Kompyuter tarmoqlari va tarmoq texnologiyalari - Информатика и ИТ - Презентации

Kompyuter tarmoqlari va tarmoq texnologiyalari

Загружено в:

03.05.2025

Скачано:

0

Размер:

394.3701171875 KB

Kompyuter tarmoqlari va tarmoq texnologiyalari Axborot texnologiyalari va jarayonlarni matematik modellashtirishFAN:

Reja: 1. Lokal kompyuter tarmog’i. Tarmoq topologiyasi. 2. Global kompyuter tarmog’i. Internetning rivojlanish tarixi.

1. Lokal kompyuter tarmog’i. Tarmoq topologiyasi. Kompyuter tarmog'i - bu kompyuterlarning aloqa liniyalari orqali o'zaro bog'lanishi bo`lib, unda foydalanuvchilar axborot resurslaridan birgalikda foydalanishlari, o'zaro ma'lumot almashishlari mumkin. Bir-biriga juda yaqin (o'nlab va yuzlab metr) masofada joylashgan kompyuterlar birlashgan tarmoq mahalliy tarmoq (LAN) deb nomlanadi. LAN odatda bir muassasa, tashkilot yoki korxona ichida joylashgan kompyuterlarni o'z ichiga oladi.

Lokal tarmoq bir qator vazifalarni hal qilishga imkon beradi: - saqlanadigan va uzatiladigan ma'lumotlarning hajmini oshirish maqsadida ko'plab shaxsiy kompyuterlarni birlashtirish; - kompyuter texnologiyalaridan foydalanish samaradorligini va axborotni qayta ishlash tizimining ishonchliligini oshirish; - muassasaning yirik axborot fondlariga kirishni sezilarli darajada soddalashtirish.

Bir-biridan uzoq (o'nlab, yuzlab va minglab kilometr) masofada joylashgan kompyuterlar birlashmasi Global kompyuter tarmog`I (WAN, Wide Area Network) deb nomlanadi. Bunda turli xil muassasalar, vazirliklar, davlatlar va hatto qit'alarni qamrab oladigan yagona axborot maydoni yaratiladi.

Global tarmoqlar tufayli quyidagi muammolarni hal qilish mumkin: - oddiy pochta orqali uzatiladigan yozishmalar hajmini qisqartirish; nafaqat matnni, balki grafik, tovushli ma'lumotlarni uzatish; - uzoq masofalarga ma'lumot almashishning yuqori samaradorligiga erishish; - foydalanuvchilarga yirik idoraviy, davlat va xalqaro axborot resurslaridan foydalanish imkoniyatini ta'minlash. So'nggi paytlarda mahalliy va global tarmoqlarni qurish tamoyillarini birlashtirgan korporativ tarmoqlar keng rivojlana boshladi.

Har qanday kompyuter tarmog'i apparat va dasturiy ta'minot bilan ta'minlanadi. Ular yordamida tarmoq jismoniy va mantiqiy darajada amalga oshiriladi. Jismoniy daraja - kompyuter tarmog'ining alohida tugunlari orasidagi aloqa liniyalarini tashkil etishdir. Mantiqiy daraja- tarmoqdagi kompyuterlarning o'zaro aloqa qoidasini belgilaydi.

Lokal tarmoqlarning ikkita asosiy turi mavjud. Birinchi tur – teng huquqli tarmoq ( 1-rasm). 1-rasm. Teng huquqli mahalliy tarmoq.

Teng huquqli tarmoqni yaratish eng sodda va eng arzon usul bo`lib, u o'z foydalanuvchilariga kerakli ma'lumot- larni, shu jumladan Internetga kirish uchun zarur bo'lgan barcha narsalarni taqdim eta oladi. Bunday tarmoqning asosiy xususiyati shundaki, uning har bir ishtirokchisi bir xil huquqga ega bo‘ladi.

