Tadbirkorlik faoliyati sohasida yuridik xizmat ko‘rsatish - Юриспруденция - Презентации

Tadbirkorlik faoliyati sohasida yuridik xizmat ko‘rsatish

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1077.759765625 KB

Company nameTadbirkorlik faoliyati sohasida yuridik xizmat ko‘rsatish

1. Yuridik xizmat to‘g‘risidagi qonunchilikning rivojlanishi. 2. Yuridik xizmatning huquqiy holati. 3. Yuridik xizmat faoliyatining asosiy yo‘nalishlari. Reja:

Yuridik xizmat to‘g‘risidagi qonunchilikning rivojlanishi. Mustaqil O‘zbekiston Respublikasining birinchi Konstitutsiyasida fuqarolarning munosib hayot kechirishlarini ta’minlash va insonparvar demokratik huquqiy davlatni barpo etish asosiy maqsad qilib qo‘yilgan. Respublikamiz mustaqillikka erishgandan keyingi qisqa davr ichida yuridik xizmat xodimlarining huquq va burchlarini tartibga solish, qonuniylikni ta’minlashda ularning roli va mas’uliyatini oshirish zaruriyatidan kelib chiqib bir qator qonunlar va boshqa normativ hujjatlar qabul qilindi.

Yuridik xizmatning huquqiy holati. Tadbirkorlik sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan yuridik xizmatning xukuqiy maqomi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 2 martdagi 118- sonli qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasining davlat boshqaruv organlari va korxonalardagi yuridik xizmat to‘g‘risidagi Nizom” va boshqa bir qator qonunlar va me’yoriy hujjatlarda belgilab qo‘yilgan. Shuningdek, yuridik xizmatning huquqiy maqomi tegishli tarmoq va korxonalar faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ichki nizomlar, yuridik xizmat xodimlarining mansab yo‘riqnomalari va boshqa huquqiy hujjatlar bilan ham belgilanishi mumkin.

Respublikamizda ilgari amalda bo‘lgan nizomlardan farqli o‘laroq 1993 yilgi Nizomda yuridik xizmatning asosiy vazifalari alohida ko‘zda tutilmagan. Biroq, xozirgi zamon talablaridan kelib chiqib korxonalar yuridik xizmatining majburiyatlari yanada aniqroq bayon qilingan. Nizomga muvofiq oliy yuridik ma’lumotga ega bo‘lgan shaxs boshqaruv organlarida va mulkchilik shaklidan qat’i nazar korxonalarda yuriskonsult bo‘lib ishlashi mumkin. Vazirlik, davlat qo‘mitasi, idora va respublikaning boshqa boshqaruv organi yuridik bo‘linmasining boshlig‘i yoki yuriskonsult lavozimini egallash uchun kamida 5 yillik yuriskonsult ish stajiga ega bo‘lish zarur.

Nizomning 9-bandida korxonalar yuridik xizmati: Iqtisod, moliya, hisob-kitob xizmatlari va boshqa bo‘linmalar bilan birgalikda korxonaning xo‘jalik faoliyati natijalarini iqtisodiy-huquqiy tahlil qiladi, samarasiz xarajatlarning tarkibini va ularning kelib chiqish sabablarini, balans hisobidagi debitorlik va kreditorlik qarzlari ahvolini o‘rganadi, sud va tergov organlariga jo‘natish uchun pul mablag‘lari va tovar-moddiy boyliklarning kamomadi va ularni o‘g‘rilashlar bo‘yicha materiallarni rasmiylashtiradi; Korxona rahbariga imzolash uchun taqdim qilinayotgan buyruqlar va huquqiy mazmundagi boshqa hujjatlar loyihalarining qonunga muvofiqligini tekshiradi va ularga viza qo‘yadi. Korxona huquqiy aktlarini, ularning amaldagi qonunga muvofiqligi to‘g‘risidagi yuridik xizmatning vizasi bo‘lmasa, chiqarilishiga yo‘l qo‘yilmaydi;

