Инсон ҳуқуқлари бўйича миллий қонунчилик - Юриспруденция - Презентации

Инсон ҳуқуқлари бўйича миллий қонунчилик

Загружено в:

26.04.2024

Скачано:

0

Размер:

1402.8291015625 KB

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ ҚОНУНЧИЛИК

РЕЖА 1. Ўзбекистон Республикасининг инсон ҳуқуқлари бўйича мажбуриятлари. 2. Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро стандартлар имплементацияси. 3. Қонунчиликнинг жиноят, меҳнат, оилавий ва бошқа соҳаларини такомиллаштириш. 4. Ўзбекистон Республикасининг инсон ҳуқуқлари бўйича миллий стратегияси.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МАЖБУРИЯТЛАРИ Давлатларнинг инсон ҳуқуқлари соҳасидаги мажбуриятлари турли шартномаларда ҳар хил акс эттирилади. Масалан, Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги Халқаро пакт давлатлардан максимал даражада иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқларнинг тўла рўёбга чиқишини босқичма-босқич таъминлаш учун “чора-тадбирлар кўриш”ни талаб қилади.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МАЖБУРИЯТЛАРИ Пакт шунингдек, давлатларни иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқларнинг ҳеч қандай камситишларсиз амалга оширилишини кафолатлашга ҳамда эркак ва аёлларнинг бу ҳуқуқлардан баҳраманд бўлиш учун тенг ҳуқуқлилигини таъминлашга мажбурият юклайди. Мазкур ҳуқуқларни назарда тутувчи бошқа халқаро шартномалар мажбуриятларни турлича шакллантиради, ҳатто давлатларнинг қонун ҳужжатларини қабул қилиш ёки давлат сиёсатида бу ҳуқуқларни илгари суриш каби аниқ ҳаракатларни амалга ошириш мажбуриятини кўзда тутади.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МАЖБУРИЯТЛАРИ “ Босқичма-босқич амалга ошириш” тушунчаси давлатларнинг инсон ҳуқуқларига оид халқаро шартномаларидан келиб чиқадиган ҳуқуқларга нисбатан мажбуриятларининг асосий жиҳатини тавсифлаш учун ишлатилади. Унинг негизида инсон ҳуқуқларининг тўла рўёбга чиқишини таъминлаш, мавжуд ресурслардан максимал фойдаланган ҳолда тегишли чоралар кўриш мажбурияти ётади. “ Босқичма-босқич амалга ошириш” тушунчаси БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича бошқа шартномаларида ҳам мавжуд: Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенциянинг 4- моддаси ва Ногиронларнинг ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенциянинг 4(2) моддаси.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МАЖБУРИЯТЛАРИ “ Мавжуд ресурслар” атамаси ушбу ҳуқуқларнинг амалга оширилишига ресурсларнинг етишмаслиги тўсқинлик қилиши мумкинлиги ва унга фақат маълум муддатдан сўнг эришиш мумкинлиги тан олинишини назарда тутади. Бундан ташқари, давлатнинг тегишли чоралар кўриш мажбуриятига риоя қилиши унинг молиявий ёки бошқа ресурслари асосида баҳоланади.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МАЖБУРИЯТЛАРИ Давлатларнинг мажбуриятлари мазмунини очиб бериш учун бу мажбуриятлар баъзан уч тоифага бўлинади: инсон ҳуқуқларни ҳурмат қилиш (ҳуқуқдан фойдаланишга аралашмаслик); ҳимоя қилиш (бошқаларни ҳуқуқдан фойдаланишга тўсқинлик қилишини олдини олиш); амалга ошириш (ҳуқуқни тўлиқ амалга ошириш учун тегишли чоралар кўриш).

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МАЖБУРИЯТЛАРИ Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган инсон ҳуқуқлари соҳасидаги халқаро ҳужжатлар ўз хусусиятидан келиб чиққан ҳолда, мазкур ҳужжатларда белгиланган ҳуқуқларни ҳурмат қилиш, ҳимоя қилиш ва таъминлаш учун муайян чораларни кўриш ва бу ҳақида халқаро назорат органларига маълумот бериш мажбуриятини юклайди.

