Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш усуллари - Экономика - Презентации

Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш усуллари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2750.5 KB

1. Иқтисодиёт ва унинг бош масаласи.1. Иқтисодиёт ва унинг бош масаласи. 2. Иқтисодиёт назариясининг фан сифатида 2. Иқтисодиёт назариясининг фан сифатида шаклланиши.шаклланиши. 3. Иқтисодиёт назарияси фанининг 3. Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва вазифалари.предмети ва вазифалари. 4. Иқтисодий қонунлар ва категориялар 4. Иқтисодий қонунлар ва категориялар (илмий тушунчалар).(илмий тушунчалар). 5. Иқтисодий жараёнларни илмий 5. Иқтисодий жараёнларни илмий билишнинг усуллари.билишнинг усуллари.

Иқтисодиёт – моддий ва номоддий неъматларни ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айирбошлаш ва истеъмол қилишни акс эттирувчи ижтимоий х ў жалик. Иқтисодиётнинг доимий ва бош масаласи – эҳтиёжларнинг чексизлиги ва иқтисодий ресурсларнинг чекланганлиги. Чекланган иқтисодий ресурслардан унумли фойдаланиб, кишиларнинг яшаши, камол топиши учун зарур бўлган ҳаётий воситаларни ишлаб чиқариш ва истеъмолчиларга етказиб беришга қаратилган, бир-бири билан боғлиқликда амал қиладиган турли-туман фаолиятлар иқтисодий фаолият деб аталади.

илова.илова. Товарлар, хизматлар ва Товарлар, хизматлар ва ресурсларнинг такрор ресурсларнинг такрор ишлаб чиқариш фазаларидаги ҳаракатиишлаб чиқариш фазаларидаги ҳаракати Та қ симот жараёни Ишлаб чи қ ариш жараёни Истеъмол жараёни Айирбошлаш жараёни Ишлаб чиқариш – инсоният жамиятининг ҳаёт кечириши ва ривожланиши учун зарур моддий неъматларни яратиш жараёни. Тақсимот – ишлаб чиқари лган маҳсулот даги ҳар бир хўжалик юритувчи субъект нинг иштирок и, улуш и (миқдор и , пропорцияси ) ни аниқлаш жараёни. Айирбошлаш – моддий неъмат ва хизматларнинг бир субъектдан бошқасига томон ҳаракати жараёни. Товарни сотиш – унинг пулга айирбошланиши, харид қилиш эса – пулларни товарга айирбошла ни ш и . Айирбошлаш нинг зарур шарти – ихтисослашиш, меҳнат тақсимоти , бу эса жамият аъзолари ўртасида меҳнат маҳсулини айирбошлашга олиб келади. Истеъмол – инсоннинг эҳтиёжларини қондириш учун неъматлардан фойдаланиш и .

илова.илова. ИқИқ тисодиёт муаммоси ва унинг асосий масаластисодиёт муаммоси ва унинг асосий масалас ии Ресурслар : - неъматларни яратишда фойдаланилувчи зарур шарт- шароитлар йиғиндиси (ер, капитал, ишчи кучи, хом ашё ва бошқалар) ; - жамият э ҳ тиёжларни қондириш учун мавжуд имкониятлар. Инсон эҳтиёжлари – инсоннинг яшаши ва камол топиши учун зарур бўлган барча моддий ва номоддий буюмларга бўлган хоҳиш ва истаклари. Эҳтиёжларнинг ўсиб бориш қонуни – иқтисодий қонун бўлиб, унга кўра кишиларнинг эҳтиёжи миқдор ва сифат жиҳатидан ўзгаради, авлоддан авлодга ўсиб боради. И Қ ТИСОДИЁТ МУАММОСИ шундаки, жамият эга бўлган ишлаб чиқариш ресурслари доимо чекланган. Шунингдек кишилар турли неъматларни яратиш бўйича иқтисодий фаолиятда фойдаланув чи ишлаб чиқариш омиллари чекланган. Бу чекланиш жамият олдига танлаш муаммоси – эҳтиёжларни етарлича тўлиқ қондириш учун эга бўлган чекланган ресурслар (ишлаб чиқариш омиллари) ни қандай идора қилишни қўяди.

