logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Информатика и ИТ
  4. MS DOS operatsion tizimi, MS DOS asosiy buyruqlari

MS DOS operatsion tizimi, MS DOS asosiy buyruqlari

Загружено в:

06.05.2025

Скачано:

0

Размер:

517.3330078125 KB
Скачать
MS DOS OPERATSION TIZIMI, MS DOS ASOSIY BUYRUQLARI REJA: 1. MS DOS operatsion tizimi. 2. Fayllar va kataloglar 3. DOSning ayrim buyruklari Tayanch iboralar: Operatsion tizim, MS DOS, buyruqlar (komandalar), disk, fayl, fayl nomi va kengaytmasi, katalog, joriy katalaog, tub katalog, tashqi va ichki katalog MS DOS OPERATSION TIZIMI MS-DOS operatsion tizimi (Microsoft Disk Operating System) 80-yillarning boshlarida Microsoft tomonidan IBM kompyuterlari uchun ishlab chiqilgan.Operatsion tizim (OT) - bu muammoni hal qilish jarayonida barcha kompyuter vositalaridan eng samarali foydalanish va u bilan ishlash qulayligini oshirish uchun mo&#39;ljallangan dasturlar to&#39;plami. Operatsion tizim asosiy vazifasi: birinchi vazifa - foydalanuvchi va umuman shaxsiy kompyuter va uning alohida qurilmalari bilan aloqani, aloqani tashkil etish; ikkinchi vazifa - dasturni bajarish jarayonida barcha ShK bloklarining o&#39;zaro ta&#39;sirini tashkil qilish. MS DOS OS SI QUYIDAGI QISMLARDAN TASHKIL TOPAGAN:  BIOS (Basic Input-Output System) , (Kiritish-chiqarishning asosiy tizimsi). Bu kompyuterning doimiy xotirasida joylashgan. Uning vazifasi axborotlarni kiritish va chiqarish bilan boglik bo’lgan eng sodda va universal xizmatlarni bajarishdan iborat.  Operatsion tizimning yo’qlovchisi. Bu tizim juda qiska dastur bo’lib, u MS DOSli disketaning birinchi sektorida joylashadi va uning vazifasi MS DOSning qolgan ikki modulini o`qishdan iborat.  io.sys va msdos.sys tizimli fayllar. Ularni operatsion tizim yo’qlovchisi xotiraga ko`chiradi va kompyuter xotirasida doimo saqlaydi. io.sys (INPUT-OUTPUT) BIOSning xotiradagi davomi hisoblanadi. msdos.sys DOSning yuqori darajadagi vazifalarini bajaradi. MS DOS OS SI QUYIDAGI QISMLARDAN TASHKIL TOPAGAN:  MS DOSning buyruq protsessori foydalanuvchi kiritgan komandalarni qayta ishlaydi. Buyruq protsessori OS yo’qlanayotgan disketaning command.com faylida joylashadi.  MS DOSning tashqi komandalari - OS bilan birgalikda yo’qlanadigan alohida fayllardagi dasturlardir. Bu dasturlar xizmatchi vazifasini bajaradi, masalan, disketalarni formatlash, disketalarni tekshirish va xokazo.  Qurilmalar drayverlari MS DOSning kiritish-chiqarish tizimsini tuldiradi, yangi qurilmalarning ishini ta‘minlaydi , mavjud bo’lgan qurilmalarning nostandart ishlatilishini ta‘minlaydi. Drayver nomi config.sys faylida ko’rsatiladi. FAYLLAR VA KATALOGLAR. Disketalarda ma‘lumotlar fayllar ko’rinishida saqlanadi. Fayl -bu disketaning ma‘lum nom bilan ataluvchi sohasidir. Faylda dastur va hujjat matnlari, bajarilishi mumkin bo’lgan dasturlar va xokazolar saqlanadi. Fayllar 2 xil bo’ladi: matnli va ikkili tizimdagi. Matnli fayllar foydalanuvchi o`qishi uchun mo’ljallangan. Har bir fayl ikki qismdan iborat bo’lgan nomga ega. Fayl nomining birinchi qismi asosiy qismi hisoblanadi va 1 tadan 8 tagacha belgidan iborat bo’ladi. Fayl nomining ikkinchi qismi kengaytgich deyiladi va 1 tadan 3 tagacha belgidan iborat bo’ladi. Fayl nomining asosiy qismi kengaytgichdan nuqta bilan ajratiladi. Masalan: сommand.com autoexec.bat ma’ruza.txt hisobot1.doc Raqam, lotin harflari va simvollar: _ - $ # & @ ! % ( ) { } “ ‘ Faylga nom berishda faqat lotin harflaridan foydalanish Maqsadga muvofiqdir. Fayl nomida kengaytgich bo’lishi shart emas. Lekin kengaytgich qoidasiga ko’ra, faylning qaysi turda ekanligini aks ettiradi