Прокуратура органларини фуқароларни ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишдаги вазифалари - Юриспруденция - Презентации

Прокуратура органларини фуқароларни ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишдаги вазифалари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

230.625 KB

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АДЛИЯ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ЮРИДИК ИНСТИТУТИ Прокуратура органларини фуқароларни ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишдаги вазифалари

ПРОКУРАТУРА ОРГАНЛАРИНИ ФУҚАРОЛАРНИ ҲУҚУҚ ВА ЭРКИНЛИКЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ ВАЗИФАЛАРИ Ўзбекистон Республикаси прокуратура органларининг асосий вазифалари қонун устуворлигини таъминлаш, қонунийликни мустаҳкамлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ҳамда эркинликларини, жа мият ва давлатнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларини, Ўзбекистон Республикаси конституциявий тузумини ҳимоя қилиш, ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш ва профиклактика қи лишдан иборат («Прокуратура тўғрисида»ги Қонуннинг 2-моддаси). Прокурор назорати, бу – Ўзбекистон Республикаси номидан, унинг ҳудудида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа қонунларининг аниқ ва бир хилда бажарилиши устидан назоратни амалга оширувчи прокуратура органлари нинг давлат органи сифатидаги махсус фаолиятидир. Прокурор назоратининг мустақиллиги ҳар қандай давлат ташкилоти, сиёсий ташкилот ёки жамоат ташкилотларидан ҳоли тарзда, фақатгина қонун билан белгиланган ваколатлари доира сида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа қонунлари ва қонун ости ҳужжатлари талабларига назорат объектлари томонидан риоя қилиниши, қонунларнинг аниқ ва бир хилда бажарилиши устидан назоратнинг амалга оширилишида ҳам ифодаланади.

Прокурор назорати - давлат номидан, яъни, ҳужжатларида давлат номидан деб қайд этилмасада, Ўзбекистон Республикаси давлати номидан амалга оширилади. Прокурор Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қонунларнинг аниқ ва бир хилда бажарилиши устидан назоратни маълум бир идора номидан ёки шу идора манфаати йўлида эмас, балки, давлат номидан, давлат ва жамиятимиз манфаати йўлида амалга оширади. Шунинг учун, прокуратура органлари ҳамда прокурор томонидан бажариладиган фаолиятга давлат томонидан амалга оширилган фаолиятдек мунособатда бўлинади.

Прокурор назоратининг ўзига хос хусусиятлари бўлиб: 1. мавжуд бўлган барча қонунларни ва қонун ости ҳуж жатларининг юридик ва жисмоний шахслар томонидан уларнинг фаолият доирасидан қатъи назар аниқ ва тўғри қўлланилишини таъминлаш; 2. прокурор назорати - давлат фаолиятининг бир йўна лиши; 3. прокурор назорати - олий қонун чиқарувчи ва олий иж ро ҳокимияти органларига, Ўзбекистон Республикаси олий ман сабдор шахсларига, умумий юрисдикция судларига, хўжалик суд ларига ва Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судига нис батан татбиқ этилмаслиги ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясида прокуратура давлат ҳокимиятининг ташкил этилиши бўлимига киритилганлиги унинг мустақил структурага эга эканлигини билдиради. Ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига тақсимланиши, бошқа мустақил ҳуқуқий институтларнинг мавжудлигини асло инкор этмайди. Бундай ҳуқуқий институтлардан асосийси бу прокуратурадир. У ким томондан қонун бузилишидан қатъий назар уларни бартараф қилади ва тегишли жазони қўллайди. Прокуратуранинг ижро этувчи ёки суд ҳокимиятига бўйсуниши давлат тизимини тубдан ўзгартириб, қонунларнинг бузилиш хавфини кучайтириб юборар эди. Юқоридагилардан келиб чиқиб шуни айтиш керакки, прокуратура давлат органлари структурасида муҳим ўрин эгаллайди.

Давлат бошқарувининг олий органлари, суд, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва бошқа идоралар фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, халқ ҳокимиятини, ҳуқуқтартиботни таъминлашга ваколатли бўлсаларда, Конституцияга риоя этилиши, қонунларнинг устуворлигини, бир хилда бажарилишини, қонунийликнинг мустаҳкамланишини таъминлаш учун уларнинг ижроси устидан назорат давлат томонидан фақат ягона прокуратура органларига юклатилган. Прокурор назорати ҳуқуқий муносабатлари давлатнинг қайси идораси, қайси давлат органи ҳуқуқбузарликни белгилаши, қонун билан ғайриқонуний ҳаракат ёки ҳаракатсизликни ифодалашидан қатъи назар вужудга келади. Прокуратура идораларининг бирламчи вазифалари қонуннинг ягоналигини таъминлаш, бузилган ҳуқуқ ва эркинликларни тиклаш ва қонун бузилишини бартараф этиш чораларини кўришдир. Прокурор назоратининг предмети. Ўзбекистон Республикасининг «Прокуратура тўғрисида»ги Қонунининг 4-моддасида кўрсатилган прокуратура фаолиятининг асосий йўналишларида белгиланган ҳуқуқий муносабатлар - прокурор назоратининг предмети бўлиб, ҳар бир асосий йўналиш ўз мазмунига кўра, жисмоний ва юридик шахслар томонидан қонунларнинг ижро этилиши уларнинг эгаллаган лавозими ва мавқеига қараб турличадир.

