Futbol oyinining musobaqadagi ahamiyati - Физическая культура - Презентации

Futbol oyinining musobaqadagi ahamiyati

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3334.875 KB

Futbol oyinining musobaqadagi ahamiyati www.arxiv.uz

M U N D A R I J A KIRISH I-BOB. FUTBOL MUSOBAQALARIGA TAYYORGARLIK 1.1 Futbol musobaqalarining umumiy qoidalari 1.2 Futbol hakamlarining huquqi va majburiyatlari II-BOB FUTBOL MUSOBAQALARINI REJALASHTIRISH VA O’TKAZISH 2.1 Fudbol musobaqalarini rejalashtirish 2.2 Futbol musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazish XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR www.arxiv.uz

K I R I SH Mavzuning dolzarbligi – Bitiruv malakaviy ishimizda futbol bo’yicha musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazish musoboqa nizomi talablariga mos ravishda bayon etiladi, hamda o’quvchilarga futbol musoboqalarini tashkil qilish va o’tkazishga doir nazariy va amaliy bilimlar beriladi. Mustaqil o’rganish uchun zarur bo’lgan bilimlar, ko’nikmalarni egallash nazarda tutadi. O’zbekiston futbol federatsiyasi va O’zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi faoliyat ko’rsatayotgan futbol klublarini qayta tashkil etish yo’li bilan mulkchilikning turli shakllaridagi professional futbol klublarini tashkil etish to’g’risida, O’zbekiston futbolini qo’llab quvvatlash jamg’armasi tashkil etish to’g’risida O’zbekiston respublikasi prezidentining qarorini amalga oshirish maqsadida talaygina ishlarni amalga oshirdi. Maktablarda tashkil qilingan futbol musoboqalari hamisha maktab o’quvchilarini qiziqtirib kelib o’quvchilar orasida futbolning ommaviy rivojlanishiga yordam berib kelgan, o’quvchilar sog’ligini mustaxkamlashda, iqtidorli futbolchilarni maktab terma jamoalariga saralab olishga yordam berab kelgan, shuning bilan birga uzliksiz sport musoboqalari tizimidan o’rin olgan “Umid nihollari” musoboqalariga o’quvchilarni tayyorlaydi. Shu sabab o’qituvchilar jamoasi hamisha maktab birinchiliklarini, o’quvchilar bilan birga o’tkazib kelishlari, o’z navbatita ularga musoboqalarni qoidalari va tashkil qilib o’tkazish shartlarini o’rgatishlari kerak. www.arxiv.uz

Ishning maqsadi – Futbol musoboqalarini o’tkazishda musoboqa turlarini aniqlab davrali tizim, mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketish tizimi, ikki mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketish tizim va aralash tizimlarda musoboqalarni tashkil qilish va o’tkazish o’rganishdan iborat. Tadqiqot ob’ekti - “Nasaf” PFK ga qarashli Nishon tuman futbol maktabi 2002-2003 yil tug’ilgan bolalar futbol guruhi. Ilmiy ishning yangiligi- O’zbekistonda yosh iqtidorli fudbolchilarni musobaqalarga toyyorlash maqsadi va vazifalari. Ilmiy tadqiqot metodlari: Tadqiqotda qo’yidagi ilmiy tadqiqot metodlaridan foydalanildi: Kuzatish, anketa, intervyu,suhbat ekspriment. Nazariy va amaliy ahamiyati: Chiqib ketish tizimida futbol musoboqalarini tashkil qilish va o’tkazish orqali o’quvchilarni ushbu sport turiga bo’lgan qiziqishini yanada oshirish, ularga futbol musoboqalarini tashkil qilish va o’tkazish metodikasini o’rgatish, hakamlik amaliyoti bilan tanishtirish, maktab jamoasini, yosh futbolchi bolalar va qizlarni futboliga qiziqtirish va jalb qilishdan shu bilan birga maktab futbol jamoasini shakllantirib shahar, viloyat va “Umid Nihollari” va Viloyat Respublika musoboqalariga ularni tayyorlashdan iborat. www.arxiv.uz

