logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Физическая культура
  4. Yengil atletika musobaqalarida hakamlik qilish qoidalari va tasnifi

Yengil atletika musobaqalarida hakamlik qilish qoidalari va tasnifi

Загружено в:

29.03.2023

Скачано:

0

Размер:

8608.2666015625 KB
Скачать
Yengil atletika musobaqalarida hakamlik qilish qoidalari va tasnifi 01 1005 Mavzu:. Reja. 1. Yengil atletika sport turning qisqacha tasifi. 2. Yengil atletika bo’limlari va sektorlari. 3. Musobaqa qoidalari va hakamlar vazifalariMavzu:Yengil atletika musobaqalarida hakamlik qilish qoidalari va tasnifi. 16 13 Yengil atletika mashqlaridan yugurish, sakrash va uloqtirish qadimgi Gretsiyada anchagina rivoj topgandi. Yengil atletika hayotda eng kerakli keng tarqalgan mashqlari – Yurish, Yugurish, sakrash va uloqtirish mashqlarini birlashtirib, eng ommaviy sport turi hisoblanadi. Yengil atletika bo’yicha eng oxirgi sport tasniflanishida xotin- qizlarda stadionda, shosse va kesishgan joyda o’tkaziladigan 50 sport turi va yopiq inshootlarda o’tkaziladigan 14 sport turi, erkaklarda mos ravishda 56 va 15 sport turi mavjud. Hozirgi kunda Olimpiya o’yinlari dasturiga erkaklarda yengil atletikaning 24 turi, ayollarda – 23 turi kiritilgan. 1864 yilda Oksford va Kembrech univerisitetlari o’rtasida birinchi bor yengil atletika musobaqasi bo’lib, keyinchalik har yili o’tkaziladigan bo’ldi.  Musobaqa dasturiga Yugurishning olti turi, sakrashning ikki turi kiritilgan edi. Keyinchalik programma bosqon uloqtirish va yadro itg’itish bilan to’ldirildi . 1865 yilda London atletik klubi tuzildi. 1880 yil Angliyada havaskorlar yengil atletika asotsiatsiyasi tuzilib, u Britaniya imperiyasida yengil atletikadan eng oliy organ huquqini oladi. 1880 - yillar oxirida Fransiya burjuaziyasi atletik sport fransuz jamiyatlarining asotsiatsiyasini tuzadi. 1912 yilda Stokgolmda (Shvetsiya) bo’lib o’tgan V Olimpiya o’yinlari yengil atletika taraqqiyotida muhim bosqich bo‟ldi. O’shanda yengil atletikaning ko’p turlaridan qator yillardan beri o’zgarmay kelayotgan jahon va Olimpiya rekordlari yangilangan edi. 1912 yilda yengil atletikani rivojlantirishga va xalqaro musobaqalar o’tkazishga rahbarlik qiladigan organ – Xalqaro yengil atletika havaskorlari federasiyasi (IAAF) tashkil qilingan. Federasiyaning maqsadi – federasiya a’zolari o’rtasida hamkorlik o’rnatish, ustav va xalqaro musobaqalar o’tkazish qoidasini ishlab chiqishdan iborat edi. O’zbekiston yengil atletika federasiyasi 1992 yil Xalqaro yengil atletika federasiyasi IAAF ga a’zo bo’lib kirdi. 