Танлаш муаммоси жамият олдига қуйидаги УЧ АСОСИЙ МАСАЛАни қўяди :ишчи кучи ер капитал Ресурслар чекланган Эҳтиёжлар табиий маънавий ижтимоий чексиз Нима ишлаб чиқариш – айнан қандай товарларни ва қанча миқдорда ишлаб чиқариш лозим; қайси эҳтиёжларни энг муҳим ҳисоблаш ҳ амда турли-туман товар ва хизматларни ишлаб чиқаришда камёб ресурсларни қандай тақсимлаш. Қ андай ишлаб чиқариш – товарлар қайси ресурслар ёрдамида ишлаб чиқарилади . Биринчи масала ҳал эти лгач , ишлаб чиқариш технологияси ни танлаш – ишлаб чиқариш омиллари дан қандай бирликда фойдаланилишини аниқлаш. Ким учун ишлаб чиқариш (натижаларга к им эга бўлади) – бу товарларни тақсимлаш тизими қандай тузилгани, ким товарларни истеъмол қилиши масаласи. 110C 0102030405 01 2317 271F03 15 020304 0D1F 14 2B 0D13 2907 1C 061205 332503 02 03 36 14 2703 0F 03 21 0A 0305 1D 21 0416 33 06

иловаилова М е ркант и лизм - жамиятнинг бойлиги пулдан , олтиндан иборат бўлиб , у савдода, асосан таш қ и савдода пайдо б ў лади ва к ў паяди , деб тушунтиради. Меркантилизм – италянча “mercante” сўзидан олинган бўлиб, “савдогар” деган маънони англатади. Бу оқимнинг намоёндалари: В.Стаффод, Т.Ман, А.Монкретьен, Жон Лоу, Г.Скаруффи ва бошқалар. Физиократлар - жамиятнинг бойлиги қ ишло қ х ў жалигида вужудга келади деган ғ ояни илгари сурадилар. Бу та ъ лимотнинг асосчиси Ф . Кенэ (1694-1774й.) ҳисобланади. Классик сиёсий иқтисод - бойликнинг фақат қишлоқ хўжалигида эмас, балки саноат, транспорт, қурилиш ва бошқа соҳаларда ҳам яратилишини исботлаб берди. У.Петти (1623-1686 й.) бойликнинг манбаи ер ва меҳнат эканлигини эътироф этган. Меҳнат бойликнинг отаси, ер унинг онаси деган ибора унга тегишлидир. А.Смит “Халқлар бойлигининг табиати ва сабаблари тўғрисида тадқиқот” (1776 й.) асарида талаб ва таклиф асосида шаклланадиган эркин нархлар асосида бозор ўз- ўзини тартибга солиши (“кўринмас қўл”) ғоясини илгари суради. Инсонни фаоллаштирадиган асосий рағбат шахсий манфаатдир деб кўрсатади. Д.Рикардо қийматнинг турли синфлар даромадлари ва фойданинг ягона манбаи меҳнат эканлигини кўрсатади. И қ тисодиёт назарияси фан сифатида шаклланиш и жараёнида вужудга келган асосий ғ оявий о қ имлар :

5-илова И қ тисодиёт назариясидаги янги о қ имлар ( XIX аср охири ва ХХ аср бошлари ) Маржинализм вакиллари ( marginal – кейинги , қўшилган ) – кейинги товар нафлилиги , қў шилган ме ҳ нат ёки ресурс ун у мдорлигининг пасайиб бориши назариялар и ни ишлаб чи ққ ан. Кейинги товар нафлилигининг камайиб бориши қ онуни бу о қ имнинг асосий принц и пи ҳ исобланади. Шунга к ў ра, нарх харажатга бо ғ ли қ б ў лмай , кейинги нафлилик асосида б е лгиланади. Маржинализм асосчилари К . Менгер, Ф .В изер, Е. Бем-Баверк, У . Жевонс ҳ исобланади. Неоклассик мактаб (асосчиси Альфред Маршалл) бозор иқтисодиёти шароитида давлатнинг аралашувини чеклаш ғоясини илгари суради. Бозор ме xa низмининг бузилиши монополиялар вужудга келганда ҳ ам юз беришини к ў рсатади. Функционал боғланиш ғоясини асослайди, бозор нархини белгиловчи омиллар талаб ва таклифдан иборат деб ҳисоблайди. Бу мактаб вакилларидан Л.Вальрас умумий иқтисодий мувозанатлар моделини ишлаб чиқишга, И.Шумпетер эса иқтисодий тизимлар ўзгаришининг кучларини кўрсатиб беришга ҳаракат қилган. Кейнсчилик – ривожланган бозор и қ тисоди ё тини давлат томонидан тартибга солиб туриш зарурлигини асослашга қ аратилади. Ж . М . Кейнс “ Бандлик фоиз ва пулнинг умумий назарияси ” (1936 й.) номли китобида бундай тартибга солиш ялпи талабга ҳ амда шу ор қ али инфляция ва бандликка таъсир к ў рсатишини асослайди.