va shu bilan foydalanuvchiga qulaylik yaratadi. Masalan: .com va .exe ishlatishga tayyor buyruqli va bajariladigan faylar; .bat - foydalanuvchi yaratgan buyruq fayllar; .bak - faylning o`zgarishdan avvalgi nusxasi; .txt - matnli fayl; .doc – matnli, hujjatli fayl; . bas - Beysik tilida tuzilgan dastur fayli .jpeg va bmp, gif va xakozo- grafik va tasvirli fayllar; .pas - Paskal tilidagi dasturli fayl. FAYLLAR VA KATALOGLAR. Fayl nomlari magnit disketalarda katalog (yoki direktoriy, papka)larda qayd qilinadi. Katalog -bu fayl nomlari, ularning hajmi, yozilishi vaqti haqidagi ma‘lumotlarni saqlovchi disketadagi maxsus joy. Kataloglarga fayllar kabi nom beriladi. Odatda, katalog nomida kengaytgich bo`lmaydi. Bir katalog boshqa bir katalogda qayd qilinishi mumkin. Agar X katalog Y katalogida qayd qilingan bo’lsa, u holda X - ichki katalog (podkatalog) deyiladi, Y esa - tashqi katalog hisoblanadi . Har bir magnitli disketada bosh yoki tub katalog bo’ladi, unda fayllar va 1- bosqichdagi ichki kataloglar qayd etiladi. 1-bosqich dagi ichki kataloglarda fayllar va 2-bosqich kataloglari qayd etiladi va xokazo. Natijada magnitli disketada kataloglar va fayllarning daraxtsimon tuzilishi hosil bo’ladi. FAYLLAR VA KATALOGLAR. Foydalanuvchi shu dakikada ishlab turgan disk joriy di sk deyiladi. Masalan, foydalanuvchi vinchester bilan ishlab turgan bo’lsa, kattik magnitli disk C: joriy hisoblanadi. Foydalanuvchi kichik egiluvchan magnitli disketa bilan ishlab turgan bo’lsa, shu kichik magnitli disketa A: yoki B: joriy disketa hisoblanadi. MS DOS operatsion tizimi foydalanuvchi surayotgan fayllarni joriy disketadan kidiradi. Joriy diskni o’zgartirish uchun MS DOS ning maxsus komandalaridan foydalaniladi. Foydalanuvchi ishlayotgan laxzadagi katalog joriy katalog deb ataladi. Agar MS DOS komandasida faylning nomi ko’rsatilsa , u holda bu fayl joriy katalogdan kidiriladi yoki joriy katalogda tashkil etiladi. FAYLLAR VA KATALOGLAR. FAYLGA YO’L. Fayl yo&#39;li - bu disk nomidan boshlab to&#39;g&#39;ri tartibda bo&#39;lgan barcha katalog qo&#39;shimchalarining ro&#39;yxati. [Disk:][Yo’l\] Faylning nomi. Faylning to’liq nomi –disk nomi, fayl joylashgan kataloggacha bo’lgan yul va fayl nomidan tashkil topadi. Ba‘zan biror katalog fayllari guruhini ifodalash uchun “*”, “?” belgilaridan foydalaniladi. “*” fayl nomi yoki kengaytgichidagi ixtiyoriy belgilar sonini, “?” esa fakatgina bitta belgini ifodalaydi. C:\ST\100\L1 C:\ST\151 C:\ST\421 FAYL SPETSIFIKATSIYASI. Fayl spetsifikatsiyasi faylga yo&#39;lni va to&#39;liq fayl nomini o&#39;z ichiga oladi. Bu MS DOS ning komandalarni qabul qilishga tayyorligini ko’rsatadi. Ba‘zan MS DOS ning taqlifi joriy disk va katalog haqidagi ma‘lumotni uz ichiga oladi. Masalan: С:\> - С disk, tub katalog; C:\NC > - C:. diskdagi NC katalog tushiniladi. C:\ST\100\L1\lara.txt C:\ST\151\z1v14.pas MS DOS ishga tayyor bo’lganda foydalanuvchini mulokotga quyidagicha taqlif qiladi: A\> yoki С:\> Bu MS DOS ning komandalarni qabul qilishga tayyorligini ko’rsatadi. Ba‘zan MS DOS ning taqlifi joriy disk va katalog haqidagi ma‘lumotni uz ichiga oladi. Masalan: С:\> - С disk, tub katalog; C:\NC > - C:. diskdagi NC katalog tushiniladi.FAYL SPETSIFIKATSIYASI. TASHQI QURILMALAR BILAN O&#39;ZARO ALOQA QILISH TIZIMI Shu maqsadda drayverlar kengaytmali fayllarda saqlanadi: Sys Com Exe. Masalan: Rk.com KEYRUS.com BUYRUQ PROTSESSORIBarcha tizim buyruqlarini ikki sinfga bo&#39;lish mumkin: ichki va tashqi . Ichki buyruqlar buyruq protsessoriga kiritilgan dastur tomonidan bajariladi (Command.com) Tashqi buyruqlar buyruq bilan bir xil nomdagi faylda