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ Халқаро шартномалар доирасида давлатлар томонидан қабул қилинган мажбуриятларни амалга ошириш уларни имплементация қилиш йўли билан амалга оширилади.

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ Имплементация – бу халқаро шартномаларнинг ижроси билан боғлиқ мажбурият бўлиб, халқаро-ҳуқуқий нормаларни миллий даражада қонун ва қонун ости-ҳужжатларига трансформация қилишни англатади. Халқаро ҳуқуқ нормаларини имплементация қилиш тартиби ҳуқуқ ижодкорлиги ва ташкилий-ижроия фаолиятни уйғунлаштиришни талаб қилади.

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ Ўзбекистон Республикаси амалиётида идоралараро имплементация механизмлари сифатида БМТ конвенцияларини: - “ Бола ҳуқуқлари тўғрисида”, - “ Қийноқлар ҳамда муомала ва жазонинг бошқа бешафқат ғайриинсоний ёки қадр-қимматни таҳқирлайдиган турларига қарши”, - “ Аёлларни камситишнинг барча шаклларини бартараф этиш тўғрисидаги”, - “ Ирқий камситишнинг барча шаклларини бартараф этиш тўғрисидаги” конвенцияларни, - бундан ташқари ХМТнинг ратификация қилинган конвенцияларини бажариш бўйича миллий дастурлар ва ҳаракат режаси намоён бўлади.

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ Ўзбекистон Республикасининг Халқаро шартномалари тўғрисидаги қонунининг 33- моддасида Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномаларини бажаришга оид қоида мустаҳкамланган бўлиб, Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари Ўзбекистон Республикаси томонидан халқаро ҳуқуқ нормаларига мувофиқ оғишмай ва мажбурий тарзда бажарилади.

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ - ХМТнинг Ўзбекистон Республикаси томонидан ратификация қилинган коненцияларини 2014-2016 йилларда амалга оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисидаги Ўзб.Р. ВМ 132-сон Қарори: - Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги (Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги) давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг ва бошқа ташкилотларнинг ХМТнинг ратификация қилинган конвенцияларидан келиб чиқадиган мажбуритлар бажарилишини таъминлашга доир фаолиятни мувофиқлаштиришни амалга оширсин;

ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАР ИМПЛЕМЕНТАЦИЯСИ - Ўзбекистон Республикасида мажбурий меҳнатга барҳам беришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида Ўзб.Р. ВМ 349-сон Қарори (10.05.2018)

МИЛЛИЙ ҚОНУНЧИЛИК Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 13-модда. Ўзбекистон Республикасида демократия умуминсоний принципларга асосланади, уларга кўра инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр- қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият ҳисобланади.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларни чуқурлаштиришга устувор эътибор қаратилиши натижасида судлар мустақиллиги ва одил судловга бўлган ҳуқуқни ҳимоя қилиш соҳасида халқаро стандартларни имплементация қилиш бўйича аниқ чора-тадбирлар қабул қилинди.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ - “Хабеас корпус” институтини имплементация қилиш давом эттирилмоқда; - Айблов далили сифатида ноқонуний усуллар билан олинган маълумотлардан фойдаланиш учун қатъий жавобгарлик белгиланди. - Жиноят кодексининг 235-моддаси (қийноқлар) БМТнинг Қийноқларга қарши конвенциясининг 1- моддасига мослаштирилди.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Судларда ишларни кўришнинг адолатли, очиқ ва шаффофлигини таъминлаш мақсадида ишларни электрон тақсимлаш тизими жорий этилди. Шунингдек, харажатлар ва бюрократик сансалорликни камайтириш учун “электрон жиноят иши” ва “масофадан сўроқ қилиш” тизимлари жорий этилмокда.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • 2021-2022 йилларда коррупцияга қарши курашиш бўйича давлат дастури қабул қилинди; • Коррупцияга қарши курашиш бўйича парламент қўмиталари ташкил этилди; • озодликдан маҳрум қилиш билан боғлиқ бўлмаган жазо турларини қўллаш ҳисобига ҳибсга олиш тарзидаги жиноий жазо бекор қилинди, жиноят содир этишда гумон қилинаётган шахсларни ушлаб туриш 72 соатдан 48 соатгача қисқартирилди;