LANning ikkinchi turi - ajratilgan serverga ega bo'lgan tarmoq yoki "mijoz-server" tarmog'i (2-rasm). Uning asosiy xususiyati ma'lumotlarni uzatish tezligi va xavfsizlik darajasi hisoblanadi. Mahalliy tarmoqning ishlashini ta'minlaydigan va foydalanuvchilarga resurslarni yetkazib beradigan kompyuter s erver detiladi. Boshqa foydalanuvchilarning fayl yoki printer manbalariga muojaat qiluvchi kompyuter mijoz deyiladi.

2-rasm. "Mijoz-server" turidagi mahalliy tarmoq.

Tarmoq topologiyasi Kompyuter tarmog'ining topologiyasi (joylashuvi, konfiguratsiyasi, tuzilishi)- tarmoqdagi kompyuterlarning bir- biriga nisbatan jismoniy joylashuvi va ularni aloqa liniyalari bilan bog'lash usulidir. Topologiya mahalliy tarmoqlarga taalluqlidir.

Uchta asosiy tarmoq topologiyasi mavjud: 1. Shina (bus) taqmoq topologiyasi - barcha kompyuterlar bitta aloqa liniyasiga parallel ravishda ulanadi. Har bir kompyuterdan olingan ma'lumotlar bir vaqtning o'zida boshqa barcha kompyuterlarga uzatiladi (3-rasm). 3-rasm. Shina tarmoq topologiyasi.

2. Yulduz (star) taqmoq topologiyasi - har bir kompyuter alohida kabel orqali umumiy qurilmaga ulanadi (4-rasm). Bu qurilmai server vazifasini bajaradigan markaziy kompyuter (faol yulduz) yoki tarmoqning markazida joylashgan konsentrator (passiv yulduz) bo'lishi mumkin. 4-rasm. Yulduzli tarmoq topologiyasi.

3. Halqa (ring) tarmoq topologiyasi - kompyuterlar halqaga ketma-ket birlashtiriladi. Halqadagi ma'lumot uzatish har doim bir yo'nalishda amalga oshiriladi. Kompyuterlar ma'lumotni faqat zanjirda undan keyin turgan kompyuterga uzatadi, ma’lumotni zanjirda undan oldin joylashgan kompyuterdan oladi (5-rasm). 5-rasm. Halqa tarmoq topologiyasi.

Ko'rib chiqilgan uchta asosiy topologiyadan tashqari, ko'pincha "daraxt" tarmoq topologiyasi dan foydalaniladi. U bir nechta yulduzlarning kombinatsiyasi sifatida qaralishi mumkin va yulduzda bo'lgani kabi, daraxt ham faol va passiv bo'lishi mumkin. Faol daraxtda bir nechta aloqa liniyalarini birlashtiruvchi markazlarda markaziy kompyuterlar, passiv daraxtda esa markazda konsentratorlar joylashadi. Aralash tarmoq topologiyalar tez-tez ishlatiladi. Ular orasida eng keng tarqalgani yulduz-shina va yulduz- halqa topologiyasidir.

Tarmoq vositalari Tarmoq kartalari - bu kompyuter ona kartalarining kengaytirilgan uyalariga(slotlariga) ulanadigan va tarmoqqa signallarni uzatish va tarmoqdan signallarni qabul qilish uchun mo'ljallangan kontrollerlardir. Tarmoq uskunalari - kompyuter tarmog'ining ishlashi uchun zarur bo'lgan qurilmalar. Shlyuz - bu turli xil protokollardan foydalanadigan kompyuter tarmoqlarini ulash uchun moslama yoki dastur. Shlyuz ikkita turli tarmoqlarni bitta tizimga ulash uchun mo'ljallangan.