1993 yilda esa Osiyo yengil atletika astosiatsiyasiga qabul qilindi. O’zbekiston terma jamoasi birinchi marta 1994 yil Xirosima shahrida (Yaponiya) XII Osiyo o’yinlarida 11 sportchi bilan ishtirok etib 3 ta oltin, 2 ta kumush va 3 ta bronza medallari sovrindori bo’ldilar. Xalqaro yengil atletika federatsiaysi bosh binosi UZB Yengil atletika federatsiyasi rasmiy belgisi Yengil atletika jihozlari 1 Yuris h 2 Yuguris h 3 Sakras h 4 Uloqtiri sh 5. Ko’p kurashYengil atletika bo’limlaridagi turlarni turkumlanishi 01 09 Yurish - siklik tur bo‟lib, maxsus chidamlilikni namoyon qilishni taqozo etadi, ham erkaklar, ham ayollar o’rtasida musobaqalar o’tkaziladi. Ayollarda: stadionda – 3, 5, 10 km; manejda – 3, 5 km; shosseda – 10, 20 km masofalarda musobaqalar o’tkaziladi. Erkaklarda: stadionda – 3, 5, 10, 20 km; manejda – 3, 5 km; shosseda – 15, 5 0 km masofalarda musobaqalar o‟tkaziladi. Olimpiya (O) turlari: erkaklarda – 20 va 50 km, ayollarda – 20 km. masofalarda musobaqalar o’tkaziladi Yurish 01 Yugurish quyidagi toifalarga ajratiladi.  Qisqa, o’rta, va uzoq masofalarga yugurish,  To’siqlar osha yugurish,  G’ovlar osha yugurish,  Estafetali yugurish,  Marafon yugurish. 01 08180F0809  Sprint yoki qisqa masofalarga yugurish deb ataladigan stadionda va manejda o’tkaziladigan masofalar : 30, 60, 100 m (O), 200 m (O), erkaklar va ayollar uchun bir xil. Uzoqqa sprint stadionda va manejda o’tkaziladi. Masofalar: 300, 400 m (O), 600 m, erkaklar va ayollar uchun bir xil. Chidamlilikka yugurish: -o’rta masofalar: 800 m (O), 1000, 1500 m (O), 1 mil – erkaklar va ayollarda stadionda va manejda o‟tkaziladi; -uzoq masofalar: 3000, 5000 m (O), 10000 m (O) – stadionlarda (manejlarda – faqat 3000 m) o‟tkaziladi, erkaklar va ayollar uchun bir xil;  -uta uzoq masofalar – 15; 21.0975; 42,195 m (O); 100 km – shosseda o’tkaziladi (start va finish stadionda o‟tkazilishi mumkin), erkaklar va ayollar uchun bir xil; - uta uzoq masofalar – bir kecha-yu kunduz davom etadigan Yugurish stadionda yoki shosseda o’tkaziladi, ham erkaklar, ham ayollar qatnashadi. SHuningdek, 1000 milga ( 1609 km ) va 1300 milga (uzluksiz Yugurishning eng uzoq masofasiga) Yugurish bo’yicha musobaqalar o’tkaziladi. Kalotkalar  To’siqlar osha yugurish – tuzilishiga ko’ra aralash tur, u maxsus chidamlilik, chaqqonlik, egiluvchanlikning namoyon qilini - shini taqozo etadi. Erkaklar va ayollarda stadionda hamda manejda o’tkaziladi. Ayollarda masofalar – 1500 m, 2000m, 3000m (O), erkaklarda masofa – 2000, 3000 m (O).( steplitiz-bu tusiqlar )  G’ovlar osha yugurish – tuzilishiga ko’ra aralash tur, u tezlik, chidamlilig, chaqqonlik, egiluvchanlikni namoyon qilinishini taqozo qiladi.  Erkaklarda va ayollarda, stadionda va manejda o’tkaziladi. Masofalar: 60, 100 m (O), 400 m (O) ayollarda; 110 m (O), 300 m va 400 m (O) erkaklarda ( oxirgi ikki masofa faqat stadionda o’tkaziladi ). Bunday Yugurish natijasida bir-biridan bir xil o’zoqlikda masofadagi muayyan joylarga qo’yilgan bir tipda to’siklardan oshib 60 dan 400 metrgacha masofaga yuguriladi Ba’re r G’ovlar osha yugirish Estafedali yugurish dan maqsad estafeta tayoqchasini bir-biriga o’zatib uni imkon qadar tez startdan marragacha yetkazib borishdir. Eta’lar oralig’i bir xil qisqa va o’rtacha masofada yoki har xil aralash masofada bo’lishi mumkin. Estafetali yugurish – tuzilishiga ko’ra aralash tur, u tezlik, tezlikka bo’lgan chidamlilik va chaqqonlikning namoyon qilinishini talab etadi. Olimpiya tur hisoblanadigan 4x100 m va 4x400m ga yugurishlar erkaklarda va ayollarda stadionda o’tkaziladi. Manejda 4x200 m va 4x400 m ga estafetali yugurish bo’yicha musobaqalar erkaklar uchun ham, ayollar uchun ham o’tkaziladi. Shuningdek, stadionda 800, 1000, 1500 m va har xil masofalarda musobaqalar o’tkazilishi mumkin. Shahar ko’chalari bo’ylab uzunligi, soni va kontingenti har xil bo’lgan erkaklar va ayollar aralash estafetalar o’tkaziladi Bo’yi 25.8sm Kross yugurish tabiy sharoitda, ochiq havoda shahar hiyobonlari, aholi yashash joylaridagi katta yo’llarda o’tkazilib, Yuguruvchilardan maxsus va umumiy chidamlilikni namoyon qilinishini talab etadi. Erkaklarda masofa – 1, 2, 3, 5, 8, 12 km, 14km ; ayollarda – 1, 2, 3, 4, 6 km  Yengil atletika sakrashlari ikkita guruhga bo’linadi : vertikal va gorizontal to’siqlar osha sakrashlar. Birinchi guruhga quyidagilar kiradi (VERTIKAL): a) Yugurib kelib balandlikka sakrashlar; b) Yugurib kelib langarcho’p bilan sakrashlar. Ikkinchi guruhga quyidagilar kiradi(GORIZANTAL) : a) Yugurib kelib uzunlikka sakrash; b) Yugurib kelib uch hatlab sakrashlar. Sakrash ikki turga bo’linadi:  Imkon boricha balandroq sakrash maqsadida vertikal to’siqlardan o’tib balandlikka sakrash va langarcho’p bilan sakrash.  Imkon boricha uzoqqa sakrash maqsadida gorizontal to’siqlardan o’tib uzunlikka sakrash.  . Sakrashda erishilgan natijalar metr va santimetrda aniqlandi. Sakrash turgan joydan va yugurib kelib ijro etiladi. Yugurib kelib balandlikka sakrashlar Yugurib kelib langarcho’p bilan sakrashlar Uzunlikka sakrashda qum tukiladigan qismi 6x4 m standart ammo hozir 8x6 mda ham qurilmoqda. Chuqurligi 0.6m ni tashkil etadi Soprtchi sakrashni qum tukiladigan qismidan ayollar 2 m, erkaklar 3 m uzoqlikdagi eni 20 sm li oq chiziqdan boshlaydi. Uzunlikka sakrash uchun sektorlari turli o’lchamda bo’lishi mumkin. Uch hadlab sakrash 24 Yengil atletikada uloqtirishlarini quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: 1) To’g’ridan Yugurib kelib aerodinamik xususiyatlarga ega va ega bo’lmagan snaryadlarni uloqtirish; 2) snaryadlarni aylana ichidan uloqtirish; 3) snaryadni aylana ichidan itg’itish. Yengil atletika snaryadlarini uloqtirishlarda texnik jihatdan har xil yugurib kelish turini bajarishga ruxsat beriladi, lekin final kuchlanishi faqat qoidalarga asosan bajariladi. Masalan, nayza, granata, to’pni faqat bosh orqasidan, elka ustidan uloqtirish kerak; diskni va bosqonni faqat yon tomondan uloqtirish zarur; yadroni sapchib turib, burilib irg’itish, yoki aylanma xarakatlar bajarib irg’itish mumkin. Nayza (O) (granata, to’p) uloqtirish – asiklik tur hisoblanib, u sportchidan tezlik, kuch, tezkor- kuch, egiluvchanlik, chaqqonlik sifatlarini namoyon qilishni talab qiladi.  Disk va bosqon uloqtirish (O) – asiklik turlar, ular sportchidan kuch, tezlik- kuch sifatlarini, egiluvchanlikni, chaqqonlikni namoyon qilishni taqozo etadi. Uloqtirishlar aylana ichidan, erkaklar va ayollar tomonidan, faqat stadionda bajariladi. Disk aerodinamik xususiyatlarga ega. Yadro irg’itish (O) – asiklik tur, u sportchidan kuch, tezkor- kuch, chaqqonlik sifatlarini namoyon qilishni taqozo etadi. Itqitish aylana ichidan, erkaklar va ayollar tomonidan, stadionda va manejda bajariladi. Ko’pkurashlar. Ko’pkurashning klassik turlari: erkaklarda – o’nkurash (O), ayollarda –yettikurash (O). O’nkurash tarkibiga quyidagilar kiradi: 100 m , uzunlik, yadro, balandlik, 400 m, 110 m g’/o, disk, langarcho’p, nayza, 1500 m. Ayollarda ettikurash tarkibiga quyidagilar kiradi: 100 m g’/o, yadro, balandlik, 200 m , uzunlik, nayza, 800 m. Ko’pkurashning nooklassik turlariga quyidagilar kiradi: o’smir o’g’il bolalar uchun sakkizkurash ( 100 m , uzunlik, balandlik, 400 m, 110 m g’/o, langarcho’p, disk, 1500 m ); qizlar uchun beshkurash ( 100 m g’/o, yadro, balandlik, uzunlik, 800 m ). Sport tasnifida quyidagilar belgilangan: ayollarda – beshkurash, to’rtkurash va uchkurash; erkaklarda – to’qqizkurash, ettikurash, oltikurash, besh - kurash, to’rtkurash va uchkurash. To’rtkurash, avvallari u “pionerlar” kurashi deb atalar edi, 11- 13 yoshdagi maktab o’quvchilari uchun o’tkaziladi. Ko’pkurash tarkibiga kiruvchi turlar sport tasnifida belgilab berilgan, turlarni o’zgartirishga yo’l qo’yilmaydi. Hakamlarnig vazefalari  Kalendar reja qo`yidagi forma buyicha tuziladi.  Tadbirlar nomi  O`tqazish muddati  o`tqazish joyi  Ishtirokchi tashkelot.  Musobaqa haqidagi nizom ishtirokchilarga oldindan yuboriladi. Musobaqa  haqidagi nizomni kalindar reja bilan birgalikda yuboriladi. Nizom musobaqa  nomidan va qo`ydagi bo`limlardan iborat:  1. Maqsad va vazifalar,  2. o`tqazish vaqti va joyi,  3. musobaqa kursatmasi: ishtiroktashkilotlar va musobaqa ishtirokchilari,  4. dastur,  5 shaxsiy va komanda birinchiligida tartib va sharoitlarni aniqlash,  6. g`oliblarni taqdirlash  7. Hatlar (zayavkalar) berish sharti va muddati, arizalar. Musobaqani o`tkazishda quyidagi hakamlar tayinlanadi. 1. Hakamlar tarkibini komplektlash bo`yicha va uchyot ishlarini olib borish hakamlari. 2. Axborot berish hakami 3. Qatnashchilarni musobaqaga tayyorlash bo`yicha hakam. 4. Hakamlar axborot va aloqa yetkazuvchi hakamlar 5. Tibbiy ma’lumot 6. Komendant xizmati 7. Musobqa dispechiri 8. Doping nazorati bo`yicha hakam 9. Musobaqa inspektori 10. Appelyatsiya joriysi 11. Joy tayyorlash jixozlar, oborudovaniyelarni tayyorlash bo`yicha hakam Yugurish bo`yicha hakamlar brigadasi tashkil qilinadi, starter, finishda hakamlik qilish, sudya xranometrist, masofa bo`ylab hakamlik qilish, fotofinish va bosh hakam. Bosh hakam vazifasi - Hakamlar brigadasini boshqaradi, musobaqani o`tkazadi va