I-BOB. FUTBOL MUSOBAQALARIGA TAYYORGARLIK 1.1 Futbol musobaqalarning umumiy qoidalari. Futbol musoboqalaridagi o’yinchilar soni: - Futbol matchining xar qaysisida darvozabonlarni qo’shgan holda o’yinchilar soni 11 tadan oshmagan ikki jamoa ishtirokida o’tkaziladi. Agar jamoalarda o’yinchilar soni 7 ta kam bo’lsa, match boshlanmasligi mumkin. Rasmiy futbol musobaqalariga foydalaniladigan to’plar: - Futbol musobaqalari qoidalarida ko’rsatilgan texnik talablarga javob beradigan to’plargagina ruxsat beriladi. FIFA tomonidan o’tkaziladigan musobaqalarida quyidagi 3 markirovka-dan birortasiga ega bo’lgan to’plardangina foydalanishga ruxsat beriladi. Rasmiy logotip “FIFA APPROVED” ( FIFA maqullaydi ) Rasmiy logotip “ FIFA INSPECTED” (FIFA nazorat qilgan ) “ INTERNATIONAL MATCH – BALL STANDARD” Ushbu to’plar xalqaro standartga mos keladigan to’plar sirasiga kiradi. To’pning bunday markirovkasi uning rasmiy tekshiruvdan o’tganini ko’rsatadi va tekshiruv natijasiga kura to’p muxim texnik talablarga mos ekanligini bildiradi. Milliy federatsiyalar musobaqada faqatgina shu uch markirovkaga ega har qanday to’plardan foydalanishni talab qilish mum-kin. Boshqa har qanday matchlardan to’p qoida talablariga mos kelishi kerak. FIFA musobaqalarida va milliy federatsiyalar tashkil qilgan musoba-qalarda to’plarga xech qanday savdo sotiqqa oid reklamaga ruxsat berilmay-di, quyidagi xolatni xisobga olmaganda ya’ni musobaqa nishoni, musobaqa tashkilotchisi va tasdiqlangan tayyorlovchining savdo markasi. Bunday muhr-larning soni va o’lchami, mustaqil reglamenti bilan cheklanishi mumkin www.arxiv.uz

Rasmiy musobaqalar: - FIFA yoki milliy federatsiyalar tomonidan tash-kil qilinadigan har qanday rasmiy musobaqalarda 3 ta gacha o’yinchilarni almashtirishga ruxsat beriladi. Musobaqa nizomida buyurtmaga kiritila-digan zahiradagi o’yinchilar soni 3 dan 7 gacha uzaro kelishilgan bo’lishi kerak, bundan ortiq bo’lishi mumkin emas. Boshqa matchlarda zahira almashti-rilishi mumkin shu shart bilanki, jamoalar almashinadigan o’yinchilarning maksimal sonini o’yin oldidan kelishib oladilar. Hakam bu haqda match boshlanishidan oldin xabardor qilinishi kerak. Agar hakam xabardor qilinmagan bo’lsa yoki (kelishuv) futbol musoboqa boshlangunga qadar bir bitimga kelinmagan bo’lsa uchtagacha zaxira uyinchisini almashtirishga ruxsat beriladi. Har qanday futbol musoboqasi boshlanishidan oldin hakamga zaxiradagi o’yinchilar familiyasi ismi taqdim etilishi kerak. Shu usulda familiyasi va ismi qaydnomada ko’rsatilmagan o’yinchilar matchda qatnasha olmaydilar. Futbol o’yinida qoida buzilishi va unga ko’riladigan jazo. Agar zaxiradagi o’yinchi hakam ruxsatisiz maydonga chiqsa: - O’yin to’xtatiladi; - Zaxiradagi o’yinchi sariq kartochka kursatilish bilan ogoxlantirish oladi va uning maydondan chiqishi so’raladi; - O’yin to’xtatilganda to’p qaerda bo’lsa o’sha joydan,« baxsli to’p « yordamida o’yin yangilanadi. Agar o’yinchi hakam ruxsatisiz darvozabon bilan joy almashsa: - o’yin davom etadi; - to’p keyingi marta o’yindan chiqqanda qoidani buzgan o’yinchilar sariq kartochka ko’rsatishi bilan ogoxlantirish oladilar. Boshqa har qanday holatlarda qoidaning buzilishida: - Shunga muvofiq o’yinchilar sariq kartochka ko’rsatish bilan ogoxlantirish oladilar. www.arxiv.uz

1.2 Futbol Hakamining huquqi va majburiyatlari. - o’yin qoidasiga rioya qilinishini ta’minlaydi. - matchning borishini o’z yordamchilari bilan nazorat qiladi. - foydalaniladigan har kanday tupni 2- qoida talablariga mos kelishini ta’minlaydi. - o’yinchilar kiyimi 4- qoida talablariga mos kelishini ta’minlaydi. - o’yin xronometrajini va matchni yozib boradi. - u o’z ixtiyoriga ko’ra o’yinni to’xtatishi vaqtinchalik to’xtatishi yoki har qanday qoida buzilishida o’yinni umuman to’xtatib qo’yishi mumkin. - to’xtatishi, vaqtinchalik to’xtatishi yoki har qanday chetdan bo’lgan arala-shuvga matchni umuman to’xtatib qo’yish mumkin. - matchni to’xtatadi, agar uning fikricha o’yinchi jiddiy jaroxat olgan va o’yinchini maydondan olib chiqilishini ta’minlaydi. - agar uni fikricha o’yinchi unchalik axamiyatga ega bo’lmagan jaroxat olgan bo’lsa to’p o’yindan chiqmaguncha o’yinni davom ettirishiga ruxsat berishi mumkin. - o’yinchidan qon oqayotgan bo’lsa, uning maydondan chiqishini ta’min-laydi.Hakam qon oqishining to’xtaganiga ishonch xosil qilib, signal berganidan so’ng o’yinchi maydonga qaytishi mumkin. - qachonki o’yinchi birdaniga bir nechta qoida buzilishiga yo’l qo’ysa, uni muximroq ( og’irroq ) bo’lgan qoida buzilishi uchun jazolaydi. - ogoxlantirishi yoki chiqarib yuborish bilan jazolanadigan qoida buzilishlariga yo’l qo’ygan o’yinchilarga nisbatan intizom choralarini qabul qiladi. U bunday choralarni tez qabul qilishga majbur emas, lekin to’p o’yindan chiqqan zaxotiyoq qabul qilishi keark. www.arxiv.uz