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • қамоқда сақлаш, уй қамоғида сақлаш, дастлабки тергов тарзидаги эҳтиёт чораларини қўллаш муддатлари 1 йилдан 7 ойгача қисқартирилди (ЖПК 245-модда); • далилларни сохталаштирганлик учун алоҳида жиноий жавобгарлик киритилди; • жазони ижро этиш муассасаларида 2800 дан ортиқ видеокузатув камералари ўрнатилди.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ кейинги босқич - жиноят содир этишда гумон қилинган шахсларнинг телефон орқали суҳбатларини тинглаш ва тинтув ўтказишга рухсат бериш ҳуқуқини судларга топширишдир. БМТнинг 2030 йилгача Кун тартибини амалга ошириш мақсадида ҳукумат томонидан 2030 йилгача бўлган даврда Барқарор ривожланиш соҳасида Миллий мақсад ва вазифалар қабул қилиниб, унда 16 та миллий мақсад ва 125 та вазифа тасдиқланди. Миллий мақсад ва вазифаларни амалга ошириш бўйича “йўл харитаси” қабул қилинди, Мувофиқлаштирувчи кенгаш тузилди.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ - “электрон меҳнат дафтарчалари” тизими ишга туширилди; - Нодавлат нотижорат ташкилотларига мамлакат ҳудудида ва чет элда фуқароларни иш билан таъминлаш соҳасида хизмат кўрсатиш ҳуқуқи берилди; - меҳнат ва бандликка кўмаклашиш вазирлигининг Жамоат ишлари фонди ташкил этилди; - вақтинчалик ёки доимий яшаш ҳуқуқига эга бўлмаган ёки яшаш жойида рўйхатдан ўтмаган фуқароларни ишга қабул қилишни тақиқлаш бекор қилинди