Ko'prik - ikkita alohida segmentni birlashtiruvchi va ular orasidagi trafikni uzatuvchi tarmoq qurilmasi. Ko'priklar shuningdek, boshqa turdagi kabellar uchun signallarni kuchaytiradi va o'zgartiradi. Konsentrator(Hub ) - bu "yulduz" topologiyadagi tarmoqning markaziy qurilmasi bo`lib, u o'zining biror portidan paketni olgach, uni boshqalarga uzatadi. Povtoritel (Repeater) - boshqa segmentdan kiruvchi analog signalini kuchaytiradigan va qayta shakllantiradigan tarmoq qurilmasi.

Kommutator - bu qabul qiluvchining manzilini bilish uchun keladigan paketni tahlil qilib, paketni faqat unga uzatish hisobiga tarmoq trafigini kamaytiradigan, kabel tizimining dasturiy ta'minot bilan boshqariladigan markaziy qurilmasi. Marshrutizator(Router) - bu tarmoq darajasida ishlaydigan va paketlarni bitta tarmoqdan boshqasiga yo'naltirish, ma’lumotlarni filtrlash imkonini beradigan standart tarmoq qurilmalari. Multipleksor - bu yuzlab raqamli abonent liniyalarini qo'llab-quvvatlovchi markaziy ofis qurilmasi.

Mejsetevoy ekran (brandmauer) - bu mahalliy tarmoqqa kiruvchi va chiquvchi ma'lumotlarini boshqaradigan va ma'lumotni filtrlash orqali mahalliy tarmoqning himoyasini ta'minlaydigan tarmoq qurilmasi. Ma'lumotlarni uzatish kanali - bu ikki tomonlama ma'lumot almashish vositasi bo'lib, u aloqa liniyalari va ma'lumotlarni uzatish (qabul qilish) uskunalarini o'z ichiga oladi. Ma'lumotlarni uzatish kanallari axborot manbalarini va axborot qabul qiluvchilarni birlashtiradi.

Tarmoqni qurish uchun odatda uchta o'tkazgichdan biri ishlatiladi: o'ralgan juftlik(vitaya para), koaksiyal kabel, optik tolali kabel . O`ralgan juftlik elektromagnit to`siqni kamaytirish uchun bir-biriga o'ralgan 8 ta mis o'tkazgichdan iborat. Bunday simdan qilingan segmentning uzunligi 100 metrgacha bo`ladi (6-rasm). 6-rasm. O`ralgan juftlik va 8P8C ulagichi

Koaksiyal kabel . Markazida mis o'tkazgich, mis yoki alyuminiydan izolyator qatlami va tashqi PVX izolyatsiyasi mavjud. Ma'lumot uzatishning maksimal tezligi 10 Mbit / s. Kabel tarmoq kartasiga BNC tipidagi ulagichi bilan ulanadi (7-rasm). 7-rasm. Koaksiyal kabel va BNC ulagichi

Optik tolali kabel izolyatsiya bilan himoyalangan bir nechta shisha tolalarni o'z ichiga oladi. U bir necha Gbit/s ma'lumot uzatish tezligiga ega va elektr shovqinlariga o`tkazmaydi. (8-rasm). 8-rasm. Optik tolali kabel va MM ST/PC optik ulagich.

2. Internet global tarmog`i Internet - bu ma'lumotlarni saqlash va uzatish uchun butun jahondagi kompyuterlarni birlashtiruvchi tarmoqdir. U o'zini o'zi boshqarish xususiyatiga ega bo'lgan murakkab texnik tizimidan iborat. Internetning o'z-o'zidan rivojlanishi tobora ko'proq yangi tarkibiy qismlarni qo'shib, uni kengaytirish orqali sodir bo'ladi. O'sish va rivojlanish Internetning uchta yo'nalishida bir vaqtning o'zida va mutanosib ravishda amalga oshiriladi: apparat, dasturiy ta'minot va axborot ta’minotidir .

Internetning apparat ta’minoti turli xil kompyuterlar, fizik aloqa liniyalari, ular o'rtasida aloqani ta'minlovchi qurilmalardan iborat. Internetning dasturiy ta'minoti uskunalarning muvofiqlashib birgalikda ishlashini ta’minlaydi. Dastriy ta’minot ma'lumotlarni shunday o'zgartirib beradiki, natijada ushbu ma’lumotlar har qanday aloqa kanallari orqali uzatilishi va har qanday kompyuterda ishlatilishi mumkin.

