynoq) suvda qaynatib, 30 daq. damlab qo’yilgach suzib, 1 osh qoshiqdan ichilsin.

NOVOGALEN PREPARATLARI Novogalen peparatlari spirt, spirt-efir yordamida o’simlik xomashyosidan olinib, ballast moddalaridan imkoni boricha batamom tozalangan ajratmalardir. Dozalanmagan suyuq dori shakli bo’lib (ampulada chqarilgan bol’sa dozalangan hisoblanadi), ichish uchun hamda parenteral yo’l bilan yuborish uchun ham buyuriladi. Har bir novogalen preparatning maxsus nomi bor. Barcha novogalen preparatlari ofisinal bo’ladi. Ichish uchun buyurilgan novogalen preparatini yozishda preparatning nomi va miqdori ko’rsatiladi. Ichish uchun flakonlarda, in’ekstiya qilish uchun ampulalarda chiqariladi. Novogalen preparatlari terapevtik jihatdan juda aktiv va saqlaganda turg’un birikmalardir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: • Азизова С.С. Фармакология. Тошкент, 2006й • Харкевич Д.А. Фармакология Москва, 2010й • Базарова Л. Лотин тили ва фармацевтик терминология асослари. Тошкент, 2017й • Салихужаев З. Дори воситалари қўлланмаси. Тошкент, 2015й • Машковский М.Д. Лекарственные средства. Москва, 2010й • www.evrofarm.uz

Etiboringiz uchun raxmat!

Похожие

Kimyoviy formula. Valentlik darts ishlanma

Kimyo o’qitish natijalarini nazorat qilishning metodlari, shakli va turlari

Kimyoviy bog’lanish va molekulalarning tuzilishi dars ishlanma

Atom elektron qobiqlarning tuzilishi. Kvant sonlar

Suv-murakkab modda. Suvning fizik va kimyoviy xossalari