Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi - Экономика - Презентации

Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

105.0859375 KB

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI JISMONIY TARBIYA FAKULTETI III KURS 325-GURUH TALABASI TURG’UNOV SARDORNING IQTISODIY NAZARIYASI FANIDAN TAYYORLAGAN QABUL QILDI: MUSAYEVA S.

BOZOR IQTISODIYOTINING MAZMUNI VA AMAL QILISHI Reja: 1. Bozor iqtisodiyotiing mazmuni va uning asosiy belgilari. 2. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari 3. Bozor tushunchasi, uning vazifalari va turlari. 4. Bozor infratuzilmasi va uning unsurlari. 03 0701 0A 01

Бозор иqтисодиётиинг мазмуни ва унинг асосий белгилари Ma‘lumki, tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash jarayonlarining rivojlanishi natijasida pulning kelib chiqishi tovar-pul munosabatlarining shakllanishiga va ishlab chiqarishning rivojlanishiga turtki berdi, shuning bilan bir qatorda bozor- iqtisodiyotini vudujga kelishiga shart- sharoit yaratib berdi. Bozor iqtisodiyotining kelib chiqishi va mavjud bo’lishining umumiy sharoitlari, birinchidan , xususiy mulkchilikning paydo bo’lishi, ikkinchidan , ijtimoiy mehnat taqsimoti hisoblanadi. 07 16 0A 17 2A 1B 1D 25 1D 23 03 1B 1F 1E06 2D 20 1E06 1B

Bozor iqtisodiyoti – bu tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va pul muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan iqtisodiy tizimdir. Bozor iqtisodiyotining asosida tovar-pul munosabatlari yotadi. Bozor iqtisodiyotining ob‘ekti va sub‘ekti bo’ladi. Ob‘ekt - bu moddiy narsalardir. Sub‘ekti esa moddiy narsalarga egalik qiluvchi kishilardir, ya‘ni yollanma ishchilar, tadbirkorlar, ssuda kapitali egalari, qimmatli qog’ozlar egalari va barcha iste‘molchilar. Bozor xo’jaliginig barcha asosiy sub‘ektlari uchta guruhga bo’linadi: 1. Uy xo’jaliklari; 2. Korxonalar (tadbirkorlik sektori); 3. Davlat. 04 33 2D 25 1F 03 011F 06 1B 0830 06 27 1C 1D 03 26 06 25 01 17 1A

Uy xo’jaliklari - iste‘molchilar bo’lib, ular ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarni iste‘mol qiladilar. Ular mulk egasi hamda ishlab chiqarish omillarini yetkazib beradilar, iqtisodiy resurslarni sotishdan olingan pul daromadlarini shaxsiy ehtiyojlariga sarflaydilar. Tadbirkorlik sektori – bu daromad (foyda) olish maqsadida amal qiluvchi iqtisodiyotning birlamchi bo’g’ini hisoblanadi. Davlat – foyda olishni maqsad qilib qo’ygan, asosan iqtisodiyotni tartibga har xil byudjet tashkilotlari va muassasalari sifatida namoyon bo’ladi. Bank – iqtisodiyotning me‘yoriy amal qilishi uchun zarur bo’lgan pul massasi harakatini tartibga solib turuvchi moliya-kredit muassasasidir. 0E2D 2F 2624 27 20 2320 2E 09 33 20 25 17 33 17 1F17 25 042622 06 1A 06

Bozor iqtisodiyotining muhim va umumiy belgilari quyidagilardan iborat: 1. Turli shakllardagi mulkchilik va xususiy mulkning ustuvorligi; 2. Tadbirkorlik va tanlov erkinligi; 3. Raqobat kurashining mavjudligi; 4. Davlatning iqtisodiyotga aralashuvining cheklanganligi; 5. Korxona va firmalarning ichki va tashqi shart-sharoitlar o’zgarishlariga moslashuvchanligidir. Bozor iqtisodiyotining taraqqiyotini ikki turga ajratib ko’rsatish mumkin. 04 30 06 38 1B1A19 3A 3B 3C 26242E 3D 232417 1B20 03 1F1A22

Birinchisi , klassik yoki sof bozor iqtisodiyoti bo’lib, g’arbdagi rivojlangan mamlakatlarda XIX asrning oxirlariga davom etgan. Uning asosiy belgilari quyidagicha bo’lgan: 1. Xususiy mulkchillikka asoslagan holda iqtisodiy faoliyat yuritish; 2. Kapital va ishlab chiqarishning korxona miqyosida umumlashganligi; 3. Tadbirkorlar, ishchilar, ishlab chiqaruvchi va iste‘molchilarning shaxsiy erkinligi; 4. Tadbirkorlarning yuqori foyda olishlar uchun kurashlari; 5. Iqtisodiyotning talab va taklif, king bozor narxi va raqobat kurashlari asosida tartiblanishi; 6. Aholining ijtimoiy himoyaqilinmasligi, ishsizlikning va aholi ijtimoiy tabaqalashuvining kuchayishi . 04 1E 2731 2520 17 271A 38 36 3A 1A 3B 1D 3C 1C 3D 22 41 21 02

Bozor iqtisodiyotining ikkinchi ko’rinishi - hozirgi zamon rivojlangan bozor iqtisodiyoti bo’lib, XIX asrning oxiri va XX asr boshlaridan buyon amal qilib kelingan. Uning asosiy belgilari: 1. Mulkchilikning turli shakllariga, ya‘ni, xususiy, davlat, jamoa, aralash ko’rinishlariga amal qilgan holda iqtisodiy va tadbirkorlik faoliyati yuritilishi; 2. Kapital va ishlab chiqarishning yuqori darajada umumlashganligi, mulkning bir qismi yirik monopoliyalar va davlat qo’lida to’planib, milliy va xalqaro miqyosda umumlashganligi; 3. Iqtisodiyotni tartibga solishda davlatning faol ishtiroki. Davlat fan-texnika taraqqiyotini qo’llash, turli iqtisodiy tadbirlarni o’tkazish, rivojlanish istiqbolini aniqlash, turli sohalar va tarmoqlar o’rtasidagi nisbatlarni tartibga solish chora-tadbirlarini belgilash vazifalarini bajaradi. 04 2926 06 17 1C 0E 0617 38 2917 21 3A 1A 21 1A 3B 08 1F 23 23

Har qanday iqtisodiy tizim singari bozor iqtisodiyoti ham iqtisodiyotnig umumiy muammolarini ifoda etuvchi qo’yidagi savollarga javob topishi zarur: Ya‘ni, nima va qancha miqdorda ishlab chiqarish zarur? Qanday texnika va texnalogiya bilan ishlab chiqarish zarur? Kim uchun ishlab chiqarish zarur? Bozor iqtisodiyoti sharoitida: 1. Ko’proq foyda beradigan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqariladi; 2. Puli bor, tovarlarni yuqori foyda olish imkonini beradigan narxlarda sotib olish layoqatiga ega xaridorlar uchun ishlab chiqariladi; 3. Yuqori foyda olishni ta‘minlaydigan, tejash imkonini beradigan texnika va texnologiya yordamida ishlab chiqariladi. 16 1D27 2917 30 1A26 03 38 3A 23 3B 1F

Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari Bozor iqtisodiyotining quyidagi afzalliklari mavjud: 1. Resurslarning taqsimlashni samaradorligi . Bozor iqtisodiyoti raqobatli bo’lgani sababli, resusrlarni jamiyatga eng zarur bo’lgan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga yo’naltiriladi. Ishlab chiqarishda yangi texnika va texnologiyalar qo’llaniladi. 2. Erkinlik. Bozor iqtisodiyoti tizimining muhim afzalliklaridan biri shundaki, u shaxsiy erkinlikka imkoniyat yaratib beradi. Bozor iqtisodiyoti tadbirkorlik va tanlash erkinligini yaratadi. 3. Harakatchanlik . Bozor iqtisodiyoti har bir shaxs, korxona, firma va korparatsiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bo’ladi. 1C 1E 06 03 26 06 1B 38 0C 0F 03 22 32 26 27 3A 052127 06 17 1D1B 1F 3B 1D 06 23 2417

CHunki, xo’jasizlik, sustkashlik, beg’amlik har qanday xo’jalik tizimini xonavayron qilishga olib keladi. Bozor iqtisodiyoti million- million kishilarni harakatga soladi. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari bilan birga uning ko’plab ijobiy jihatlari ham bor. Ya‘ni: 1. Ishlab chiqarishning o’zgaruvchan sharoitlariga moslashuvi va ko’nikishning yuqori darajasi; 2. Fan va texnika yutuqlaridan foydalanish, ularni ishlab chiqarishga joriy etishning jadal surati; 3. Turli tuman ehtiyojlarni qondirish, mahsulot sifatini oshirish qobiliyati; 4. Buzilgan muvozanatni nisbatan tezlik bilan qayta tiklash; 5. Cheklangan axoborot - turli resurslarning narx darajasi va ularning sarflanish darajasiga yo’nalgan holda bozor iqtisodiyotining muvaffaqiyatli amal qila olish imkoniyati. 44 25 1F 1C 1B 03 25 291D 38 2031 1B 2C 3A 36 26 23 3B 27 27 3C 1F 3D 22 1A1917 28 1D27 06