Nizomning 10-bandiga muvofiq yuridik xizmat quyidagi huquqlarga ega: a) davlat boshqaruv organi, korxona, tuzilma birliklari faoliyatida qonunchilikka rioya etilishining ahvoli bilan tanishish; taftish o‘tkazishlarda va qayta ro‘yxatga olishlarda qatnashish; b) mansabdor shaxslardan davlat boshqaruv organlarida, korxonalarda belgilangan tartibda hujjatlar, ma’lumotnomalar, hisob-kitoblar va o‘z burchlarini bajarish uchun zarur bo‘lgan boshqa ma’lumotlarni olish; v) rahbariyatga qonun buzishlarning bartaraf etish, keltirilgan zararni qoplash, amaldagi qonunlarning bajarilishini ta’minlamagan yoxud buzayotgan bo‘linmalar va xizmatlarning rahbarlarini, boshqa xodimlarni javobgarlikka tortish haqida takliflar taqdim etish; g) davlat boshqaruv organi va korxona rahbariyati bilan kelishilgan holda normativ hujjatlar loyihalarini tayyorlash, shuningdek, o‘ziga yuklatilgan vazifalarga muvofiq yuridik xizmat tomonidan o‘tkaziladigan tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun boshqa bo‘linmalar va xizmatlarning xodimlarini jalb etish; d) davlat boshqaruv organi, korxona rahbariyati tomonidan chaqiriladigan hay’at majlislarida, tegishli kengashlarda ishtirok etish.

Yuridik xizmat xodimlari O‘zbekiston Respublikasi mehnat qonunchiligiga muvofiq ushbu Nizomda ko‘zda tutilgan vazifalarni bajarmaganliklari uchun intizomiy va moddiy javobgardirlar. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi organlari davlat boshqaruv organlari, korxonalarning yuridik xizmat xodimlarini o‘tkaziladigan tekshirishlar natijalari bo‘yicha ular o‘z xizmat vazifalarini bajarmaganliklari uchun intizomiy javobgarlikka tortish haqida taqdimnoma kiritishga haqlidirlar.

Yuridik xizmat faoliyatining asosiy yo‘nalishlari. Tadbirkorlik faoliyati sohasida yuridik xizmat tomonidan amalga oshiriladigan xuquqiy ishlar ko‘p qirrali va keng qamrovlidir. Ularning barchasini to‘liq yoritishni imkoniyati yo‘qligini hisobga olib, korxonalar yuridik xizmatining faqat quyidagi asosiy yo‘nalishlaridagi faoliyatini bayon qilishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. Yuridik xizmatning tashkiliy funksiyasi – uning qonunchilikni ta’minlash bo‘yicha tashkiliy ishlari, shuningdek huquqiy ishlar darajasini yanada rivojlantirishga qaratilgan tadbirlarni ishlab chiqishda o‘z ifodasini topadi.

Yuridik xizmat to‘g‘risidagi qonunchilikning rivojlanishi uning qonunchilikni ta’minlashga qaratilgan faoliyatida mustaqilligini kuchaytirishga yo‘naltirilganligini ko‘rsatmokda. Yuridik xizmat korxona faoliyatiga taalluqli bo‘lgan barcha qonunlar va qonun osti hujjatlarini, shu jumladan yuqori boshqaruv organlari normativ hujjatlari, korxona loqal hujjatlari ijrosi ustidan nazoratni olib boradi.Natijada yuridik xizmat xodimlar nafaqat korxona rahbari yoki boshqa mansabdor shaxslarga huquqiy masalarda maslahatlar beradi, balki qonunchilikka rioya qilish ustidan nazorat qilish funksiyasini ham keng ko‘lamda amalga oshiradi.

Yuridik xizmat tomonidan loyihaning qonunga zid kelmasligini aniqlash va izohlash bilan chegaralanish oson bo‘lar edi, biroq uning vazifasi murakkabroq bo‘lib, yuridik xizmat loyiha muallifi va rahbarga masalani qonunan qanday hal qilish lozimligini ko‘rsatib berish, lozim bo‘lganida esa, zarur ta’riflarni asoslab berishi kerak. Korxona huquqiy aktlarining, ularning amaldagi qonunga muvofiqligi to‘g‘risidagi yuridik xizmatning vizasi bo‘lmasa, chiqarilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Viza deganda yuridik xizmat xodimining loyihadagi imzosi va tekshirilgan sana tushuniladi.

Yuridik xizmat birinchidan, amaldagi qonunlar va me’yoriy hujjatlarni tartibli hisobga olish va saqlashni tashkil qilgan holda ularni to‘g‘ri qo‘llanilishini ta’minlash choralarini ko‘radi; ikkinchidan, iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish va islohotlarni chuqurlashtirish talablaridan kelib chiqqan holda qonunlar va me’yoriy hujjatlarga qo‘shimcha va o‘zgartishlar kiritish haqida takliflar tayyorlashda faol ishtirok etadi; uchinchidan, xo‘jalik shartnomalari loyihalarini tayyorlash, uni tuzish va ijrosini nazorat qilishga oid ishlarda qatnashadi; to‘rtinchidan, xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatiga noqonuniy aralashuvlarni oldini olish bo‘yicha tegishli huquqiy chora-tadbirlarni ko‘radi, sudda va boshqa organlarda korxona manfaatlarini himoya qiladi.

Huquqiy tarbiya ishlarini amalga oshirishda korxonalar yuridik xizmati faol ishtirok etadilar. Yuridik xizmatning rahbarlar va xodimlarni huquqiy tarbiyalashdagi ishtiroki nafaqat huquqiy mavzulardagi ma’ruzalar, suhbatlar va maslahatlar kabi an’anaviy shakllarda, balki huquqiy hujjatlar loyihalarini tekshirishda, xo‘jalik nizolarini ko‘rishda ishtirok etishida, huquqiy ishlar ahvolini tekshirishda ham namoyon bo‘ladi. Amaldagi qonunlar, qonun osti hujjatalri, yuqori boshqaruv organlarining normativ hujjatalri, korxonaning loqal hujjatlarini tartibga solingan matnlarining mavjud bo‘lishi qonunchilikni ta’minlashdi muhim rol o‘ynaydi.

Alohida topshiriqlar bo‘yicha yuridik xizmat ko‘rsatish shartnomasiga ko‘ra tadbirkorlar advokatlarga jumladan, ma’lum shartnomani tuzishda yozma huquqiy xulosa berishni yoki xo‘jalik nizosi bo‘yicha uning vakili sifatida qatnashishni talab qilishlari mumkin. Ushbu shartnoma bir martalik shartnoma hisoblanib, u ijro qilingandan keyin o‘z kuchini yo‘qotadi. Hozirgi vaqtda har doim ham tadbirkorlar advokatlar xizmatidan foydalanishga moddiy imkon topa olmayaptilar, natijada ular tomonidan tuzilayotgan shartnomalar va shartnoma majburiyatlarini bajarilishi har doim ham qonun talablariga va tadbirkor manfaatlariga to‘g‘ri kelmayapti.

Buning uchun yuridik xizmat kadrlar bo‘limi bilan hamkorlikda iloji boricha jamoatchilik tashkilotlari ishtirokida ham butun korxona, ham alohida tarkibiy bo‘linmalar bo‘yicha mehnat intizomining buzilish hollari haqidagi ma’lumotlarni vaqti- vaqti bilan tahlil qilishi, bu nuqsonlarning sabablarini aniqlashi va ularni bartaraf etishda huquqiy vositalardan foydalanish borasida takliflar kiritishi kerak. Yuridik xizmat mehnat intizomini buzuvchilarga qonunchilik normalarini qo‘llash tajribalarini umumlashtirishda ishtirok etadi. Bunda huquqiy choralarni jamoatchilik ta’siri tadbirlari bilan mohirona qo‘shib qo‘llash, ishga kelmovchi va boshqa mehnat intizomini buzuvchilarga intizomiy choralar qrnunchilikda (Mexnat kodeksining 181-moddasida) ko‘zda tutilgan jazolarni (jumladan -"hayfsan","o‘rtacha oylik ish haqining o‘ttiz foizidan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima", «mehnat shartnomasini bekor qilish") qo‘llashga, qo‘llangan choralar haqidagi axborotni jamoa a’zolariga yetkazilishiga, ya’ni oshkoralikka e’tibor berishi lozim.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Erishilgan yutuqlarni mustahkamlab, yangi marralar sari izchil harakat qilishishimiz lozim. Xalq so’zi gazetasi, 2006 yil, 11 fevral. 2. Qosimova M.S., Xodiev B.Yu., Samadov A.N., Muxitdinova U.S., Kichik biznesni boshqarish. O’quv qo’llanma. –T.: O’qituvchi, 2003. 3. Lapusta M.G. Predrinimatelstvo. –M.: INFRA-M, 2004.

Похожие

Ombudsman faoliyati

Tadbirkorlik faoliyatida iste'molchi huquqlari

Yuridik shaxslar – fuqarolik huquqining subyekti sifatida

Mulkning iqtisodiy va yuridik ma’nodagi tushunchalari

Sanoat, transport, aloqa, mudofaa va boshqa maqsadlarga mo’ljallangan yerlar to’g’risida tushuncha va huquqiy holatining umumiy xususiyatlari