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • вақтинчалик ёки доимий пропискасиз ёки турар жойида ҳисобга олинмаган фуқароларни ишга қабул қилиш учун иш берувчининг жавобгарлиги бекор қилинди; • “ Хусусий бандлик агентликлари тўғрисида”ги қонун қабул қилинди; • мажбурий меҳнатга жалб қилганлик учун маъмурий жавобгарлик кучайтирилди ва жиноий жавобгарлик жорий қилинди. Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш ҚОИДАЛАРИ • 24. Болага исм ота-онанинг розилигига кўра берилади. Болага қўшалоқ исм беришга йўл қўйилади (Саидаҳмадхўжа, Тўхтамуроджон, Гулираъно, Мирзаолим, Мирзо Улуғбек, Роза-Мария). • Боланинг манфаатларидан келиб чиққан ҳолда, унга келгусида унинг шаъни ва қадрини камситиши мумкин бўлган исм берилишига йўл қўйилмайди. Бола исмига доир келишув мавжуд бўлмаганда пайдо бўлган келишмовчилик васийлик ва ҳомийлик органи томонидан ҳал этилади.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • “ Ўзбекистон Республикасида чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг қонуни. 04.06.2021 й. • Ушбу Қонуннинг мақсади Ўзбекистон Республикасида чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. • Ушбу Қонуннинг амал қилиши бошқа давлатлар ҳудудида доимий яшайдиган, Ўзбекистон Республикаси ҳудудига кириб келаётган ёки унинг ҳудудида вақтинча турган, шунингдек Ўзбекистон Республикаси ҳудудида доимий яшайдиган чет эл фуқароларига ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга нисбатан татбиқ этилади. • Ушбу Қонуннинг амал қилиши чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида ҳамда халқаро шартномаларида белгиланган имтиёзларига ва иммунитетларига дахл қилмайди.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • “ Ўзбекистон Республикасида чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг қонуни. 04.06.2021 й. • Икки ёки ундан ортиқ давлат фуқаролигига эга бўлган чет эл фуқаролари қайси давлат фуқаролигига мансублиги тўғрисидаги ҳужжатлар бўйича Ўзбекистон Республикасига кирган бўлса, Ўзбекистон Республикасида ўша давлатнинг фуқаролари ҳисобланади.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • “ Ўзбекистон Республикасида чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг қонуни. 04.06.2021 й. • 8-модда. Сиёсий бошпана бериш • Ўзбекистон Республикасида сиёсий бошпана чет эл фуқароларига ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга Ўзбекистон Республикасининг миллий манфаатларини ҳисобга олган ҳолда, халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принциплари ҳамда нормалари асосида, ушбу Қонунга ва Ўзбекистон Республикасининг бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларига мувофиқ берилади. • Сиёсий бошпана ўз фуқаролиги бўйича мансуб бўлган мамлакатда ёки доимий яшаш жойида ижтимоий-сиёсий фаолияти, диний эътиқоди, ирқий ёки миллий мансублиги учун таъқиб қилинишдан ёки таъқибнинг жабрланувчиси бўлишига реал таҳдиддан, шунингдек халқаро ҳуқуқ нормаларида назарда тутилган инсон ҳуқуқлари бузилишларининг бошқа ҳолларидан бошпана ва ҳимоя излаётган, бошқа давлатлар ҳудудида доимий яшайдиган чет эл фуқароларига ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга, шунингдек уларнинг оила аъзоларига берилади. • Ўзбекистон Республикасида сиёсий бошпана бериш тартиби ва шартлари Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан белгиланади.

ҚОНУНЧИЛИКНИНГ ЖИНОЯТ, МЕҲНАТ, ОИЛАВИЙ ВА БОШҚА СОҲАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ • “ Ўзбекистон Республикасида чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг қонуни. 04.06.2021 й. • 25-модда. Чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг мажбуриятлари • Ўзбекистон Республикаси ҳудудида турган чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар: • Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, қонунларига ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларига риоя этиши; • Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг, шунингдек Ўзбекистон Республикаси ҳудудида турган чет эл фуқароларининг ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилиши; • Ўзбекистон халқининг тарихий, маънавий ва маданий меросини асраб-авайлаши; • атроф табиий муҳитга эҳтиёткорона муносабатда бўлиши шарт.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 22 июндаги ПФ-6012 сон Фармони билан “Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикасининг Миллий стратегияси” қабул қилинди. Миллий стратегиянинг мақсади — Ўзбекистонда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш бўйича изчил олиб борилаётган давлат сиёсатини амалга оширишнинг асосий вазифалари ва йўналишларини белгилаб олиш ҳисобланади.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ Асосий вазифалар: • Халқаро стандартлар асосида миллий қонунчиликни такомиллаштириш; • Ўзбекистонда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ суҳасидаги ислоҳотларни инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро мажбуриятларга мувофиқлаштириш; • Ўзбекистоннинг инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари соҳасидаги халқаро рейтинглар ва индексларда юқори ўринга олиб чиқиш;

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ Асосий вазифалар: • Одил судлов, судьялар мустақиллиги, миллий институтлар фаолияти, ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш; • Ҳуқуқларни ҳимоя қилишда давлат органлари ва фуқаролик жамияти институтлари ҳамкорлигини таъминлаш; • Жиноятчиликка қарши кураш ҳамда ушлаб турилганлар, қамоққа олинганлар ва маҳкумларни сақлаш жойлари тизимида одил судловга ва инсон ҳуқуқларига риоя этилишини таъминлаш;