Bozor iqtisodiyotining asosiy ziddiyati ham mavjud: raqobatning kuchsizlanishiga yo’l qo’yish va uni rag’batlantirish . Raqobat kuchsizlanishining ikkita asosiy manbai mavjud: Birinchisi , bozor iqtisodiyotidagi erkin muhitda tadbirkorlar foyda ketidan quvib va o’z iqtisodiy mavqeini yaxshilashga intilib, raqobatning cheklangan yo’lidan ozod bo’lishga harakat qiladilar. Firmalarning qo’shilib ketishi, kompaniyalarning xufyona kelishuvi, shavqatsiz raqobat - bularning hammasi raqobatning kuchsizlanishi va uning tatibga soluvchilik ta‘sirining pasayib borishiga olib keladi; 04 06 2417 2820 02 12 1B172A 04 1E 1B1A24 211706 1D 20 45 1C 232417 22 06 06

Ikkinchisi , bozor tizimi rag’batlantiriladigan texnika taraqqiyoti ham raqobatning zaiflashuviga olib keladi. Eng yangi texnologiya: juda katta miqdordagi real kapitaldan foydalanishni; yirik bozorlar bo’lishini; kampleksli, markazlashgan va qatiyan bir butun bo’lib birlashgan bozorning tarkib topishi; boy va i shonchli xom-ashyo manbalarini talab qiladi. Jamiyat a‘zolari daromadlaridagi tengsizlikni kuchayib borishi va aholining tabaqalanishi - bozor iqtisodiyotining navbatdagi ziddiyatidir. 07 1E 1F 0D 29 28 1C 2520 2520 4717 2520 0B 20

Bozor tushunchasi, uning vazifalari va turlari Bozor tushunchasi bu iqtisodiy kategoriya bo’lib, iqtisodiyot nazariyasida ham, xo’jalik yuritish amaliyotida ham qo’llaniladigan ilmiy-amaliy tushunchadir. “Bozor” va “bozor iqtisodiyoti” tushunchalari bir-biridan farq qiladi. Bozor jamiyatda bozor iqtisodiyotiga shakllangunga qadar mehnat taqsimotining ro’y berishi atijasida vujudga kelib, ijtimoiy takror ishlab chiqarishning ayirboshlash jarayonini o’z ichiga oladi.

Bozor iqtisodiyoti esa bozor va bozor munosabatlarining tarixan uzoq davr mobaynida rivojlanishining natijasi sifatida paydo bo’ladi va bozor qonunlari asosida tashkil etiluvchi va faoliyat ko’rsatuvchi iqtisodiy tizimni anglatadi. Bozor takror ishlab chiqarishning bitta fazasini, ya‘ni ayirboshlash fazasini o’z ichiga oladi. Bozor iqtisodiyoti esa barcha fazalarni - ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va nihoyat iste‘mol jarayonlarini ham o’z ichiga oladi: Bozorning asosiy belgilari : sotuvchi va xaridorning o’zaro kelishuvi, ekvivalentlilik tamoyili asosidagi ayirboshlash; sotuvchilarning xarajatlarni qoplashi; foyda olish va pul to’loviga qodir bo’lish; raqobatchilik muhitini yaratishdir. 04 06 1B1A 22 06 1C 06 03 28 03 2624 29 04 28 06 2320 2E1C 2320 36 22

Bozor infratuzilmasining banklar, sug’urta kompaniyalari, soliq va bojxona idoralari kabi muassasalari moliya-kredit munosabatlarida alohida o’ziga xos o’ringa ega. Bozor iqtisodiyoti sub‘ektlarini moliyaviy axborotlar bilan bilan ta‘minlash bozor infiratuzilmasinig axborot xizmati idoralari, shu jumladan auditorlik firmalari zimmasiga tushadi. Auditor firmalar - korxona, firma, kompaniyalar moliyaviy xo’jalik faoliyatini tekshirib boruvchi, ular hisobotini ekspertizadan o’tkazuvchi idora. Auditor idorasi aktsioner jamiyat yoki kooperativ shaklda faoliyat ko’rsatadi va to’liq mustaqillikka bo’ladi. Xullas, bozor infratuzilmasi va uning unsurlari barcha bozor turlarining faoliyat ko’rsatishi hamda davlatlararo iqtisodiy munosabatlarni tartibga solishni ta‘minlashga xizmat qiluvchi iqtisodiy mexanizmlardir.

Похожие

Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi

Bozor iqtisodiyotining mazmuni va rivojlanishi

Mulkchilikning shakllari va ularning amal qilishi

Bozor iqtisodiyotining davriy rivojlanishi

Bozor iqtisodiyotining mohiyati va belgilari. Bozor va uning tuzilishi