Asoslar nomlanishi. Asoslarning kimyoviy xossalari - Химия - Презентации

Asoslar nomlanishi. Asoslarning kimyoviy xossalari

Загружено в:

22.03.2024

Скачано:

0

Размер:

3811.568359375 KB

Asoslar nomlanishi. Asoslarning kimyoviy xossalari Reja: 1. Asoslarning tarkibi,tuzilishi va nomlanishi. 2. Asoslarning toifalanishi. 3. Asoslarning olinishi va xossalari. 4. Eng munim asoslarning ishlatilishi.

• Asoslar deb metall atomi va bir necha gidroksoguruhlardan tashkil topgan murakkab moddalarga aytiladi (ammoniy gidroksid NH4OH ham shu moddalar tarkibiga kiradi).  Asoslar tarkibidagi gidroksoguruhlar soni metall atomining valentligiga son jihatdan teng bo’ladi,chunki gidroksoguruh shartli ravishda bir valentli.  Asoslar funksional guruhli moddalar toifasiga mansubdir.  Asoslarning umumiy formulas M(OH)n tarzida ifodalanadi: bu yerda M-metall atomi; n- metall atomining valentligi.

Nomlanishi. Asoslarning nomi o’zgarmas valentligiga metallar uchun <<metall atomi nomi+gidroksid>> shaklida yasaladi: kaliy gidroksid- KOH, bariy gidroksid- Ba(OH)2,lantan gidroksid- La(OH)3. Agar metall atomi o’zgaruvchan valentligiga bo’lsa va bir necha dil gidroksidlar hosil qilsa, metall atomi nomidan so’ng uning valentligi qavs ichida rim raqami bilan ko’rsatiladi va qavsdan keyin chiziqcha qo’yiladi hamda gidroksid so’zi yoziladi:<<metall atomi nomi +(metall atomi valentligi rim raqamida)+[-chiziqcha]+ gidroksid>>,masalan , vismut(III)-gidroksid-Bi(OH)3, mis(II)- gidroksid- Cu(OH)2. Metall atomi nomiga gidroksoguruh sonining grekcha sonlarda ifodalanishini qo’shib ham gidroksidlarni nomlash mumkin: Ca(OH)2- kalsiy digidroksid; Bi(OH)3- vismut trigidroksid.

Asoslarning toifalanishi. Asoslar fizik xossasi, yani suvda erishi va erimasligiga qarab ishqor va suvda erimaydigan asos hamda kimyoviy xossalariga ko’ra yana amfoter asoslarga ham bo’linadi.

Asoslar Me(OH)n Ishqorlar Suvda eruvchi Suvda erimaydigan Amfoter asoslar- ham kislotalik, ham asos xossasiga ega asoslar

Suvda eruvchi asoslar ishqorlar deb ataladi(NaOH, KOH). Suvda erimaydigan asoslarga qolgan barcha asoslar kiradi(Cu(OH)2, Fe(OH)2). Amfoter asoslar, ham kislotalik, ham asos xossalarini namoyon qiladi(Zn(OH)2, Cr(OH)3, Al(OH)3).

Suvda eriydigan asoslar teri va to’qimalarni o’yish xossasiga ega bo’lgani uchun o’yuvchi ishqor deb ataladi.Ishqorlar bilan ishlashda ehtiyot bo’lish kerak! KOH- o’yuvchi kaliy. NaOH- o’yuvchi natriy .

Olinishi. 1.Ishqoriy va ishqoriy-yer metallarining suv bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi. 2Na+2H2O=2NaOH+H2

2.Ishqoriy va ishqoriy-yer metallari oksidlarining suv bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi: Na2O+H2O=2NaOH CaO+H2O=Ca(OH)2 3.Suvda erimaydigan asoslar tuzlarining suvdagi eritmasining ishqor bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi: NiSO4+2NaOH=Ni(OH)2+Na2SO4 FeCl3+3KOH=Fe(OH)3+KCl

Fizik xossalari. Asoslar – turli ranglarga ega bo’lgan, qattiq moddalardir: KOH,NaOH, Ca(OH)2- oq rangli , Ni(OH)2 – yashil rangli, Fe(OH)3 – qo’ng’ir rangli moddalar. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallar (berilliy va magniydan boshqa) gidroksidlari suvda eriydi.Qolgan asoslar suvda erimaydi yoki juda yomon eriydi.Qattiq asoslar kristall panjaralari tugunlarida metall ionlari va gidroksid ionlari turadi.

1.Suvda eriydigan asoslar ko‘p indikatorlar rangini o’zgartiradi.Masalan, fenolftaleinning suv-spirtli eritmasi har qanday suvda eruvchi asos ta’sirida pushti rangga kiradi. Kimyoviy xossalari.

2.Asoslar kislotalar bilan ta’sirlashib, tuz va suv hosil qiladi(bu reaksiya neytrallanish reaksiyasi deb ataladi): NaOH+HCl=NaCl+H2O Mg(OH)2+HCl=Mg(OH)Cl+H2O 3.Asoslar kislotali oksidlar bilan ta’sirlashdi tuz va suv hosil qiladi. Ca(OH)2+CO2=CaCO3+H2O

4.Ishqorlar tuzlar bilan ta’sirlashadi va yangi asos hamda tuz (sharoitga qarab o’rta yoki asosli ) hosil qiladi: A)o’rta tuz NiCl2+2NaOH=Ni(OH)2+2 NaCl B)asosli tuz CuCl2+NaOH=Cu(OH)Cl+NaCl 5.Asoslar qizidirlaganda metall oksidi va suvga parchalanadi(KOH va NaOH dan tashqari): Cu(OH)2=CuO+H2O

Eng muhim asoslarning ishlatilishi. Natriy gidroksid(o’yuvchi natriy) NaOH Oq tusli, suvda yaxshi eriydigan, hatto havodagi suv bug'larini ham tortib olib suyuqlanadigan (gigroskopik)qattiq modda.Natriy gidroksidning suvdagi kuchsiz eritmasi qo’l bilan ushlab ko’rilganda sovundek tuyuladi va terini o’yib yuboradi.Shuning uchun uni texnik maqsadlarda<<kaustik soda>> deb ham nomlanadi.O’yuvchi natriy bilan ishlaganda juda ehtiyot bo’lish kerak! Uni teri va kiyimlarga tegishidan saqlanishi kerak.

Natriy gidroksid sanoat miqyosida ko’p ishlab chiqariladi.Sanoatda uni osh tuzi (natriy xlorid tuzi) eritmasidan elektroliz (elektr toki yordamida parchalash)yo’li bilan olinadi. Natriy gidroksid – kimyo sanoati uchun eng muhim xomashyolardan biridir: neftni qayta ishlash mahsulotlarini tozalashda; sovun,qog’oz ishlab chiqarishda; to’qimachilik va sun’iy tola ushlab chiqarish hamda sanoatning boshqa ko’plab sohalarida qo’llaniladi.  Kaliy gidroksid(o’yuvchi kaliy) KOH. Oq tusli ,suvda juda yaxshi eriydigan qattiq modda. Xossalari jihatidan o’yuvchi natriyga juda o’xshab ketadi.Sanoatda o’yuvchi natriy kabi kaliy xlorid tuzi eritmasidan elektroliz qilib olinadi.Uning ta’sir kuchi o’yuvchi natriynikiga o’xshasa-da, tannarxi qimmatligi tufayl kamroq ishlatiladi

Kalsiy gidroksid( so’ndirilgan ohak) Ca(OH)2. Oq g'ovak modda, kuchli asoslardan hisoblanadi, suvda kam eriydi: 1l suvda 20°C da 1,56g eriydi.Uning suvdagi bir jinsli eritmasi <<ohakli suv>> deb ataladi(loyqalangan holda esa<<ohak suti>> deb ataladi) va ishqoriy muhitga ega bo’ladi.Sanoatda ohaktoshni kuydirib olinadigan kalsiy oksidi so’ndirilmagan ohakni (yoki oddiy ohak) suv ta’sirlashishidan hosil bo’ladi: CaCO3->CaO->Ca(OH)2 So’ndirilgan ohak asosan qurilishda sementli, qumli va boshqa dil qotishmalar tayyorlashda (xususan, uning suv va qum bilan qorishmasi <<ohakli qorishma>> deb stalin, g’ishtlarni terib chiqish qorishmasi bo’lib hisoblanadi), kislotaliligi ortib kettan tuproqlarni neytrallashda, qishloq xo’jaligi zararkunandalariga qarshi kurach vositasi keng qo’llanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar. 1.X.R.Raximov.Anorganik kimyo Toshkent 1984. 2.Anorganik kimyo – 2003yil Parpiyev N. 3.Kimyo 7-sinflar uchun darslik I.R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev. Sharq nashriyoti Toshkent:2015- yil. 4.Kimyo asoslari I.R.Asqarov, K.G’opirov. Toshkent 2014-yil. 5.www.ziyonet.uz

Похожие

Asoslarning olinishi va xossalari dars ishlanma

Anorganik birikmalarning asosiy sinflari

Asoslar

Suvning fizik va kimyoviy xossalari

Oltin va kumushning fizik kimyoviy xossalari