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ Асосий вазифалар: • инсоннинг иқтисодий ҳуқуқларини таъминлаш, хусусий мулкчилик ва давлат-хусусий шериклик алоқаларини ривожлантириш; • таълимнинг сифати ва барча даражадаги қамровини ошириш, узлуксиз таълим тизимини ривожлантириш, ўқитиш тизимининг инклюзивлиги ва ундан барчанинг фойдалана олишини таъминлаш; • давлатлараро муносабатларни, халқаро ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорлик алоқаларини уйғунлаштириш, инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномавий органларнинг тавсияларини сифатли ва ўз вақтида бажариш мақсадида инновацион тамойилларни жорий этиш;

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ 1. Шахсий ва сиёсий ҳуқуқларни ҳимоя қилиш соҳасидаги устувор йўналишлар; 2. Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқларни ҳимоя қилиш ҳамда барқарор ривожланиш соҳасидаги устувор йўналишлар;Миллий стратегияни амалга оширишнинг асосий йўналишлари:

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ 3. Инсон ҳуқуқлари соҳасидаги халқаро стандартларни қонунчиликка ва ҳуқуқни қўллаш амалиётига имплементация қилиш ҳамда мониторинг қилиш механизмларини такомиллаштириш бўйича устувор йўналишлар; 4. Инсон ҳуқуқлари соҳасида ҳуқуқий саводхонликни ошириш, жумладан бу борада ахборот тарқатиш, таълим бериш фаолиятини самарали ташкил этиш бўйича устувор йўналишлар; 5. Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги халқаро ва минтақавий тузилмалар, хорижий мамлакатларнинг инсон ҳуқуқлари бўйича миллий институтлари билан ҳамкорликни ривожлантириш бўйича устувор йўналишлар.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯСИ Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг инсон ҳуқуқлари бўйича устав органлари ва шартномавий қўмиталари хабарномалари ва қарорларини кўриб чиқиш бўйича Ўзбекистон Республикаси давлат органларининг ўзаро ҳамкорлик қилиш тартиби тўғрисидаги НИЗОМ

PARIJ PRINSIPLARIGA MUVOFIQ, MILLIY INSTITUTLAR QUYIDAGI XUSUSIYATLARGA EGA BOʻLISHI SHART:  - inson huquqlarini himoya qilish borasida keng vakolatlarga ega;  - faoliyati qonun hujjatlarida mustahkamlangan boʻlishi;  - davlat organlaridan mustaqil;  - ularning tarkibida keng vakillikning taʼminlanganligi;  - fuqarolarning shikoyatlarini koʻrib chiqish imkoniyatining mavjudligi.  Parij prinsiplariga muvofiq milliy institutlar quyidagi funksiyalarni amalga oshiradi:  - davlat hokimiyati organlariga inson huquqlariga doir masalalar boʻyicha fikr-mulohazalar, tavsiyalar, takliflar taqdim qilish;  - milliy qonunchilikni xalqaro talablariga moslashtirish jarayoniga koʻmaklashish va ragʻbatlantirish;  - xalqaro hujjatlarni ratifikatsiya qilishga koʻmaklashish hamda xalqaro majburiyatlarni bajarishini kuzatib borish;  - xalqaro konvensiyalarni bajarilishi boʻyicha xalqaro nazorat organlariga milliy maʼruzalar tayyorlashga koʻmaklashish;  - inson huquqlari sohasiga faoliyat yurituvchi BMT organlari, mintaqaviy xalqaro tashkilotlar va boshqa mamlakatlarning milliy institutlari bilan hamkorlik qilish;  - inson huquqlarini oʻqitish, tadqiq qilishga doir dasturlarni ishlab chiqishda ishtirok etish: ularni amalga oshirishda qatnashish;  - inson huquqlariga oid axborotlarni tarqatish va barcha shakldagi kamsitishga qarshi kurash.