Bosh hakam yordamchilari va ularning majburiyatlari Ikkita hakam yordamchisi tayinlanadi va ularning vazifasiga ( hakam qaroriga bog’liq ) signal (ishora) berish kiradi: - qachonki to’p maydon chizig’idan tashqariga to’liq chiqsa. - qaysi jamoa burchak to’pi, darvozadan zarba, to’p tashlash xuquqiga ega. - qachon o’yinchi o’yindan tashqari xolatda bo’lganligi uchun jazolanadi. - qachonki o’yinchi almashtirish to’g’risida iltimos bulsa. - hakam ko’rish maydonidan tashqarisida yuz bergan intizomsiz xulk yoki boshqa har qanday xolatlar bo’yicha. - qachonki qoida buzilishi sodir etilganda bosh hakamdan ko’ra shu joyga hakam yordamchilari yaqin bo’lgan xolatlarda ( qisman jarima maydonida yuz bergan qoida buzilishlari ham kiradi.) - shunday hollarda ya’ni qachonki 11 metr jarima to’pi bajarilayotganda darvozabon to’pga zarba berilishidan oldin joyidan oldinga siljisa, to’p esa chiziqni kesib o’tsa. www.arxiv.uz

Yordamchilar hakamga matchni o’yin qoidasiga mos o’tkazilishiga yordam beradilar. Ular 9,15m masofasiga rioya qilishiga yordam berish uchun maydon doirasiga kirish mumkin . Hakam o’z yordamchisini asoslanmagan aralashuv yoki qupol muomala uchun holatlarida vazifasidan ozod qiladi va tegishli tashkilotga bildirishnoma beradi. O’yin vaqti - O’yin 45 minutdan 2 taym davom etadi (agar hakam va ikki jamoa vakillari boshqa variantni kelishmagan bo’lsa). Har qanday o’yin vaqtini o’zgartirish to’g’risidagi kelishuvga (masalan yorug’likni etishmasligi sabab-li har qaysi taymning 40 minutgacha qisqartirilishi) o’yin boshlangunga qadar erishilgan bo’lishi kerak va bu holat musobaka talablariga javob berishi kerak. Taymlar oralig’idagi tanaffus - O’yinchilar 2 taym oralig’ida tanaffus olishlariga xaqlari bor. Taym oralig’idagi tanafus 15 minutdan oshmasligi kerak. Musobaqa tartibida taymlar oralig’idagi tanafus vaqti ko’rsatilgan bo’lishi kerak. Taymlar orasidagi tanaffusning davomiyligi faqat hakamning roziligi bilan o’zgartirilishi mumkin. Qushib berilgan vaqt - Quydagi holatlarga ketgan vaqt ikki taymning har qaysisiga qo’shib beriladi. www.arxiv.uz

Ogoxlantirish bilan jazolanadigan qoida buzishlar. O’yinchi sariq kartochka bilan quyidagi etti qoidaning birontasini buzsa ogoxlantiriladi. 1. Sportchiga xos bo’lmagan xatti harakatlar. 2. Hakam qaroriga namoyishkorona norozilik bildirish(so’z ishora bilan) 3. O’yin qoidasini muntazam buzish. 4. O’yinni yangidan boshlashni cho’zish. 5. O’yinni burchakdan, jarima yoki erkin to’p bilan yangidan boshlashda talab qilingan masofaga rioya qilmasa. 6. Maydonga hakam ruxsatisiz chiqish yoki qaytish. 7. O’zboshimchalik bilan hakam ruxsatisiz maydondan ketish. www.arxiv.uz

Hakam. Hakam o’yinchilar yuqoridagidik joylarini egallamaguncha, 11m zarbani bajarish uchun signal bermaydi. O’yinchilar joylarini egallagach 11m zarba bajarish haqida qaror qabul qiladi. To’rtinchi hakam va uning vazifasi Zaxiradagi hakam musobaqa qoidasiga ko’ra hakamlik vazifasini bajarishga tayinlanishi mumkin shu xolatdaki, agar matchning uchta hakamidan birontasi o’z vazifasini davom ettira olmaydigan xolatda bo’lsa. -Match boshlanishidan oldin uning tashkil etilishiga javobgar idora aniq harakatlar tartibini e’lon qiladi: ya’ni agar hakam o’z vazifasini davom ettiradigan xolatda bo’lmasa: bu vazifani zaxiradagi hakam o’ziga qabul qiladimi yoki hakamning birinchi yordamchisi. -Zaxira hakami agar hakam talab qilsa har qanday ma’muriy vazifalarni muddatdan oldin, match vaqtida va matchdan keyin bajarishga yordamlashadi. - U match davomida o’yinchilarni almashtirish xolatiga yordam beradi. -U zaxiradagi o’yinchilarning o’yin maydoniga chiqishidan oldin ekipirovkasini tekshirishga xaqqi bor. Agar ular ekipirovkasi o’yin qoidasiga mos kelmasa bu xaqida hakamga ma’lum qiladi. www.arxiv.uz