Internetning axborot ta’minoti tarmoq hujjatlari, ya'ni Internetga ulangan kompyuterlarda saqlanadigan hujjatlardan iboratdir. Ushbu hujjatlar har qanday shaklda: matn, grafik, ovoz, video va boshqalar ko`rinishida bo'lishi mumkin. Axborot ta’minotining o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, u tarqoq holda bo`lishi mumkin. Masalan, Internetda kitobni ko'rayotganda, matn bir manbadan, ovoz va musiqa boshqa manbadan, grafika uchinchidan kelishi mumkin.

Internet ikkita asosiy funktsiyaga ega: axborot va aloqa funktsiyalari . Axborot funktsiyasi iste'molchilarga kerakli ma'lumotlarni tezda olish imkoniyatini beradi. Bu ilmiy adabiyot, texnik hujjat, kitob, ma'lumotnoma, maqola, chizma, diagramma, rasml, video, ovoz yozuvi va boshqalar bo'lishi mumkin. Aloqa funktsiyasi odamlar o`rtasida o`zaro muloqot qilishga imkon beradi.

Internetning rivojlanish tarixida to'rtta asosiy bosqichdan iborat. 1-bosqich (1958-1969 yillar) - milliy kompyuter tarmoqlarining yaratilgan. Zamonaviy Internet AQSh Mudofaa vazirligining APRANET tarmog`i bilan boshlangan. 2-bosqich (1969-1983 yillar) - milliy tarmoqlarning barqarorlashuvudan iborat bo`lib, TCP/IP ma'lumotlarni uzatish protokolini ishlab chiqilgan. 3-bosqich (1983-1993 yillar) - Internetni "xalqarolashtirish" - TCP/IP umumiy protokoli asosida milliy kompyuter tarmoqlari yagona tizimga birlashtirildi. 1983 yilda TCP/IP (IP-Internet Protocol) Internetda ma'lumotlarni uzatishning rasmiy standarti sifatida tasdiqlandi.

Shu bilan birga, ARPANET tarmog'i ikki qismga bo'lindi: ommaviy tarmoq ARPANET nomini saqlab qoldi va harbiy ehtiyojlar uchun mo'ljallangan MILNET (Harbiy tarmoq) deb nomlangan yopiq tarmoq vujudga keldi. Bu davrda xususiy kompaniyalar ARPANETga kira boshladilar. Usbu kompaniyalarni birinchi Internet- provayderlar deb atash mumkin. 1989 yilda Evropada Yadro Tadqiqotlari Evropa Kengashi (CERN) doirasida Umumjahon Internet to`ri (World Wide Web) tushunchasi paydo bo'ldi. Uni ikki yil ichida HTTP (Hyper Text Transfer Protocol), HTML (Hyper Text Markup Language) va URI (Uniform Resource Identifier) dasturlarini ishlab chiqqan ingliz olimi Tim Berners-Li taklif qildi.

4-bosqich (1993 yildan keyin) - birinchi Internet-brauzer, qidiruv tizimi ishlab chiqildi va Internetdan keng foydalana boslandi. 1993 yilda birinchi NCSA Mosaic GUI brauzeri ishlab chiqildi. Brauzer asoschilari Mark Anderssen va Erik Bina edi. Mosaic brauzeri Netscape Navigator va Internet Explorer va boshqa brauzerlar uchun asos bo`ldi.

Xizmat - bu bir-biri bilan aniq belgilangan tarzda o'zaro hamkorlik qiladigan dasturlar juftligidir. Ushbu juftlikdagi dasturlardan biri s erver deb, boshqasi esa mijoz deb nomlanadi. Ularning muloqot qilish usuli xizmat protokoli bilan belgilanadi. Mijoz - bu shaxsiy kompyuterga o'rnatilgan dasturdir. Server - bu xizmat ko'rsatuvchi provayder kompyuterida ishlaydigan dasturdir.

World Wide Web xizmati (WWW) bugungi kunda eng ommabop Internet xizmatidir. World Wide Web ning axborot resurslari Web-hujjatlar deb nomlanadi (shuningdek web-sahifalar deb ataladi). Web-hujjatning belgilangan qismlari gipermatnli havolalar deb nomlanadi. Giperhavola yoqilganda, u bilan bog'liq bo'lgan hujjat yuklanadi.

WWW xizmati maxsus HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) protokoliga asoslangan. WWW xizmatini ta'minlaydigan server dasturlari web-serverlar deb nomlanadi. Web- hujjatlarni qabul qiladigan va ishga tushiradigan mijoz dasturlari web- brauzerlar deb nomlanadi.

Elektron pochta (E-mail) - bu Internetdagi eng qadimgi xizmatlardan biri. Elektron pochta xabarlari oddiy matn bo'lib, ular grafikalarsiz va formatlashsiz amalga oshiriladi. Internetda elektron pochta xizmatining ishlashi pochta serverlari deb nomlangan dasturlar tomonidan ta'minlanadi. Iste'molchilar tomonidan elektron pochta mijoz dasturi (pochta mijozi) o'rnatilishi kerak. Ushbu xizmat elektron xatlarni jo`natish Protokoli (SMTP) va elektron xatlarni qabul qilish Protokoli POP3 (Post Office Protocol 3) ga asoslangan.

Telekonferentsiya xizmati (NNTP - News Net Transfer Protocol - Telekonferensaloqa protokoli). Telekonferensiyalar xizmati elektron pochta tizimiga juda o'xshash, farqi shundaki, telekonferentsiya xizmati birga ko'p prinspi asosida ishlaydi. Fayl uzatish xizmati (FTP) matnli hujjatlarni o'rnatilgan grafika va boshqa ob'ektlar bilan qabul qiladi, ammo bu hujjatlar aniq belgilangan formatda tayyorlangan bo'lishi kerak.

Elektron pochta va telekonferentsiya xizmatlari oddiy matnli xabarlarni yuborish va qabul qilish imkoniyatini beradi. Ammo, masalan, hujjatni emas, balki dasturni qabul qilish kerak bo'lsa, ushbu muammoni hal qilish uchun Internetda maxsus xizmat FTP (File Transfer Protocol)mavjud. Internet tomonidan xizmat FTP deb nomlangan serverlar yordamida, foydalanuvchi tomonidan esa FTP mijozlari yordamida taqdim etiladi. Domen nomi xizmati (DNS). Biz ushbu xizmatdan doim foydalanamiz, lekin deyarli buni hech qachon sezmaymiz. Internetdagi har bir kompyuterda 0 dan 255 gacha bo'lgan to'rtta son bilan yoziladigan IP- manzil mavjud.

Masalan, 195.218.13.31. Manzillarni bunday belgilash tarmoqdagi kompyuterlar uchun qulaydir. IP manzillar orqali mijoz dasturlari ushbu kompyuterlarda ishlaydigan server dasturlariga ulanishi mumkin. Biroq, odamlar uchun raqamlarda ko'rsatilgan manzillarni eslab qolishlari qiyin. Ular matn shaklidagi yozuvga o'rganib qolishgan, masalan www.yandex.ru - mashhur qidiruv xizmatining server manzili. Internet-manzilni qayd etishning ushbu shakli domen nomi deb ataladi. Har bir domen nomi unga mos IP-manzilga ega.

Internetda qidirish xizmatlari . Qidiruv tizimi - bu Internetda qidirish uchun mo'ljallangan va matn shaklida berilgan foydalanuvchi so'roviga javob beradigan dasturiy va apparat kompleksidir. Qidiruv so'rovi foydalanuvchi topmoqchi bo'lgan narsaga muvofiq, imkon qadar qisqa va sodda tarzda tuzilishi kerak. So'rov natijasi Internetdagi ma'lumot manbalariga havolalar ko`rinishida bo`ladi.

Google - http://www.Google.com/. Ushbu tizim Stenford universiteti (AQSh) talabalari Larri Peyj va Sergey Brin tomonidan o'quv loyihasi sifatida yaratilgan. Hozirgi kunda u global qidiruv tizimlari orasida yetakchi hisoblanadi. Google 8 milliarddan ortiq web-sahifalardan iborat ma'lumot bazasiga ega. Googleda hujjatlarni turli formatlarda - HTML- fayl, PDF, RTF, PS, DOC, XLS, PPT, WP5 va hokazolarda indekslash imkoniyati mavjud. Shu bilan birga, Google ushbu formatdagi sahifalarni maxsus dasturlarsiz zudlik bilan oddiy HTML-faylga aylantirish imkonini beradi.

AltaVista( http://www.Altavista.com/) qidiruv tizimi : 150 milliondan ortiq hujjatni o`z ichiga olib, kuniga 10 million hujjat indekslanadi,Kirill yozuvini o`qiydi. Lycos(h ttp://www.Lycos.com/)qidiruv tizimi: 50 million hujjatni o`z ichiga olib, kuniga 6-10 million hujjat indekslanadi. Kirillchani o`qimaydi. HotBot( http://www.HotBot.com/) qidiruv tizimi: 100 milliondan ortiq hujjatlarni o`z ichiga olib, kuniga 10 million hujjatlar indekslanadi. Kirillchani o`qimaydi. Yahoo( http://www.Yahoo.com/)750 mingdan ortiq hujjatlarni o`z ichiga oladi. Kirill yozuvi mavjud emas.

Mintaqaviy va milliy qidiruv tizimlari . Ushbu tizimlar mintaqa, mamlakat yoki davlatlar miqyosidagi web- resurslar to'g'risida ma'lumot to'playdi. Ular ingliz tilidan boshqa milliy tillardan birida web-resurslarni yaxshi “tushunadi". Bunday tizimlar Germaniya, Skandinaviya, Italiya, Ispaniyada ishlatiladi. Rossiyada eng mashhur milliy tizim Yandex hisoblanadi. Yandex ( http://www.yandex.ru/) xuddi shu nomdagi veb- qidiruv tizimiga va Internet-portalga ega bo'lgan Rossiyaning IT-kompaniyasi. Yandex.ru qidiruv tizimi 1997 yil 23 sentyabrda Softool ko'rgazmasida rasman e'lon qilindi. U 1,5 million rus tilidagi serverlar, shuningdek, MDH mamlakatlaridagi serverlar hujjatlarini o`z ichiga oladi va qidiruv jihatidan yuqori ko'rsatkichlarni namoyish etadi.

2010 yildan beri Yandex kompaniyasi 30 dan ortiq xizmatlarni taqdim etdi. Ularning eng mashhurlari Yandex Rasmlar, Yandex Pochta, Yandeks Ob-havo, Yandeks Yangiliklar va boshqalardir. Yandex qidiruv tizimi oldindan matnni qayta ishlashni amalga oshiradi va indeksni qidiradi. U o`zida hujjatlarning manzillarini saqlaydi. Ma'lumotlar bazasi har hafta yangilanadi. Bundan tashqari, Yandex PDF, RTF, DOC formatlarida HTML, Excel, PPT, Flash, RSS (bloglar va forumlar) bilan hujjatlarni indekslaydigan yagona rus qidiruv tizimidir.

E’tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Kompyuter tarmoqlari haqida

Axborotlarni jo’natish mahalliy va global kompyuter tarmoqlari

Windows 7 da kompyuter va noutbuklarni RJ-45 tarmoq orqali bog`lash

Tarmoq komponentlari

Kompyuter va viruslar