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY MAJLISINING INSON HUQUQLARI BOʻYICHA VAKILI (OMBUDSMAN)  Ombudsman soʻzi – bugun rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlarda “inson huquqlarini himoya qiluvchi” sifatida tushuniladi. Bu soʻz shved tilidan olingan boʻlib “vakil” degan maʼnoni anglatadi. U eng avval shved qiroli huzurida faoliyat yuritgan. Keyinchalik parlament shakllangandan soʻng 1809-yildan Parlament huzuriga koʻchgan.  Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 24-aprelda boʻlib oʻtgan sakkizinchi sessiyasida “Oliy Majlisining Inson huquqlari boʻyicha vakili (Ombudsman) toʻgʻrisida”gi Qonun qabul qilindi. Shu kunga qadar ushbu hujjat Ombudsman vazifalari va vakolatlarini kengaytirish zaruriyati nuqtayi nazaridan takomillashtirilib, yangi tahrirda qabul qilindi.

 Milliy inson huquqlarini himoya qilish muassasalarining Global alyansi (MIHHQMGA) 1993-yildan buyon jahondagi mavjud Ombudsman institutlari salohiyatini baholash boʻyicha faoliyat yuritadi. Qayd etish lozimki, 2020- yilda Global alyans tomonidan Oliy Majlisning Inson huquqlari boʻyicha vakili (Ombudsman) faoliyatining Parij prinsiplariga muvofiqligi boʻyicha akkreditatsiyadan oʻtkazildi va unga “V” maqomi berildi  2004-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari boʻyicha vakili (Ombudsman) toʻgʻrisidagi qonunining yangi tahriri qabul qilindi. Ushbu Qonun Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Inson huquqlari boʻyicha vakili (ombudsman)ning huquqlarini, majburiyatlarini, faoliyatining asosiy yoʻnalishlari va kafolatlarini belgilaydi

QUYIDAGILAR ESA OMBUDSMAN MINTAQAVIY VAKILLARINING ASOSIY VAZIFALARI ETIB BELGILANGAN:  inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etilishini taʼminlash, inson huquqlari monitoringini tashkil etish va oʻtkazish;  fuqarolarning shikoyatlarini qabul qilish va koʻrib chiqish, ularning buzilgan huquqlarini tiklashda koʻmaklashish;  oʻz tashabbusi bilan yoki murojaat muallifining iltimosiga koʻra, murojaatni ekspertlar, mutaxassislar va manfaatdor tashkilotlar vakillarining ishtirokida koʻrib chiqishni tashkil qilish;  ushlab turilgan, qamoqqa olingan, maʼmuriy jazo oʻtayotgan va ozodlikdan mahrum qilingan shaxslar bilan uchrashuv va suhbatlar oʻtkazish;  inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya qilish va ularni himoya qilish sohasidagi axborot-maʼrifiy ishlarni mahalliy davlat hokimiyati organlari, ommaviy axborot vositalari vakillari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari bilan birgalikda amalga oshirish.

BOLALAR OMBUDSMANI  Bolalar huquqlari boʻyicha Ombudsman yoki vakil lavozimi birinchi boʻlib Norvegiyada 1982-yilda taʼsis etilgan. Shvetsiyada esa bunday institut 1993-yilda faoliyat boshlagan. Hozirgi kunda dunyoning koʻplab mamlakatlarida bolalar boʻyicha Ombudsman instituti faoliyat koʻrsatmoqda. Jumladan Yevropada (Avstriya, Belgiya, Germaniya, Daniya, Islandiya, Ispaniya, Lyuksemburg, Rossiya, Norvegiya, Finlandiya, Shvetsiya) va Lotin Amerikasida (Gvatemala, Kolumbiya, Kosta-Rika, Peru), shuningdek Kanada, Isroil va Yangi Zelandiyada. Bolalar uchun ombudsman instituti va uning yaratilishi mamlakatimizning BMTning Bola huquqlari toʻgʻrisidagi konvensiyasi boʻyicha oʻz majburiyatlarini bajarishini nazorat qilishning ajralmas qismidir.

