Xosilaviy qimmatli qog’ozlarning iqtisodiy mohiyati va ularning o’ziga xos xususiyatlari - Экономика - Презентации

Xosilaviy qimmatli qog’ozlarning iqtisodiy mohiyati va ularning o’ziga xos xususiyatlari

Загружено в:

17.04.2024

Скачано:

0

Размер:

157.6025390625 KB

Xosilaviy qimmatli qog’ozlarning iqtisodiy mohiyati va ularning o’ziga xos xususiyatlari Boʻsh turgan mablagʻlarni investitsiyalarga aylanishi moliya bozorida amalga oshirilar ekan, soʻnggi paytda uning tarkibida hosilaviy qimmatli qogʻozlar segmenti tobora asosiy oʻrinni egallab borayotganligini koʻrishimiz mumkin. Oʻzbekiston Respublikasi “ Qimmatli qogʻozlar bozori toʻgʻrisi”dagi Qonunida hosilaviy qimmatli qogʻozlarga quyidagicha taʼrif berilgan: “Qimmatli qogʻozlarning hosilalari – oʻz egalarining boshqa qimmatli qogʻozlarga nisbatan huquqlarini yoki majburiyatlarini tasdiqlovchi va yuridik shaxslar tomonidan opsionlar, qimmatli qogʻozlarga doir fyucherslar, depozitar tilxatlar va boshqa moliyaviy vositalar tarzida chiqariladigan qimmatli qogʻozlar”dir

Opsion shartnomalari ikki tomon oʻrtasidagi shartnoma boʻlib, u uning egasiga qimmatli qogʻozlarni yoki tovarlarni bitimda qayd etilgan narxda belgilangan muddatda xarid qilish huquqini beradi. Opsionning oʻziga xos xususiyati shundaki, uning egasi qimmatli qogʻozning oʻzini emas balki uni sotib olish yoki sotish huquqini opsion mukofoti evaziga sotib oladi. Shuni taʼkidlash lozimki, opsion egasi vaziyatga qarab opsion yuzasidan sotib olish yoki sotish huquqidan foydalanish yoki undan voz kechishi mumkin. Fyuchers shartnomalari forvard shartnomalariga oʻxshash kelishuvdir. Fyucherslarning oʻziga xos xususiyati shundan iboratki, bu instrument standartlashtirilgan boʻlib, u faqatgina birja savdolarining obyekti sifatida nomoyon boʻladi. Amaliyotda fyuchers shartnomalarini sotib olish va sotish orqali risklarni xedjirlash mumkin

Hosilaviy qimmatli qogʻozlarning asosini tashkil etuvchi bazis aktivlarga koʻra ularni quyidagilarga ajratishimiz mumkin  tovarlar boʻyicha (neft, neft mahsulotlari, elektr energiya, metallar, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari – don, shakar va boshqalarga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar)  valyutalar boʻyicha (valyutaviy qimmatliklarga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar)  fond birjalar boʻyicha (aksiya, obligatsiya, fond indekslari,volatillik indekslariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar)  foizlar boʻyicha (qarz majburiyatlari boʻyicha foiz stavkalariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar)  kreditlar boʻyicha (hosilaviy qimmatli qogʻozlar boʻyicha toʻlovlar, kreditlar boʻyicha muayyan bir holatlarning sodir boʻlishiga bogʻliq)  nostandart bazis aktivlar boʻyicha (ob-havo, saylov natijalariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar va boshqalar)

Hosilaviy qimmatli qogʻozlar aylanuvchi bozorlarga muvofiq ularni quyidagi guruhlarga ajratishimiz mumkin  instrumentlari (barcha koʻrinishdagi fyucherslar, birjada muomalada boʻluvchi standartlashtirilgan opsionlar)  birjadan tashqari instrumentlar (forvardlar, nobirjaviy opsionlar,svoplar)

FORVARD SHARTNOMALARI Forvard shartnomalari bu birjadan tashqarida tuziluvchi, kelajakda bazis aktivni yetkazib berish haqidagi tomonlarning kelishuvidir. Shartnoma shartlari bitimni tuzish paytida kelishib olinadi. Shartnoma ana shu kelishib olingan shartlar boʻyicha belgilangan muddatlarda amalga oshiriladi. Qoidaga koʻra forvard shartnomasi kerakli aktivlarni haqiqatda sotish yoki sotib olishni amalga oshirish va xaridor hamda sotuvchilarni narxlarni salbiy oʻzgarishlaridan sugʻurtalash maqsadida tuziladi . Maʼlum bir davr uchun bazis aktivning forvard narxi debforvard shartnomani tuzish davrida unda belgilab qoʻyilgan narx tushiniladi.

FYUCHERS SHARTNOMALARI Fyuchers shartnomalari bu ikki tomon oʻrtasida bazis aktivni kelajakda yetkazib berish boʻyicha birjada tuzilgan bitimdir. Ushbu shartnomalarning sharti birja tomonidan belgilanadi va ular har bir bazis aktiv uchun standart hisoblanadi. Forvard shartnomasi kabi fyuchers shartnomasi ham amalga oshirilishi shart hisoblanadi. fyuchers shartnomasi standartlashtirilgan hisoblanadi (shartnomalarning oʻziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, bitim boʻyicha barcha shartlar (yetkazib berish narxidan tashqari) birja tomonidan belgilanadi) fyuchers shartnomasini amalga oshirilishi birja tomonidan kafolatlanadi;

OPSION SHARTNOMALAR Opsion kelishilgan muddat davomida maʻlum bir mukofot summasi hisobiga belgilangan miqdordagi tovarlar yoki moliyaviy instrumentlarni belgilangan (kelishilgan) narx boʻyicha sotib olish yoki sotish huquqini beruvchi bitimni oʻzida aks ettiradi. Bundan koʻrinib turibdiki, opsionlarning ikkita asosiy turi amal qiladi. Yaʻni xarid qilish boʻyicha opsion (option call) kelajakda bitimda belgilangan shartlarda bazis aktivini sotib olish huquqini bersa, sotish boʻyicha opsion (option put) oʻz egasiga kelajakda bazis aktivini bitim shartlariga muvofiq sotish huquqini beradi.Bitimda qayd etilgan bazaviy aktivlar bahosi opsionning ijro etilish (bajarilish) bahosi (strike price) deb ataladi. Bitimda kelishilgan sana bitim muddatining tugash sanasi (expiration date) yoki toʻlov muddati (maturity) deb ataladi.

Похожие

Xosilaviy qimmatli qog’ozlar turlari

Risklarni boshqarishning mazmun-mohiyati, o’ziga xos xususiyatlari va boshqarish usullari

PR va marketingning o’ziga xos xususiyatlari

Taraqqiyotning o’zbek modeli va uning o’ziga xos xususiyatlari

Hududlarda ichki turizmni rivojlantirishning o’ziga xos xususiyatlari