yakunlaydi. - Musobaqa rejasini to`zadi va tashkil qiladi. - Musobaqani Nizomi bo`yicha borishini nazorat qiladi. - Musobaqani to`xtatishi mumkin. - Qo`pol xato qilgan qatnashchilarni musobaqadan chetlatishi mumkin. - Xakalarni o`z vazifalarni bajara olmasalar chetlatishi mumkin. - Tibbiy xodimlar nazoratda bo`lmasa musobaqa o`tkazishga ruxsat berilmaydi. - Bosh hakam kostyumi boshqalarinikidan farq qilish kerak. Bosh kotibning vazifalari - Bosh kotib musobaqa hakami boshchiligi bilan ish olib boradi - Musobaqa o`tkazilishi uchun kerak bo`lgan barcha asosiy xujjatlarga javob beradi. - Kotiblar ishini tashkil qiladi va nazorat qiladi. - Boshqa turlar bilan aloqada bo`ladi - Bosh hakam bilan musobaqa yakuni xaqida hisobot beradi. Starterlar va ularning yordamchilari Asosiy starter vazifasi quyidagilardan iborat - U hakamlarga ko`rinib turishi kerak va qatnashchilar startda to`g`ri turishini ta’minlash kerak. Startda aniq buyruq berishi lozim.Agar biror qatnashchi buyruqdan oldin harkat boshlasa buyruq bekor qilinadi. - Yordamchi starter kerakli jixoz va joyni tekshiradi - Qatnashuvchilarni startga tayyorlaydi. - Nomerlarni bayonnomaga qaydi qiladi. - Joy va yo`l tanlash uchun jerebyevka o`tkaziladi - Finishga startdan oldin xabar beradi Finishdagi hakam. Finishda hakamlarning o`zlari yoki maxsus aparat yordamida qatnashuvchilarnifinishga ketma ket kelishlarini aniqlaydi. Qisqa va o`rta masofalarga yugurishda finishdan oldin 5 m belgilarda qatnashuvchilar natijalarini aniqlaydi vabayonnomaga qayd qiladi. Bayonnomaga hakamla imzo chekkandan keyin boshhakamga beriladi. Finishda bosh hakam kelishmovchiliklarni hal qiladi. Xronemetrist hakam: Xronmetrist hakam qatnashchilarni masofa bo`ylab o`tish vaqtini aniqlaydi. Har bir xronmetrist hakam 1 ta yoki 2 ta qatnashuvchi vaqtini aniqlaydi. U 5 m li kaledorda finishga yaqin joyni egallaydi. Starter bayrog’ining harakati boshlanishi bilan darhol o`lchaydi va qatnashuvchi gavdasi chizig`iga tegishli masofa ichidagi masofani aniqlaydi. Xronmetrist hakam sekundametr ko`rsatkichini qayd qilib boradi. Xronometrist hakamlarni katta xronometrist hakam boshqaradi. Hakamlar 2 ta Shuningdek ya’ni musobaqani o`tkazishda quyidagi hakamlar tayinlanadi. 1. Hakamlar tarkibini komplektlash bo`yicha hakam. 2. Axborot berish hakami 3. Qatnashchilarni musobaqaga tayyorlash bo`yicha hakam. 4. Hakamlar axborot va aloqa yetkazuvchi hakamlar 5. Tibbiy ma’lumot 6. Komendant xizmati 7. Musobqa dispechiri 8. Doping nazorati bo`yicha hakam 9. Musobaqa inspektori 10. Appelyatsiya joriysi 11. Joy tayyorlash jixozlar, oborudovaniyelarni tayyorlash bo`yicha hakam E t i b o r i g i z u c h u n r a x m a t ! ! !

Похожие

Yengil Atletika
Siklik sport turlarining fiziologik tavsiflash, yengil atletika
Yengil atletika yugurib kelib balandlikka xatlab o’tish usulida sakrash texnikasi
Futbol oyinining musobaqadagi ahamiyati
Futbol o’yin qoidalari