alohida saqlanadigan o&#39;z dasturi tomonidan bajariladi. Masalan: disk formati buyrug’i: format.DIR CLS Tashqi buyruqlar alohida-alohida fayl ko’rinishida bo’lib odatda DOS yoki WINDOWS katalogining COMMAND ichki katalogida joylashgan bo’ladi. DOS ning ichki buyruqlari BREAK -kompyuter ishini To’xtatish CD -joriy diskni o’zgartirish yoki ko’rsatish CLS -ekranni tozalash COPY -fayllardan nusxa olish CTTY -msdos buyruklari uchun kiritish chiqarish qurilmalarini o’zgartirish DATE -joriy kuni aniqlash yoki o’zgartirish DEL -fayllarni uchirish DIR -joriy katalaogdagi fayllar ro’yxatini ekranga chiqarish ECNO -buyruk faylidan axborot berish DOS ning ichki buyruqlari EXIT -command.com ishini tugallash FOR -takrorlash buyrugi MD -yangi katalog tuzish REN -fayl nomini o’zgartirish RD -katalogni uchirish SET -uzgaruvchini belgilash TIME -joriy vaqtni ko’rish yoki o’zgartirish TYPE -faylni ekranga chiqarish VER -msdos versiyasini ko’rsatish VERIFY -diskka yozish jarayonini tekshirish holatini o’rnatish yoki voz kechish VOL -formatlash jarayonida diskka quyilgan belgini ko’rish Katalogni o’chirish Va buyrug&#39;ini kiriting RD <o&#39;chiriladigan katalog nomi> Fayl yaratish uchun quyidagi buyruqdan foydalaning: Copy con <fayl nomi> Faylni ko&#39;rish uchun buyruqni kiriting: Type <fayl nomi> Quyida vera.txt faylini d diskidan: 100a katalogidan d: diskdagi 100a katalogiga vera1.txt yangi nomi bilan a2 quyi katalogidagi 100a katalogiga nusxalash misoli keltirilgan. DOS ning tashqi buyruqlari ATTRIB -fayl holatini ko’rsatish yoki o’zgartirish BASKO’P -fayllarning arxiv nusxalarini yaratish COMMAND -MS DOS protsessorini ishga tushirish DISKCOMP -disklarni solishtirish FORMAT -disklarni formatlash GRAPHICS -ekrandagi tasvir nusxasini bosmaga tayorlash HELP -DOS buyruklari haqida ma‘lumot olish MIRROR -fayllarni uchirishni nazorat qilish SYS -tizim fayllarini ishga tushirish UNDELETE -uchirilgan fayllarni tiklash UNFORMAT -formatlangan diskni kayta tiklash DOS taqlif satri komandalar satri deb ataladi. Komandani kiritish uchun uni komandalar satriga klaviaturadan terib [ Enter ] tugmachasini bosish kerak. DOS komandalari lotin alifbosida teriladi. KOMANDALAR SATRI Komandalarni kiritishda quyiidagi tugmachalardan xatolarni to’g’rilash uchun foydalanish mumkin: [ Del ] -joriy belgini olib tashlaydi, [ Backspace ] - kursordan chapdagi belgini uchiradi, [ Ins ] - almashtirish rejimini kushadi yoki uchiradi, [ Esc ] - komandani butunlay uchiradi, [ F3 ] - komandalar satriga avvalgi komandani chakiradi. Ba‘zi hollarda dastur ishini To’xtatish zarur bo’ladi. Masalan, dastur noto’g’ri bajarilayotgan bo’lsa yoki kompyuter “osilib “ kolsa ( ya‘ni tugmachalar bosilishiga kompyuter e‘tibor bermasa), dastur ishini To’xtatishi lozim bo’ladi. Buning uchun [ Ctrl ] va [ Break ] yoki [ Ctrl ] va [ C ] ni bosish kerak. Agar bu yordam bermasa, [ Ctrl ]+[ Alt ]+[ Del ] ni klavishlarini bosib, MS DOS kaytadan yo’qlanadi. Agar bu ham yordam bermasa, kompyuter uchirib yoqiladi. Hujjatni chop etish va diskni formatlash MS DOS da printer nomi PRN Matn faylini chop etish uchun uni printerga nusxalash kifoya, masalan: Copy l1.txt PRN MS DOS da disklarni formatlash uchun tashqi Format buyrug&#39;i mavjud. Qattiq disk uchun uning to&#39;g&#39;ri kiritilishi: Format c: Disketalar uchun esa: Format a: E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

MS DOS operatsion tizimi va uning buyruqlari
MS-DOS
MS DOS operatsion sistemasi. MS DOS operatsion sistemasida papkalar bilan ishlash
Ms windows operatsion tizimi muhitida xotira qismlari bilan ishlash
MS WORD ва MS EXCEL да ишлаш