Қонунлар ижроси устидан назорат предмети Қонуннинг 20-моддасида белгиланган бўлиб, Прокуратура фаолиятининг мақсади ҳамда вазифалари тубдан ўзгарди. Юртбошимиз таъбири билан айтганда, "прокуратура халқнинг устидан назорат қилмаслиги, аксинча унга хизмат қилмоғи даркор". Шунинг учун ҳам тоталитар режимдан қолган асоратдан, яъни фуқаролар устидан назорат қилиш ваколатидан воз кечилди. Эндиликда прокуратура ходимларининг бош мақсади ҳар бир ваколатни амалга оширишда фуқароларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш ҳисобланади. Қонуннинг 4-моддасида фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинлик ларини таъминлашга қаратилган қонунлар ижроси устидан назорат олиб бориш прокуратура фаолиятининг мустақил йўналиши дара жасида белгиланиши, шунингдек “фуқаронинг ҳуқуқлари ҳамда эркинликларига риоя этилиши устидан назорат” қилишни янги таҳрирдаги қонунга алоҳида боб сифатида киритилиши асосий қонунимизда белгиланган фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашга қаратилган нормани амалда қўллашда прокуратура ролининг кучайганлигини тасдиқлайди.

Қонунлар ижросини текшириш қонунларнинг бузилаётганлиги тўғрисидаги аризалар ва бошқа маълумотлар асосида, шунингдек қонунийлик прокурор томонидан чоралар кўрилишини талаб қиладиган ҳолатда эканлигидан келиб чиққан ҳолда қонунда белгиланган тартибда ўтказилади. Хўжалик фаолиятига ва бошқа фаолиятга прокурорнинг бевосита аралашишига, шунингдек идоравий бошқарув ва текширув органларининг вазифаларини бажаришига йўл қўйилмайди (Ўзбекистон Республикасининг «Прокуратура тўғрисида»ги Қонунининг 23-моддаси). Прокурорлик назоратининг ушбу тармоғида прокурорлар ўзларига юклатилган вазифаларни муваффаққиятли амалга оширишлари учун уларга зарур бўлган ваколатлар берилган.

Прокурорга у ўзи ноқонуний ва асослантирилмаган деб ҳисоблаган қарорни тўғридан-тўғри бекор қилиш ёхуд ўзгартириш ҳуқуқи берилмаган. Прокурорга берилган ваколатлар қонунбузилиш ҳолларини ўз вақтида аниқлаш, аниқланган қонунбузилиш ҳолларига нисбатан ушбу қонунбузилиш ҳолатини бартараф этиш ҳуқуқига эга бўлган шахсларнинг эътиборини жалб этиш, ҳуқуқбузарларни қонун билан белгиланган тартибда жавобгарликка тортиш ва ҳуқуқбузарликларни келтириб чиқарган сабаб ва шарт-шароитларни бартараф этиш чораларини кўриш имконини беради. Ушбу соҳадаги прокурорнинг ваколатлари асосан Ўзбекистон Республикаси «Прокуратура тўғрисида»ги Қонуннинг 22-моддасида шакллантирилган.

Прокуратура қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига кирмайди. Прокуратура - давлат органи. У айнан мустақил давлат органи сифатида прокурорлик назоратини амалга оширади. Хўш, прокурор назорати дейилганда нима тушунилади? Юқоридагилардан келиб чиқиб, шуни айтиш керакки, прокурор назорати - бу Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларида ўрнатилган ҳолатга риоя қилиш, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амалдаги қонунчиликка мувофиқ бузилган қонунийликни бартараф этиш чораларини, ўрнатилган қонунларга мувофиқ айбдор шахсларни жавобгарликка тортиш чораларини, прокуратуранинг ва унинг қонунда белгиланган ҳуқуқий таъсир чораларини қонун билан ўрнатилган тартибда бажариш ваколатини амалга ошириш учун давлат ҳокимиятининг махсус ваколатли органи фаолияти туридир.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ

Похожие

Адвокат, тергов ва прокуратура органлари ходимлари ҳамда судьянинг касб ахлоқи

Давлат ва ҳуқуқ назарияси фанининг мақсади, вазифалари ва ўзига хос хусусиятлари

Ижтимоий муносабатлар ва ҳуқуқ

Маъмурий ҳуқуқ асослари

Инсон ҳуқуқлари бўйича миллий қонунчилик