6- илова Неоклассик й ў нали ш да янгидан вужудга келган о қ имлар (ХХ асрнинг 50 - 60- йилларидан бошлаб) Неолиберализм (Ф.Хайек, Й. Шумпетер, Л.Э рх ард) – асосий эътиборни давлатнинг и қ тисодиётига аралашувини энг кам даражага келтиришга , хусусий тадбиркорликни ривожлантиришга қ аратиш лозимлигини у қ тирди. Мон е таризм – (М . Фридман) и қ тисодиётни бош қ аришни, пул муом а ласини тартибга солиш ор қ али амалга ошириш мумкинлигини асослаб беради. Институционализм – тарафдорлари ( Т. В еблен, Ж.Гелбрей т ) фикрига к ў ра , х ў жалик юр и тувчилар ў ртасидаги муносабатлар на қ а ф ат и қ тисодий, балки нои қ тисодий омиллар таъсирида вужудга келади . Шу сабабли и қ тисодиётга и нституционал ў згаришлар ор қ али ҳ ам таъсир к ў рсатиши мумкин.

7-илова. «Иқтисодиёт назарияси» дарсликларида фаннинг предметига берилган таърифлар

Иқтисодиёт назариясининг вазифалари Билиш вазифа Амалий вазифа Услубий вазифа ҳар қандай фан каби иқтисодиёт назарияси ҳам фундаментал аҳамиятга эга: жамиятда инсонларнинг табиат ашёлари, бошқа моддий ашёлар ҳамда ўзаро бир-бирлари билан алоқаларида вужудга келадиган иқтисодий муносабатларни тадқиқ этиб, бизни ўраб турган олам тўғрисидаги фикрларимизни кенгайтиради. амалий иқтисодиётнинг асосий мақсади чекланган ресурслардан унумли фойдаланиб иқтисодий ўсишни таъминлаш ва шу асосда ўсиб борувчи эҳтиёжларни қондира боришдан иборат. иқтисодиёт назарияси фанининг ўзи, таҳлили ва унинг тамойиллари, олинган хулосалар, тадқиқ этилаётган иқтисодий қонунлар бошқа ижтимоий ва тармоқ фанлари учун услубий асос бўлиб хизмат қилади . Ғоявий- тарбиявий вазифа иқтисодиёт илми ўрганувчиларнинг илмий дунёқарашини шакллантиради, миллий истиқлол ғоясини ёшлар онгига сингдиради, уларни миллат манфаатлари йўлида иқтисодиётни ривожлантириш, миллий маҳсулотни кўпайтириш, миллий пул қадрини ошириш, турмуш даражасини кўтариш руҳида тарбиялайди .8 - илова

Микроиқтисодиёт – иқтисодиёт нинг алоҳида субъектлари хатти-ҳаракати, нарх ва бозорларни ҳар томонлама ўрганувчи иқтисодиёт назарияси бўлими. Иқтисоди ёт назарияси – инсоннинг чекланмаган эҳтиёжларини тўлиқ қондириш учун чекланган ресурслардан самарали фойдаланиш йўлларини танлаш шароитида хўжалик юритиш қонун ва қонуниятларини ўрганувчи фан. Макроиқтисодиёт – иқтисодиётни бир бутунлигича ёки катта гуруҳларга бирлаштирилган элементларини ўрганувчи иқтисодиёт назарияси бўлими. “ Иқтисодиёт назарияси” фанининг бошқа фанлар билан алоқаси.

Иқтисодий билимлар таркиби ва ҳ.кУмумий иқтисодиёт – иқтисодий тизимни бир бутун ҳолда ўрганади Ижтимоий (фискал)иқтисодиёт-мустақил объект сифатида қаралувчи, алоҳида функционал кўринишлардаги иқтисодий амалиётни тадқиқ қиладиУмумий иқтисодий назария Меҳнат иқтисодиёти МаркетингМолия ва кредитИқтисодий статистика Тармоқ иқтисодиёти – халқ хўжалигининг алоҳида тармоғидаги ишлаб чиқариш қонуниятларини ўрганади Табиатдан фойдаланиш иқтисодиётиҚурилиш иқтисодиёти Транспорт иқтисодиёти Иқтисодиёт Бизнес назариясиИқтисодий тизим назарияси Иқтисодий таълимотлар тарихи Сиёсий иқтисод Иқтисодиёт назарияси ва ҳ.к ва ҳ.к 9 - илова

10 - илова Иқтисодий тадқиқотларнинг икки соҳасиМикроиқтисодиёт Макроиқтисодиёт ў рганади ў рганади фирма, уй хўжалиги, тармоқ, муайян маҳсулот нархи ва ҳ.к. ало ҳ ида иқтисодий бирликларни иқтисодий тизимларни умумийликда жа ҳ он ёки мамлакат иқтисодиёти, иқтисодиётнинг давлат сектори ва ҳ .к. 10 10 19 13

Иқтисодий қонун – иқтисодий ҳаётнинг турли томонлари, иқтисодий ҳодиса ва жараёнлар ўртасидаги доимий, такрорланиб турадиган, барқарор сабаб-оқибат алоқаларини, уларнинг ўзаро боғлиқлигини ифодалайди. Иқтисодий категория – доимо такрорланиб турадиган, иқтисодий жараёнлар ва реал ҳодисаларнинг айрим томонларини ифода этувчи илмий-назарий тушунча. 11 - илова

Иқтисодий қонун Умумий иқтисодий қонунлар – кишилик жамияти ривожланишининг барча босқичларида амал қилади. Хусусий ёки даврий иқтисодий қонунлар – инсоният жамияти тараққиётининг маълум босқичларида амал қилади. Махсус, ўзига хос иқтисодий қонунлар – алоҳида олинган иқтисодий тизим шароитида амал қилади. Иқтисодий қонунлар нинг туркумланиши Кишилик жамияти ривожланиши босқичлари Махсус иқтисодий қонунлар Даврий иқтисодий қонунлар Умумий иқтисодий қонунлар 12 - илова

Илмий билиш усуллари Илмий абстрак ц ия Манти қ ий та ҳ лил пайтида ҳ одиса ва жара ё нларнинг иккинчи даражали белгилари фикридан четлаштириб ҳ амда энг асосий белгиларни ажратиб олиш ор қ али уларнинг мо ҳ иятини очиб беришга ҳ аракат қ илиш. Диалектик усул И қ тисоди ё тга бир-бири билан чамбарчас бо ғ ли қ ва ў заро ал оқ ада б ў лган турли б ўғ инлардан иборат яхлит бир тизим сифатида қ араб, унда р ў й берадиган жара ё нлар доимий ў згаришда (оддийдан мураккабликка, қу йидан ю қ орига) ва ривожланишда деб ҳ исоблайди. Та ҳ лил ва синтез усули Та ҳ лил – бу ў рганила ё тган во қ еа- ҳ одисаларни ало ҳ ида қ исмларга ажратиб, синтез эса уларни яхлит бир бутун қ илиб бирлаштириш ор қа ли мо ҳия тини очиб бериш. Э ксп е римент Амалга оширилиши лозим б ў лган и қ тисодий чора-тадбирларни синов тари қ асида и қ тисодиётнинг ало ҳ ида б ўғ инларида қўл лаш. Бу усул исло ҳ отларни а малга ошириш, и қ тисодиёт ин қ ироз ва тур ғ унликларга учраган даврларда ало ҳ ида му ҳ им а ҳ амиятга эга. 13 - илова 01

ХУЛОСАХУЛОСА 1. Иқтисодиётнинг бош масаласи – эҳтиёжларнинг чексиз ўсиб бориши ва иқтисодий 1. Иқтисодиётнинг бош масаласи – эҳтиёжларнинг чексиз ўсиб бориши ва иқтисодий ресурсларнинг чекланганлиги ўртасидаги зиддият ва уни ҳал қилиш йўлини излаб ресурсларнинг чекланганлиги ўртасидаги зиддият ва уни ҳал қилиш йўлини излаб топишдан иборатдир. Бу зиддиятли ҳолатни ечиш зарурияти кишилар олдига топишдан иборатдир. Бу зиддиятли ҳолатни ечиш зарурияти кишилар олдига қуйидаги муаммоларни қўяди: қуйидаги муаммоларни қўяди: а) ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатишнинг оптимал вариантларини (энг зарур ва а) ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатишнинг оптимал вариантларини (энг зарур ва тежамли турларини) танлаб олиш ва ресурсларни кўпроқ ишлаб чиқаришга жалб тежамли турларини) танлаб олиш ва ресурсларни кўпроқ ишлаб чиқаришга жалб қилиш;қилиш; б) мавжуд ресурсларнинг ҳар бир бирлигидан тежаб тергаб, самарали фойдаланиш;б) мавжуд ресурсларнинг ҳар бир бирлигидан тежаб тергаб, самарали фойдаланиш; в) фан–техника ютуқларини ва янги технологияларни жорий қилиб, янги энергия, в) фан–техника ютуқларини ва янги технологияларни жорий қилиб, янги энергия, материал, хомашё турлари, уларнинг манбаларини топиб, фойдаланишга жалб материал, хомашё турлари, уларнинг манбаларини топиб, фойдаланишга жалб қилиш, ресурслар унумдорлигининг ошишига эришиш;қилиш, ресурслар унумдорлигининг ошишига эришиш; г) кишиларнинг чуқур иқтисодий билимларга эга бўлиши.г) кишиларнинг чуқур иқтисодий билимларга эга бўлиши. 2. «Иқтисодиёт назарияси» фан сифатида шакллангунча босиб ўтган йўл ва унда 2. «Иқтисодиёт назарияси» фан сифатида шакллангунча босиб ўтган йўл ва унда вужудга келган ғоялар, оқимлар жуда мураккаб, кўпинча бир-бирига зид ва вужудга келган ғоялар, оқимлар жуда мураккаб, кўпинча бир-бирига зид ва қарама-қаршидир. Шу билан бирга айтишимиз керакки, ҳеч қайси иқтисодий қарама-қаршидир. Шу билан бирга айтишимиз керакки, ҳеч қайси иқтисодий мактабнинг назарияларини мутлоқ ва доимий ҳақиқатга эга деб бўлмайди. Шундай мактабнинг назарияларини мутлоқ ва доимий ҳақиқатга эга деб бўлмайди. Шундай бўлсада, улар бир-бирини тўлдиради.бўлсада, улар бир-бирини тўлдиради. 3. «Иқтисодиёт назарияси» фани барча иқтисодий фанларнинг назарий-услубий 3. «Иқтисодиёт назарияси» фани барча иқтисодий фанларнинг назарий-услубий асосидир. У фундаментал фан бўлиб, одамларнинг ҳаёт фаолиятига йўналтириш асосидир. У фундаментал фан бўлиб, одамларнинг ҳаёт фаолиятига йўналтириш беради, уларни назарий-услубий билим билан қуроллантиради.беради, уларни назарий-услубий билим билан қуроллантиради.

44 . Иқтисодиёт назарияси жамият тараққиёти тўғрисидаги . Иқтисодиёт назарияси жамият тараққиёти тўғрисидаги ижтимоий фан бўлиб, у турли ижтимоий-гуманитар фанлар ижтимоий фан бўлиб, у турли ижтимоий-гуманитар фанлар билан чамбарчас боғлиқдир.билан чамбарчас боғлиқдир. 55 . Иқтисодиёт назарияси нафақат назарий фан, балки у бевосита . Иқтисодиёт назарияси нафақат назарий фан, балки у бевосита амалий аҳамият ҳам касб этади. Иқтисодиёт назариясини амалий аҳамият ҳам касб этади. Иқтисодиёт назариясини билмай туриб, мураккаб иқтисодий жараёнларни тўғри ҳал билмай туриб, мураккаб иқтисодий жараёнларни тўғри ҳал қилиб бўлмайди.қилиб бўлмайди. 66 . «Иқтисодиёт назарияси» фани доирасида инсон ва жамиятнинг . «Иқтисодиёт назарияси» фани доирасида инсон ва жамиятнинг яшаш фаолиятининг ижтимоий, ахлоқий, миллий ва тарихий яшаш фаолиятининг ижтимоий, ахлоқий, миллий ва тарихий томонларини тадқиқ қилиш ва билиш мумкин. томонларини тадқиқ қилиш ва билиш мумкин. 77 . Иқтисодиёт назариясининг билиш, амалий, услубий ва ғоявий-. Иқтисодиёт назариясининг билиш, амалий, услубий ва ғоявий- тарбиявий вазифалари мавжуд. Айниқса, мамлакатимиз тарбиявий вазифалари мавжуд. Айниқса, мамлакатимиз мустақиллика эришгандан сўнг, ўсиб келаётган ёш авлодни мустақиллика эришгандан сўнг, ўсиб келаётган ёш авлодни миллий ватанпарварлик руҳида тарбиялашда иқтисодиёт миллий ватанпарварлик руҳида тарбиялашда иқтисодиёт назариясининг ғоявий-тарбиявий вазифасининг аҳамияти назариясининг ғоявий-тарбиявий вазифасининг аҳамияти тобора ошиб бормоқда.тобора ошиб бормоқда.

Эътиборингиз учун раҳмат 5926 17

Похожие

Менежмент фанининг предмети, объекти ва методи

Халқаро туризм” фанининг предмети ва мазмуни

Халқаро иқтисодий муносабатлар фанининг предмети ва методи

Корпоратив ҳуқуқ тушунчаси, предмети, усуллари ва тамойиллари

«Давлатни бож тариф сиёсати” фанининг предмети ва мазмуни