II-BOB FUTBOL MUSOBAQALARINI REJALASHTIRISH VA O’TKAZISH O’zbekiston respublikasi prezidentining Qarori 2011-2013 yillarda respublikada futbolning moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash va uni rivojlantirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida Mamlakatimiz futbolining moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash va rivojlantirish, futbol bo’yicha maktab- internatlarda, bolalar va o’smirlar maktablarida, professional klublarda va terma jamoalarda o’quv-mashq jarayonining yuksak sifatini ta’minlash, futbolchilar, trenerlar hamda hakamlarning mahorat va malaka darajasini oshirish, shuningdek respublika aholisining keng qatlamlari o’rtasida futbolni faol targ’ib qilish hamda ommalashtirish maqsadida: 1. 2011 — 2013 yillarda respublikada futbolning moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash va uni rivojlantirish chora-tadbirlari dasturi 1-ilovaga muvofiq ma’qullansin. Unda quyidagilar nazarda tutiladi: respublika shaharlarida faoliyat ko’rsatayotgan stadionlarning, shuningdek professional futbol klublari huzuridagi bolalar va o’smirlar maktablari sport inshootlarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni rekonstruktsiya qilish, yangi stadionlar qurish, zarur uskunalar va anjomlar bilan jihozlash hamda tegishli infratuzilmani yaratish; bolalar va o’smirlar jamoalari uchun nomzodlar, professional futbol klublari va O’zbekiston terma jamoalari uchun zaxira tayyorlashning asosiy bo’g’inlari sifatida futbol bo’yicha ixtisoslashtirilgan maktab-internatlarni hamda professional futbol klublari huzuridagi bolalar va o’smirlar sport maktablarini rivojlantirish bo’yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish: www.arxiv.uz

Futbol musoboqalari va ularni o’tkazish xaqidagi “Nizom” O’rta ta’lim maktablarida va Kasb – hunar kollejlarida futbol musobaqalari darsdan tashqari paytlarda o’quv yurti birinchiliklari sifatida o’tkazilib kelinadi. Musoboqalar o’quvchilarini mashg’ulotlarga bo’lgan qiziqishini oshiradi, mamlakatimizda futbolning ommaviy rivojlanishiga yordam beradi, o’quvchilar sog’ligini mustaxkamlaydi, iqtidorli futbolchilarni maktab terma jamoalariga saralab olishga yordam beradi, shaxar birinchiliklarda ishtirok etuvchilarni tanlab olishga xizmat qiladi, shuning bilan uzliksiz sport musoboqalari tizimidan o’rin olgan “Umid nihollari”, “Barkamol avlod” sport musoboqalariga tayyorlaydi. Bolalar futbol o’yinlarida, ya’ni mashg’ulotlarida muntazam qatnashmay turib yuqori natijalarga erisha olmaydilar. Musobaqalar musobaqa qatnashchilarining va umuman jamoaning jismoniy, texnik, taktik va axlokiy- irodaviy jihatdan tayyorgarlik darajasini aniqlaydi, o’quv-mashg’ulot jarayonining ahvoli va yo’nalishini aniqlash imkonini beradi, maktab jismoniy tarbiya jamoasini ishiga baho beradi. Musobaqa natijalari o’quv- mashg’ulot ishlarini yakunlash vositasi bo’lib xizmat qiladi. Musoboqaning g’olib jamoalarni aniqlaydi. www.arxiv.uz

Futbol musobaqalari o’quvchilarda qat’iylikni, g’alabaga erishish yo’lidagi iroda kuchini, maktab jamoasi, shahar, respublika, mamlakatimiz oldidagi mas’uliyat hissini tarbiyalaydi. Musoboqalarning keskinligi futbolchilarning ruhiyatini oshiradi. Hamisha futbol musobaqalari ochiq havoda o’tkazilganda qatnashchilarni sog’lomlashtirish jihatidan katta ahamiyatga ega bo’lib, jismoniy kamolotning hammabop va qimmatli vositasi bo’lib hisoblanadi. Musobaqalar ko’p sonli tomoshabinlarni jalb qilish bilan birga sportni futbol turini targ’ib qilish va ommalashtirishning qudratli vositasi bo’lib ham xizmat qiladi. Futbol musoboqalarida o’yin hakamlarning ya’ni bosh hakam va yordamchi hakamlarning tarbiyachi - pedagog va o’yin rahbari sifatidagi o’rnining ahamiyati nihoyatda katta va juda ma’suliyatlidir. Musoboqa o’yinlarida mohirlik bilan halol hakamlik qilish, futbol o’yini jarayonida maydonda ro’y beradigan qo’polliklarni o’z vaqtida payqab futbol o’yin qoidasiga binoan tegishli choralar qo’llashi, ayrim futbolchilarning o’yindagi intizomsizliklariga qarshi qat’iy kurashish, musobaqalashayotgan jamoa o’yinchilariga o’z vaqtida tanbeh va ko’rsatmalar berish musobaqani taktik va texnik jihatdan yuqori darajada o’tkazishga yordam beradi. Futbol musoboqalarini boshlanganidan toki tugab ketgunga qadar musoboqa hakami tartibsizliklar uchun javobgar hisoblanadi. www.arxiv.uz

2.1 Fudbol musobaqalarini rejalashtirish Futbol bu «oyoq to’pi» dеgan ma'nodagi inglizcha so’z bo’lib, Frantsiya, Ispaniya, Rossiyada shu nom saqlanib qolgan. Futbol bu chinakam atlеtik o’yin. U tеzkorlik, chaqqonlik, kuchlilik va sakrovchanlikni rivojlantirishga yordam bеradi. Futbolchi o’yin paytida xaddan tashqari ko’p ish bajaradi. Bu esa odamning funktsional imkoniyatlari darajasini oshirishga, ma'naviy, irodaviy xislatlarini tarbiyalashga yordam bеradi. Futbol o’ynash umumiy jismoniy tayyorgarlik ko’rishda yaxshi vosita bo’lib xizmat qila oladi. Yonalishni o’zgartirib xilma-xil yugurish, sakrashning turli xillari, struktura jixatdan turlicha gavda harakatlari, to’pni tеpish, to’xtatib olish va olib yurish, maksimal tеzlikda harakat qilish, irodaviy xislatlarning, taktik tafakkurning kamol topishi kabilar, futbolni har qanday ixtisosdagi sportchiga zarur bo’lgan ko’pgina muxim xislatlarni o’stiradigan sport o’yini dеb xisoblash imkoniyatini bеradi. Hozirgi zamon futbolining «ajdodi» bundan ikki ming yil avval qadimgi Sharq xalqlari va antik dunyo davlatlari Grеtsiya va Rimda ma'lum bo’lgan «Garponon» (o’sha paytda futbol shunday atalar edi) o’yinini o’ynagan qadimgi Grеtsiya o’smirlari maydon o’rtasidan turib to’pni raqiblar tomoniga o’tkazishgan, Goy Yuliy Sеzarning rimlik ligionеrlari to’pni har qanday usul va priyomlarni qo’llagan holda ustunlar orasiga kirgizishga harakat qilganlar. O’rta asrlarda o’yin kеng tus oldi. Bunda ko’cha va qishloqlar maydon o’rnida xizmat qilardi. Musobaqalar kun o’rtasida boshlanar edi va qorong’u tushgancha davom etardi. To’pni butun shahar bo’ylab ma'lum bir joygacha surib kеlishga erishgan «komanda» g’olib xisoblanardi. O’yin tartibsiz bir urib yigitga o’xshar, ko’p xollarda qon to’kar, mushtlashishgacha borib еtardi. Shu sababdan va «jin o’yin» sifatida ingliz qirollari futbolni ko’p marta taqiqlaganlar. Bu taqiq 200 yil amalda bo’ldi. www.arxiv.uz

1904 yili Xalqaro futbol assotsiatsiyasi (FIFA ) tuziladi. hozir uning sostavida 190 ga yaqin mamlakat bor. 1954 yildan bеri Еvropa futbol ittifoqi UЕFA ham ishlab turibdi. Unga 50 ga yaqin mamlakat a'zo bo’lib kirgan. 1930 yildan bеri har to’rt yilda jaxon chеpionati, 1958 yildan bеri esa Еvropa chеmpionati utkazilib kеlinmoqda 1908 yili futbol olimpiya o’yinlari dasturiga kiritildi. UЕFA raxbarligida quydagi kubok o’yinlari o’tkazilib turadi: Еvropa chеmpionlari kubogi (1956 yildan bеri). Kubok egalari kubogi (1961 yildan bеri). Bular endilikda UЕFA kubogi dеb yuritiladi. Futbol o’yin maydoni. O’lchamlar. O’yin maydoni to’qri burchak shaklida buladi. Yon chiziqlar darvoza chiziqiga nisbatan uzunro? bulishi kеrak. Uzunligi: 120m, 90m. Eni: 45m, 90m. www.arxiv.uz

XALQARO O’YIN QARORI. Agar darvoza to’sini qiyshaysa yoki sinsa, toki to’sin tuzatilmaguncha yoki almashtirilmaguncha o’yin tўxtatiladi. Agar tuzatishning imkoni bo’lmasa match tugallanadi. Tusinnning o’rniga arqon ishlatish mumkin emas . Agar tusinni tuzatishning iloji bўlsa o’yin to’xtatilganda to’p qaеrda bo’lsa o’sha joydan « baxsli to’p « bilan o’yin davom etiriladi. Tusin va ustunlar yoqochdan, mеtaldan yoki ruxsat bеrilgan standartga mos matеrialdan tayyorlanadi. Ularning ko’ndalang kеsishgan joyi kvadrat to’g’ri burchak aylana yoki ellips shaklida bўlishi mumkin: ular ўyinchilarga xavf to’dirmasligi kеrak Jamoaning maydonga chiqqan vaqtidan boshlab ularning tanaffusga chiqqunlarigacha, tanaffusdan so’ng ularning maydonga qaytib chiqishlaridan to match tugagunga qadar o’yin maydonida va uning jixozlarida xеch qanday rеklamaga ruxsat bеrilmaydi. www.arxiv.uz

Musobaqada ishtirok etadigan jamoalarning soniga qarab musobaqa necha turdan iborat ekanligini va musobaqa qancha kun davom etishini aniqlash jadvali. Jamoalar soni Turlar va kunlar soni 1 2 3 4 5 6 7 2 Q 3-4 Q 5-8 Q 9-16 Q 17-32 Q 33-64 Q 65-128 Q www.arxiv.uz

Agar jamoalar 16 tani atshkil topgan bo’lsa u holda qo’yidagicha jafval xosil bo’ladi. Bu jadval Olimpia o’yinlari nizomiga asosan tuzilgan www.arxiv.uz

Aylanma sistema. Musobaqalar aylanma sistemada o’tkazilganda hamma jamoalar bir-birlari bilan bir, ikki yoki undan ham ko’proq uchrashib chiqishlari mumkin. Pirovardida butun musobaqa davomida eng ko’p ochko to’plagan jamoa g’olib chiqadi. Aylanma sistema eng takomillashgan sistema hisoblanadi. Chunki u faqat birinchi o’rinni egallagan jamoanigina aniqlab qolmay, balki musobaqada qatnashayotgan hamma jamoalarning tayyorgarligiga qarab munosib o’rinlarni aniqlab beradi. Bu sistema qatnashuvchilardan katta tayyorgarlikni va basketbolchilarning butun musobaqa davrida yuqori sport formasida bo’lishlarini talab qiladi. Aylanma sistemaning salbiy tomoni – musobaqa o’tqazish uchun ko’p vaqt talab qilishidir. Vaqtdan yutish uchun jamoalarni bir nechta guruhlarga bo’lish mumkin. Ushbu sistema bo’yicha musobaqalarda jamoalar bir-birlari bilan bir martadan uchrashtirilib, musobaqa tur yoki turnir sifatida o’tkazilishi mumkin. Aylanma sistemasi bo’yicha kalendar tuzishda eng avval musobaqalar o’tkazish uchun kerakli kalendar kunlari quyidagicha aniqlanadi: qatnashuvchi jamoalarning soni juft bo’lgan paytda – musobaqa uchun kerakli kalendar kunlarining soni jamoalarning sonidan bitta kam bo’ladi, toq bo’lganda – teng bo’ladi. www.arxiv.uz

Turlar bo’yicha o’tkaziladigan o’yinlar 1- tur 2- tur 3- tur 4- tur 5- tur 6-tur 7- tur 8- tur 9- tur 1- 10 10– 6 2-10 10-7 3-10 10-8 4-10 10-9 5-10 2-9 1-2 3-1 2-3 4-2 3-4 5-3 4-5 6-4 3-8 9-3 4-9 1-4 5-1 2-5 6-2 3-6 7-3 4-7 8-4 5-8 9-5 6-9 1-6 7-1 2-7 8-2 5-6 7-5 6-7 8-6 7-8 9-7 8-9 1-8 9-1 Grafalarni barchasi to’ldirilib chiqilganidan keyin, o’yinlarning taqvimi tuziladi. Buning uchun vertikal chiziqning ikki tomonida turuvchi raqamlar juft-juft qilib birlashtiriladi. Musobaqada ishtirok etuvchi jamoalar soni toq bo’lsa, har bir vertikal chiziqnig ostida yoki ustida turuvchi raqamlar mazkur taqvim kuni (shu turda) o’ynamaydigan jamoa ekanini ko’rsatadi. www.arxiv.uz

2.2 Futbol musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazish. Futbol musobaqalari o'quv-mashg'ulot ishlarining asosiy qismini tashkil etadi. Ular mashg'ulotlarda qiziqishni oshiradi, mamlakatda futbolning ommaviy rivojlanishiga yordam beradi. Futbolchi o'yinlarda muntazam qatnashmay turib yuqori natijalarga erisha olmaydi. Musobaqalar musobaqa qatnashchilarining va umuman komandaning jismoniy, texnik, taktik va axloqiy-irodaviy tayyorgarligi darajasini aniqlaydi, o'quv-mashg'ulot jarayonining ahvoli va yo'nalishini aniqlash imkonini beradi. Musobaqa natijalari o'quv-mashg'ulot ishlarini yakunlash vositasi bo'lib xizmat qiladi. Musobaqalar qat'iylikni, g'alabaga erishish yo'lidagi iroda kuchini, korxona jamoasi, shahar, respublika, mamlakat oldidagi mas'uliyat hissini tarbiyalaydi. O'yinlarning emotsional keskinligi futbolchilarning psixologik xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi. Ochiq havoda o'tkaziladigan musobaqalar qatnashchilarni sog'lomlashtirish jihatidan katta ahamiyatga ega bo'lib, jismoniy kamolotning hammabop va qimmatli vositalaridan biridir. Musobaqalar ko'p sonli tomoshabinlarni jalb qilish bilan futbolni targ'ib qilish va ommalashtirishning qudratli vositasi bo'lib xizmat qiladi. Ular musobaqa qatnashchilari va tomoshabinlarga uyushtiruvchi ta'sir ko'rsatib, tomoshabinlarni jismoniy tarbiya va sport bilan faol shug'ullanishga jalb etadi. www.arxiv.uz

Futbol musoboqalarini aralash tizim Musoboqalar amaliyotida aralash tizim futbol musoboqalarining ikki tizimi davrali tizim va mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketila-digan tizimning kambinatsiyasiyasidan iborat. Bu usulga binoan musoboqa-ning bir qismi (dastlabki yoki yakuniy qismi) mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketiladigan tizim bo’yicha, boshqasi esa davrali tizim bo’yicha o’tkaziladi. Ba’zan mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketiladigan tizim kichik guruhlarga bo’lingan jamoalar o’rtasidagi musoboqalarning dastlab-ki vismida qo’llaniladi, qolgan jamoalardan bitta kuchli jaioalar gurihi tashkil etiladi, bular musoboqalarning yakuniy qismida bir-birlari bilan davrvli tizim bo’yicha uchrashadilar. Mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketiladigan tizim bo’yicha (bunda musoboqada qatnashuvchi jamoalar sof qur’a tashlash bilan aniqlanadi) o’tkaziladigan musoboqalarga hos bo’lgan tasodifiylik faktorini kamayti-rish istagi musoboqa tashkilotchilarini musoboqa o’yinlarining tobora yangi tizimlarini izlashga majbur etadiki, bu tizimlar, odatda, aralash usullaridan iborat bo’ladi. Hilma-hil xalqaro turnirlarda, jumladan jahon birinchiligi va olimpiada o’yinlarining final qismida keng qo’llanilgan o’yin tizimlari shu tariqa paydo bo’lgan. www.arxiv.uz

Hilma-hil xalqaro turnirlarda, jumladan jahon birinchiligi va olimpiada o’yinlarining final qismida keng qo’llanilgan o’yin tizimlari shu tariqa paydo bo’lgan. Bu tizimga binoan musoboqada qatnashuvchi jamoalar guruhlarga bo’linadi. Masalan, musoboqada qatnashuvchi jamoalar soni 16 ta bo’lganda, ular har bir guruhda to’rttadan jamoa bo’lgan to’rt guruhga bo’lib yuboriladi. Guruhdagi o’yinlar davrali tizim bo’yicha bir yoki ikki davrada o’tkaziladi. Jamoalarni qur’a tashlash bilan guruhlarga bo’lishni turli sharoitlarni hisobga olib o’tkazish mumkin. Bu sharoitlar oldindan Musoboqa nizomida ko’rsatib o’tiladi (jamoalarning xududga mansublik printsipi, kuchli jamoalarni oldindan klassifikatsiyalash asosida turli guruhlarga bo’lib yuborish va hokazo). Jamoalar qandaydir bir joyda yig’ilganda emas, balki turli guruhlar va xatto guruhga kiruvchi jamoalar xudud jixatidan turli joylarda joylashtirilganda ham musoboqalarni bu tizimi bilan o’tkazish mumkin. Guruhda birinchi yoki ikkinchi o’rinni egallagan jamoalar keningi musoboqalarga ishtirok etishga yo’l qo’yiladi. Bu musoboqalar mag’lubiyatdan keyin o’yindan chiqib ketish bilan o’ynaladigan tizim bo’yicha o’tkaziladi, bunda birinchi ikki tur o’yinlarida bir guruhdagi jamoalar bir- birlari bilan uchrashmasliklari kerak, chunki ular dastlab o’zaro o’yin o’tkazganlar. Qo’yidagi musoboqa o’tkazishning shunday sxemasi keltiriladi, bu sxema musoboqaning birinchi qismida ham, shuning bilan birga ikkinchi qismida ham jamoalarning qur’a tashlashidan oldin tasdiqlangan bo’lishi kerak. Yuqorida keltirilgan musoboqa tizimining afzalliga ravshan: bunda musoboqaning birinchi qismida mumkin bo’lgan dasodiflar iloji boricha yuqotiladi va musoboqalar jamoalar soni anchagina ko’p bo’lganda ham nisbatan qisqa muddat ichida o’tkaziladi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

X U L O S A Musoboqalarini doimiy ravishda o’tkazish o’quvchilari sog’ligini mustaxkamlash bilan bir qatorda ularni sportning ushbu ajoyib turiga bo’lgan qiziqishini yanada ham oshiradi. Shu bois ham jismoniy tarbiya mutaxasisi barcha sport turlari qatori o’quv yili boshida futbol musoboqalarini ham yillik musoboqalar taqvimiga kiritishi zarur. Maktablarda jismoniy tarbiya va sog’lomlashtirish tadbirlari, barcha sport turlarini ommoviylashtirish ishlarini hisobga olgan holda futbol musoboqalarni olimpiya tizimida, ya’ni, bir mag’lubiyatdan keyin chiqib ketish tizimida o’tkazish yaxshi samara beradi. Musoboqalarni aylanma tizimda o’tkazilishi ko’p vaqtni olganligi uchun maktab sharoitida yoki maktablar o’rtasida, shahar, tuman maktablari o’rtasida “Umid nihollari ” musoboqalarida keng foydalanilmaydi. Musoboqalarni ushbu tizimidan O’zbekiston chempionatining barcha tabaqalarida keng foydalaniladi (kubok o’yinlaridan tashqari). “ Nasaf” PFK ga qarashli Nishon tuman futbol maktabi 2002-2003 yil tug’ilgan bolalar futbol guruhi. futbol musobaqasini tashkil qilib o’tkazganimizda o’quvchilarni ushbu sport turini naqadar sevishlarini guvohi bo’ldik. Barcha sinflar musoboqada g’alaba qozonish uchun astoydil harakat qildilar. O’quvchilar o’yinlar jarayonida o’zlarni texnik va taktik jihatdan naqadar yaxshi tayyorgarlikka ega ekanliklarini ko’rsatdilar. Musoboqa bir mag’lubiyatdan keyin chiqib ketish tizimida o’tkazildi. Musoboqada jismoniy, texnik – taktik va ruhiy jixatdan yaxshi tayyorgarlikka ega bo’lgan 2002-yil o’quvchilari g’alaba qozondilar. 2003-yil tug’ilgan bollalar jamoalari ham mazmunli ishtirok etdilar. Ushbu tizimda kuchli jamoalarni aniqlab olishga ayrim to’sqinliklar bo’lishiga qaramay bollar terma jamoasi aniqlab olindi. Bugungi kunda xotin – qizlar futbolni rivojlantirish borasida ham mamlakatimizda futbol jonkuyarlari tomonidan katta zafarli ishlar amalga oshirilmoqda. Viloyatimizning “Sevinch” futbol jamoasi bir necha bor respublika chempionatida g’oliblikni qo’lga kirish bilan bir qatorda xalqaro musoboqalarda ham chempionlikni qo’ldan bermay Osiyo da birinchi jamoa bo’lib qolmoqda. Shunday ekan biz ushbu jamoamiz tarkibini shaxrimizda, viloyatimizda ta’lim tarbiya olayotgan o’quvchi qizlarimiz bilan to’ldirishimiz kerak. Musoboqalarni tashkil qilish va o’tkazishga doir qo’yidagi taklif va muloxozalarga amal qilgan jismoniy tarbiya mutaxassislari maktab o’quvchilari o’rtasida futbol musoboqalarini samarali yo’lga qo’ya oladi: Musoboqa nizomini ishlab chiqib, ishtirokchilarni tanishtirsalar; Musoboqaning maqsad va vazifalarini to’g’ri belgilab olsalar; Musoboqaga rahbarlik qilsalar; Musoboqani o’tkazish kuni, soati va shartlarini belgilab olsalar; Musoboqani chiqib ketish tizimidan foydalansalar; Musoboqalashuvchi jamoalarni talabnomalarini ko’rib chiqib uni tasdiqlasalar; Musoboqa hakamlar kollegiyasini tuzib ishlarini qat’iy tartibda musoboqa qoidalirga asosan olib borsalar; Norozilik arizalarini halol va adolatli ko’rib chiqib to’g’ri hulosa chiqarsalar; Musoboqa g’oliblarini faxriy yorliq va sovg’alar bilan taqdirlasalar sportning ushbu futbol turini maktab o’quvchi yoshlari orasida keng ommalashtirgan bo’ladilar. www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMATE’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT www.arxiv.uz

Похожие

Futbol o’yin qoidalari

Futbol o’yin texnikasi va taktikasi

Futbol o`yinini paydo bo`lishi

Futbol sport turining taktik texnik tayyorgarligi

Futbol o’yinnig paydo bo’lishi va rivojlanish bosqichlari