 2017–2021-yillarda Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasida nazarda tutilgan onalik va bolalikni muhofaza qilish, bolalarning har tomonlama intellektual, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni tubdan yaxshilash kabi vazifalar bosqichma- bosqich amalga oshirilmoqda.  Prezidentimizning 2019-yil 22-apreldagi “Bola huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirishga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi qaroriga muvofiq, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari boʻyicha vakili (ombudsman) oʻrinbosari – Bola huquqlari boʻyicha vakil lavozimi joriy etilishi natijasida mamlakatimizda bola huquqlari himoyasining tashkiliy va institutsional asoslari yanada mustahkamlandi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 29-maydagi “Bola huquqlarini himoya qilish tizimini takomillashtirish boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi qarorida Bola huquqlari boʻyicha vakilning asosiy vazifalari va faoliyati yoʻnalishlari belgilandi

INSON HUQUQLARI BOʻYICHA OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI MILLIY MARKAZI  Inson huquqlari boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Milliy markazi Oʻzbekistonimiz oʻz mustaqilligiga erishgan davrlaridagi ilk inson huquqlari boʻyicha milliy institut hisoblanadi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 1996-yil 31-oktabrdagi “Inson huquqlari boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Milliy markazini tuzish toʻgʻrisida”gi Farmoniga muvofiq tashkil topgan va shu kunga qadar inson huquqlarini himoya qilish borasida ham xalqaro, ham milliy miqyosida samarali faoliyat olib kelmoqda.  Yillar davomida Markaz faoliyatini tartibga solinishi bir qator qabul qilingan normativ-huquqiy aktlar asosida takomillashib kelmoqda. Jumladan, 2018- yilgi “Inson huquqlari boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi milliy markazi faoliyatini takomillashtirish toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4056-son qarori qabul qilinishi katta ahamiyatga ega boʻldi. Ushbu Prezident qarori asosida Inson huquqlari boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Milliy markazi toʻgʻrisida nizom qabul qilingan.

 Markaz har yili Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga inson huquqlari sohasidagi Oʻzbekiston Respublikasining xalqaro majburiyatlariga rioya etilishi holati toʻgʻrisida axborot taqdim etadi.  Markazning majburiyatlari  Markaz quyidagilar uchun masʼuldir:  Markazga yuklatilgan vazifalar va funksiyalar sifatli va oʻz vaqtida bajarilishini taʼminlash;  inson huquqlari sohasidagi Oʻzbekiston Respublikasining xalqaro majburiyatlarini bajarish boʻyicha dasturlar, tadbir rejalari, “yoʻl xaritalari” va boshqa hujjatlarni amalga oshirishni tashkil qilish.

АСОСИЙ АДАБИЁТЛАР: 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: Ўзбекистон, 2019. 2. Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси миллий стратегияси. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 22 июндаги ПФ-6012-сон Фармонига 1- илова. 3. Закон Республики Узбекистан «Об Уполномоченном Олий Мажлиса по правам человека (Омбудсмане)» (Новая Редакция) [Эл. ресурс]: Https://Lex.Uz/Docs/276155 4. Постановление Президента Республики Узбекистан от 10 декабря 2018 года № ПП- 4056 “О совершенствовании деятельности Национального центра Республики Узбекистан по правам человека ”, [Эл. ресурс]: https://lex.uz/docs/4098052 5. Национальные доклады Узбекистана по правам человека, в которых представлена информация о выполнении Узбекистаном международных обязательств по правам человека, доклады доступны на сайте УВКПЧ ООН www.ohchr.org .

Похожие

Инсон ҳуқуқлари мониторинги ва инсон ҳуқуқлари бўйича ҳисобот процедураси

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро механизмлар

Инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий механизмлар

Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро стандартлар

Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси